وضع بحران یا عوارض صادرات؟

این روزها بخشنامه‌های مکرر دولت در حوزه تولید و صادرات، بسیاری از تجار و بازرگانان و فعالان اقتصادی را در استمرار امر صادرات کالا و تولید محصولات صادراتی دچار سردرگمی کرده است.گویا سریال صدور بخشنامه‌های شبانه و سلیقه‌ای تمامی ندارد،بخشنامه‌های که مشکلات متعددی را برای تداوم صادرات غیرنفتی کشور به وجود آورده و مسبب تضعیف صادرات به  بازار جهانی و همچنین تضعیف صادرکنندگان شده است. عمده مشکلات توسعه  صادرات در مقطع فعلی متأثر از وضع مقررات  ناشی از تصمیم‌گیری پشت درهای بسته و بدون نظرخواهی از بخش خصوصی است که  تبعات زیادی مانند افزایش هزینه تمام‌شده کالاهای صادراتی به دنبال دارد.به‌طورقطع، این عوامل  جلوی تجارت روان را گرفته و شرایط را برای حضور کالاهای ایرانی در بازارهای بین‌المللی نامساعد کرده است. قاطعانه می‌توان گفت که خروج از رکود در شرایط فعلی به رونق تولید صادراتی گره‌خورده و وضع عوارض بر روی کالاها،سرعت‌گیر صادرات است. به گفته فرامرز گودرزی رئیس انجمن صادرات و واردات مواد غذایی هرمزگان،اتخاذ بخشنامه‌های روزمره جدید و اصلاحات پیاپی و  الاکلنگ برداشت و حذف عوارض صادراتی محصولات کشاورزی، مدت‌هاست صادرکنندگان این حوزه را با چالش جدی درگیر و از بازارهای  جهانی  دور کرده است. بازار‌هایی که به دنبال محصولات کشاورزی باکیفیت و همچنین  ارزان هستند و ایران یکی از اهداف مهم این بازارهاست. 

 

از چندی پیش‌بر اساس بخشنامه ابلاغ‌شده  ادارات مربوطه به گمرک، عوارض صادراتی پیاز 2برابر  و سیب‌زمینی 6 برابر افزایش‌یافته و ارزش پایه صادراتی از کلیه مبادی مجاز کشور برای پیاز از 17 دی  و سیب‌زمینی از 24 دی‌ماه  تا پایان سال جاری  ابلاغ‌شده است.در ضمن اخذ عوارض نیم درصد آب مجازی از صادرات این محصولات نیز الزامی شد. تعیین عوارض صادراتی برای محصولات جالیزی آن‌هم در فصل برداشت، کشاورزان و صادرکنندگان را شوکه و دچار تردید کرده است.چراکه کمیسیون کشاورزی مجلس اعلام کرده بود که تعرفه‌ صادرات سه محصول کشاورزی پیاز، گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی برداشته می‌شود ولی اکنون فعالان اقتصادی هر از چند گاهی با بخشنامه‌های جدیدی روبرو می‌شوند. گودرزی در این زمینه توضیح می‌دهد:»بر اساس بخشنامه جدید عوارض صادراتی پیاز از ۵۰ به ۱۰۰ درصد  و سیب‌زمینی از 12 به 70 درصد افزایش‌یافته که این سیاست‌گذاری‌ها بر حفظ بازارهای صادراتی  واکنش منفی داشته است».وی  ادامه می‌دهد:» صادرات سیب‌زمینی و پیاز تا اطلاع ثانوی با اخذ عوارض جدید از کلیه مبادی مجاز کشور صورت می‌گیرد تصویب عوارضی که بنا بر گفته نایب‌رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی به دلیل تنظیم بازار داخلی و نگرانی‌هایی ازاین‌دست وضع‌شده است اما درواقع مشکلاتی بر سر راه صادرکنندگان کشور به‌ویژه هرمزگان به وجود آورده است». گودرزی این را بیان می‌کند که اخذ نیم درصد ارزش پایه صادراتی برای محصولات کشاورزی و مواد غذایی موضوع‌بند«و» تبصره«۸» قانون بودجه سال۱۴۰۱  به‌منظور جبران صادرات آب مجازی از کشور بدون توجه به قانون برنامه توسعه و غیرقانونی بودن تعیین عوارض برای صادرات محصولات کشاورزی تصویب‌شده است که موجب فرصت سوزی صادرات کشور می‌شود».به گفته وی دراین‌ارتباط جلسات متعددی توسط بازرگانان و فعالان حوزه کشاورزی کشور با ارگانهای مربوطه  در راستای  توقف در اجرای این بند قانونی یا اصلاح آن برگزارشده که انتظار می‌رود اثربخش باشد.  

 

این فعال اقتصادی با اشاره به تبعات و مشکلات بخشنامه اخیرمی گوید:» مبلغ دستوری فروش محصول نهایی طوری گمارده شده که حاشیه سود این صنعت را بسیار پایین آورده و تجار در ارزیابی قیمت تمام‌شده کالای وارداتی و عرضه به بازار مردد شده‌اند. پیش‌ازاین عوارض صادرات یک خاور پیاز حدود 1میلیون و  500بود اما با این مصوبه جدید این عوارض  به همراه  ارزش گذاری 400دلاری به   60 تا 70 میلیون تومان رسیده است،این موضوع به‌جز قیمت‌گذاری نامناسب در سیستم ارزش‌گذاری کالا، با افزایش هزینه تمام‌شده کالاهای صادراتی مانند هزینه‌های بالای عوارض بندری، هزینه بالای حمل و... ضربه سنگینی به صادرکننده وارد می‌شود و این امر دپو شدن و فساد محصول در انبارها، از دست دادن بازارهای هدف، مازاد تولید و درنهایت انهدام محصول و کاهش صادرات به دنبال خواهد داشت».

 

سال گذشته چند هزار تن محصول پیاز در استان هرمزگان منهدم شد. گودرزی در این خصوص  بابیان اینکه خواهشمندیم  مسئولان ذی‌ربط با کاهش عوارض و هزینه‌ها راه را برای صادرکنندگان هموار کنند اظهار می‌کند:»چند روز دیگر برداشت عمده پیاز از مزارع هرمزگان شروع می‌شود که محصول پیاز استان با توجه به کشت نشایی  باکیفیت‌ترین پیاز تولیدشده در کشور و منطقه محسوب می‌شود که خواهان بسیاری نیز دارد. سه هفته پیش شبانه ارزش پیاز از 120 دلار به  400 دلار رسید در این رابطه و برای اجتناب از سرنوشت پیاز سال گذشته مکاتباتی  با مسئولان مربوطه انجام‌شده است.»

 

ایران ازنظر محصولات اساسی غذایی در کشور خودکفا است  که به سهولت می‌تواند رقابت خوبی با کشورهای دیگر داشته باشد . رئیس انجمن صادرات و واردات مواد غذایی هرمزگان بابیان اینکه امسال محصولات کشاورزی صادرات استان دچار  افت شدیدی  شده است می‌گوید:»کشت و برداشت محصولات در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هم‌زمان با هرمزگان است، ما در این فصل می‌توانیم محصولاتمان را برای کشورهای سردسیری مانند کشورهای اوراسیا  صادر کنیم و این کشورها نیز تمایل دارند که محصولات باکیفیت و قیمت مناسب  تهیه کنند و در ایران به مقاصد خود می‌رسند اما در حال حاضر صادرکنندگان ایران با چالش‌های مهمی روبرو هستند که برخی از کشورها رغبتی در انعقاد قرارداد با صادرکنندگان ایرانی ندارند «.

 

ممنوعیت‌های بعضی از کالاها در برخی از فصول سال از دیگر مشکلات فعالان این عرصه در خصوص صادرات کالاهای غیرنفتی است. گودرزی  در این رابطه می‌گوید:» فارغ از کمیت این ابلاغیه‌ها، کیفیت آن‌ها هم‌محل بحث است. صدور بخشنامه‌های مختلف از طرف سازمان‌ها و ممنوعیت‌های بعضی از کالاها در برخی از فصول سال مانند گوجه‌فرنگی، خرما، رب گوجه، تخم‌مرغ و غیره از دیگر مشکلات فعالان این عرصه در خصوص صادرات کالاهای غیرنفتی است. برای مثال می‌توان به صادرات خرمای پیارم که مصرف سرانه آن در کشور بسیار کم است اشاره کرد زیرابه دلیل گرانی این نوع خرما در سبد مصرفی خانوارها جای کمی دارد اما در برخی فصول با ممنوعیت صادرات روبرو می‌شود.

رئیس انجمن صادرات و واردات مواد غذایی هرمزگان معتقد است که عواملی همانند عوارض صادراتی و وضع قوانین مراجع قانون‌گذاری بدون در نظر گرفتن نظرات کارشناسان بخش خصوصی  و فعالان حوزه صادرات در مرحله تدوین و تصویب مقررات و کمبود نقدینگی از عمده موانع پیش روی توسعه صادرات  و دور شدن تجار از بازار جهانی به شمار می‌روند.گودرزی می‌گوید:»این روزها دیگر بخشنامه‌های جدید به عضو جدایی‌ناپذیر اقتصاد ایران تبدیل‌شده و کمتر کسی از شنیدن خبر ممنوعیت‌ها و ابلاغیه‌های یک‌شبه تعجب می‌کند درصورتی‌که  وضع عوارض صادراتی که   طبق قانون رفع موانع تولید ماده ۳۷ پروسه خاصی دارد،در صورت هم‌افزایی، تعامل و همکاری مراجع قانون‌گذاری با کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی، بسیاری از مشکلات موجود در مسیر صادرات و توسعه این بخش رفع می‌شود نه اینکه بدون فرجه به دلیل ممنوعیت یا عوارض صادراتی جدید، ناگهان کامیون‌ها لب مرز متوقف شوند».وی با انتقاد از وضع عوارض صادراتی بر روی کالاها می‌گوید:» هرگونه تصمیم‌گیری باید با نظر تشکل‌ها باشد که در صدورهیچ یک از بخشنامه‌ ها از تشکل‌ها و اتاق بازرگانی مشورت نشده و با صدور بخشنامه‌های مکرر و کارشناسی نشده و مصوب‌هایی بدون دریافت نظرات فعالان این حوزه عملاً در تعارض با رویکرد صادرات محور قرارگرفته  در این باره مکاتبات با اتاق بازرگانی صورت گرفته است، البته اتاق بازرگانی بندرعباس در سه سال اخیر تلاش‌های زیادی برای رفع مشکلات تجار هرمزگانی انجام داده است». 

گودرزی بابیان اینکه به‌طورقطع ما موافق وضع عوارض صادراتی بر روی هیچ کالایی نیستیم ادامه می‌دهد:» ابتدای دولت مقرر شد که فضای تجاری و اقتصادی برای فعالان این حوزه  شفاف‌سازی شود ،از دولت مردمی، انتظار تدبیر بیشتری می‌رود تا مشکلاتی بر سر راه شفافیت تولید و تجارت کشور ایجاد نکند.وی افزود:طبق بیانات مقام معظم رهبری، فعالان اقتصادی سربازان خط مقدم جنگ اقتصادی تمام عیار دشمن هستند. گودرزی با بیان اینکه دولت باید کنار و پشتیبان تجار و بازرگانان باشد گفت:از دولت محترم درخواست می‌کنیم تا قیدوبندهای پای صادرات که محرک اقتصاد ملی است را بردارد  تا ارزآوری آن نصیب کشور شود.وی ادامه  داد: امید این راداریم که سیاست‌گذاران تا دیر نشده، چاره‌ای اندیشه کنند  و انگیزه‌های صادرکنندگان این بخش مهم را زنده نگاه‌دارند.گودرزی  ادامه داد: در چنین وضعیت اقتصادی  انتظار می‌رود که مسئولین مربوطه ، تجارت محصولات کشاورزی، خصوصاً گوجه، پیاز و سیب‌زمینی را تسهیل نموده و راه‌های نفوذ و توسعه بازار تجار ایرانی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و... را بگشایند. 

 

آن‌طور که از صحبت‌های رئیس انجمن صادرات و واردات مواد غذایی هرمزگان مشخص است، امسال محصولات کشاورزی صادرات استان به علت عوارض سنگین  و...دچار  افت شدیدی شده است که بازرگانان هم در کنار تولیدکنندگان درگیر کرده است  این موضوع  مربوط به  افزایش قیمت و کاهش سود است چراکه این افزایش قیمت از حاشیه سود صادرات سیب‌زمینی را کاسته و منافع صادرکنندگان را به خطر می‌اندازد و در صورت حل نشدن راه‌حل منجر به انصراف صادرات بازرگانان و آسیب کشاورزان  خواهد شد. با شرایط حاکم بر فضای اقتصادی و تغییر سیاست‌گذاری صادرات، تولید داخلی کشورمان نمی‌تواند رقابت‌پذیری خود را برای صادرات حفظ کند مشکلات پیش رو در مسیر رونق صادرات غیرنفتی  باعث شده کم‌کم آه از نهاد صادرکنندگان بلند  شود و بازار را به رقبا واگذار کنند.