حمایت از خانواده یا کودک مادری؟  

قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال 1400 به تصویب رسید. این قانون از همان زمان که مطرح شد بحث‌برانگیز بود. قانونی که به صورت مشخص روی موضوع بارداری زنان متمرکز است و قوانین سخت‌گیرانه حاکم بر آن دایره انتخاب زنان درباره حق فرزند را تنگ‌‌تر می‌کند. در هفته اخیر اقدامات و اظهارنظرهایی درمورد جوانی جمعیت صورت گرفته که واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشته است. از جمله آن‌ها می‌توان به موضوعات مطرح شده ازسوی صابر جباری‌فاروجی، سرپرست مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت اشاره کرد؛ یکی راه‌اندازی گشت مقابله با سقط جنین و دیگری اعلام این موضوع که «بارداری در هیچ سنی خطرناک نیست».

گشت اخلاقی جدید در ایران!

مدتی است که موضوع مقابله با سقط جنین بسیار جدی شده است. چند روز پیش، اظهارنظرسرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت درمورد گشت سقط جنین خبرساز شد. جباری‌فاروجی در این زمینه به ایلنا گفته است که گروه مردمی به نام «نَفَس» تشکیل شده است که درخصوص پیشگیری از سقط فعالیت می‌کند. این مسئول تأکید داشت: «درخصوص سقط جنین پزشکان یا متخصصان زنان و ماما‌هایی که در این امر دخالت دارند، به‌شدت با آنها برخورد می‌شود». سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت گفت: «در تلقی عمومی جامعه نسبت به سقط جنین این است که تا زمانی که روح در جنین دمیده نشده باشد، سقط اشکالی ندارد در‌حالی‌که براساس فتوای مراجع جنین چه یک هفته باشد و چه سه یا چهار ماه انسان محسوب می‌شود و سقط آن حکم قتل نفس را دارد و حرام شرعی و گناه کبیره است». صابر جباری‌فاروجی، سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت درباره اقدامات مقابله‌ای با سقط جنین جنایی و غیرقانونی در وزارت بهداشت گفت: «سقط عمدی جنین دو سر طیف دارد یک سر آن موضوع فرهنگی است یعنی باور پدر و مادر و نگاه آنها به فرزندآوری است و طیف دیگر آن عواملی است که درخصوص آن مداخله می‌کند که به آن معاونت یا مباشرت در سقط گفته می‌شود. در این خصوص برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است و پزشکان یا متخصصان زنان و ماما‌هایی که در این امر دخالت دارند، به‌شدت با آنها برخورد می‌شود؛ چراکه این کار حکم قتل نفس را دارد و با همکاری خوبی که با قوه قضائیه در این خصوص صورت گرفته برای متخلفان براساس قانون پرونده پزشکی تشکیل می‌شود. همچنین پروانه پزشکی پزشک نیز ابطال می‌شود».

دی‌ماه سال گذشته بود که در پیش‌نویس لایحه تعزیرات علاوه بر تشدید مجازات سقط که پیش‌ از این هم در قانون وجود داشت، فصل جدیدی نیز رقم خورد. این بار برای کسانی که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به تبلیغ، آموزش، تشویق یا معرفی وسایل یا شیوه ارتکاب سقط جنین اقدام کنند، مجازات حبس در نظر گرفته شد؛ پنج تا 15 سال.

خطرات بارداری در بعضی سنین

به نظر می‌رسد سیاست‌های افزایش فرزندآوری به قدری جدی است که شاهد برخی اظهارنظرهای غیرتخصصی و بعضا خطرناک هستیم. نظراتی که می‌تواند سلامت مادر و حتی نوزاد را تحت تاثیر قرار دهد. در همین رابطه، صابر جباری، سرپرست مرکز جوانی جمعیت در همایش بزرگداشت روز جهانی ماما در راستای حل بحران سالخوردگی جمعیت گفت: «بارداری در هیچ سنی خطر ندارد، تنها در برخی شرایط نیازمند مراقبت بیشتر است و حتی طبق تحقیقات آمریکایی‌ها می‌گوید نوزاد مادر زیر ۱۸ سال و بالاتر از ۴۲ سال، نوزاد طلایی است». او در ادامه اظهارنظرهای عجیبش گفت: «گفته می‌شد فاصله بین موالید باید بین ۳ تا ۵ سال باشد اما اکنون می‌گوئیم فاصله بین دو فرزند، کمتر از ۳ سال باشد هم مشکلی ندارد و نباید مادر سرزنش شود». جباری افزود:«گفته شده که هیچ زنی نباید بالاتر از ۴۰ سالگی باردار شود اما امروزه می‌گوئیم بارداری در تمامی سنین مجاز است و بالای ۴۰ سال هم مشکلی ندارد چون در تمامی کشورها سن ازدواج افزایش یافته و نباید محدودیت قائل شویم». دکتر پریسا طاهرزاده، جراح، متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ نازایی گفته‌های سرپرست مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت را نادرست می‌داند و به «شرق» می‌گوید: «حاملگی در سنین زیر 18 سال و بالای 35 بارداری پرخطر محسوب می‌شود». یعنی مادرانی که صابر جباری‌فاروجی فرزندان آنها را در این سن «نوزاد طلایی» خوانده بود. طاهرزاده تأکید می‌کند که نوزاد طلایی به فرزندان حاصل از IVF یا باروری آزمایشگاهی گفته می‌شود و اطلاق این اصطلاح بر اساس سن مادر، آن هم درست در سنین بارداری پرخطر از اساس نادرست است.

بر اساس گفته‌های او، «گلدن‌بیبی یا نوزاد طلایی» اصطلاحی است که به نوزادانی گفته می‌شود که مادران آنها به دلیل مشکلاتی که خودشان یا همسرشان دارند، نمی‌توانند به راحتی باردار شوند و از درمان‌های کمک‌باروری استفاده می‌کنند و عموما هم سنین بالایی دارند. IVF عملی است که لقاح جنین در آزمایشگاه انجام شده و بعد به رحم مادر منتقل می‌شود. اما چرا بارداری در سنین زیر 18 سال و بالای 35 سال پرخطر محسوب می‌شود؟ این پزشک متخصص زنان توضیح می‌دهد: «بر اساس رفرنس‌های ریسک پرگننسی و ویلیامز که هر دو جزء رفرنس‌های متخصصان زنان و زایمان هستند و همچنین بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، سنین 10 تا 19 سال نوجوانی تلقی می‌شود و اگر بارداری در این سنین رخ دهد، حاملگی پرخطر خواهد بود؛ چون به دلیل پایین‌بودن سن برخی عوارض بارداری برای مادر بیشتر است؛ مخصوصا عوارضی مانند پره‌اکلامپسی که تشنج و مسمومیت بارداری است و در مادران نوجوان‌ نمود بیشتری دارد».

او در مورد سایر عوارض بارداری در سنین زیر 18 سال می‌گوید: «فرزندان حاصل از این بارداری دارای وزن پایین هستند و معمولا دچار زایمان زودرس می‌شوند. در یک جمله می‌شود گفت که عوارض بارداری در زیر 18 سال بیشتر است». او در مورد پرخطربودن بارداری در سنین بالای 35 سال هم توضیح می‌دهد: «امکان سقط جنین و ناهنجاری‌های مادرزادی در بارداری‌های بالای 35سالگی بیشتر است. به همین دلیل انجام آزمایش‌‎های غربالگری ضروری است. در این سنین دیابت و فشار بارداری می‌تواند بیشتر شود. مرده‌زایی یا زایمان زودرس هم بیشتر خواهد بود. همچنین خونریزی بعد زایمان که تهدیدکننده حیات مادر است، در سنین زیر ۱۸ سال و بالای ۳۵ بیشتر است».

طاهرزاده تأکید می‌کند که با تمام این تفاسیر اگر کسی در سنین بالاتر از 35 سال بخواهد باردار شود، باید از پیش تحت نظر پزشک باشد: «حتما فرد قبل از بارداری سونوگرافی و ماموگرافی سینه انجام دهد تا از نظر وجود کیست‌ یا سرطان سینه مشکلی نداشته باشد. آزمایش پاپ‌اسمیر را حتما انجام دهد تا مطمئن شود به سرطان دهانه رحم مبتلا نیست. سونوگرافی رحم و آزمایش‌‎های چکاپ هم مثل قند و تیروئید حتما باید انجام شود. ضمن اینکه کسی که می‌خواهد در سنین بالای 40 سال باردار شود، حتما پیش از حاملگی باید مشاوره داخلی یا قلب را نیز انجام دهد. با سنجش تمامی این شرایط، به فرد اجازه بارداری داده می‌شود».

او در توضیحات بیشتری می‌گوید: «بهتر است این فرد در تمام طول بارداری برای مراقبت از جنین تحت نظر پریناتولوژیست باشد و حتما تست‌های غربالگری را انجام دهد. در 11 تا 13 هفتگی باید هم آزمایش دبل‌مارکر و هم سونوگرافی ان‌تی را که خیلی مهم است انجام دهد. در این سونوگرافی ضخامت مایع پشت گردن جنین سنجیده می‌شود و این موارد احتمال وجود سندرم داون را در جنین نشان می‌دهد».

اقدامات ضروری برای بارداری بالای 40 سال

این پزشک متخصص زنان به تمامی زنان بالای 40 سال پیشنهاد انجام آزمایش سل‌فری DNA را که یکی از آزمایش‌های غیرتهاجمی و غربالگری دوران بارداری و برای تشخیص اختلالات کروموزومی جنین است، مطرح می‌کند: «این آزمایش باید در هفته 11 بارداری انجام شود. تا حدودی شبیه به آمنیوسنتز است و خوبی آن در این است که چون آزمایش خون است، تهاجمی نیست و عوارض آمنیوسنتز را ندارد. بنابراین برای بارداری پرخطر حتما باید تمامی این موارد رعایت شود و فرد حتما تحت نظر یک متخصص به‌خصوص پریناتولوژیست باشد». البته او می‌گوید که این آزمایش‌‎ها هزینه زیادی دارند و برخی ممکن است که از عهده تأمین هزینه‌های آن برنیایند. از سوی دیگر تبلیغات رسانه‌ای مبنی بر اینکه انجام تست‌های غربالگری ضرورت چندانی هم ندارد، می‌تواند روی تصمیم برخی والدین تأثیر بگذارد: «ما فقط می‌توانیم پیشنهاد انجام غربالگری را بدهیم و اجازه اجبار نداریم. وقتی به عده‌ای پیشنهاد این کار را می‌‎دهیم مقاومت می‌کنند. در حالی که جنین همین افراد ممکن است ناهنجاری‌هایی داشته باشد و آنها به موقع متوجه نشوند».

طاهرزاده در مورد فاصله به دنیا آمدن دو فرزند به جهت حفظ سلامتی مادر هم می‌گوید: «بهترین فاصله بالاتر از سه سال است اما ممکن است برخی کمتر از این مدت را در نظر بگیرند. اما کسانی که در بارداری اول سزارین می‌شوند بهتر است که تا 18 ماه حاملگی دوم اتفاق نیفتد؛ چون احتمال پارگی رحم در حین حاملگی بعد بیشتر می‌شود. یا کسانی که جراحی اسلیو را که نوعی عمل جراحی برای کوچک‌کردن معده است و خیلی هم شایع شده انجام می‌دهند، بهتر است تا گذشت 18 ماه بعد از اسلیو باردار نشوند».