ايرانيان قهرمان مصرف نوشابه در جهان

صبح ساحل، اجتماعی - از هر 10 ايراني فقط 4 نفر شير و لبنيات کافي دريافت مي‌کنند.در حاليکه مصرف سرانه شير 70 ليتر است، بر اساس آمارهاي موجود ايرانيان سالانه بطورمتوسط هر نفر سالانه بيش از 48 ليتر نوشابه گازدار مصرف مي‌کنند و از اين نظر در ميان پرمصرف‌ترين کشورهاي دنيا قرار دارد.

ايران از نظر مصرف سرانه شير، در ميان کشورهاي دنيا، در پايين‌ترين رده‌ها قرار دارد.به گزارش جنوب ايران، فرزاد شيدفر دبير علمي همايش سلامت شير، روز يکشنبه (سوم اسفند، 22 فوريه) گفت از نظر مصرف شير، ايران «جزء آخرين رده‌هاي جدول کشورهاي دنيا» است.وي افزوده است که «مصرف شير در کشور از ميانگين سرانه بين‌المللي کمتر است و از هر 10 ايراني فقط چهار نفر شير و لبنيات کافي دريافت مي‌کنند.»

 به گفته آقاي شيدفر کاهش مصرف شير باعث «کمبود کلسيم و ويتامين D (دي)» در ايران شده است.به گفته کارشناسان در چند سال گذشته مصرف شير در کشور «حدود 15 تا 20 درصد کاهش» داشته و سرانه مصرف شير براي هر فرد ايراني به کمتر از «هفتاد ليتر در سال» رسيده است.به اين ترتيب مصرف سرانه شير در ايران حتي از کشورهايي مثل بليز، گرانادا، مالديو و سيشل کمتر است و به حدود يک سوم متوسط جهاني کاهش يافته است. سرانه مصرف شير در ايران بين سالهاي 1970 تا 2008 از نفري 28 کيلوگرم در سال به 80 کيلوگرم افزايش يافت اما از آن به بعد سير نزولي گرفته است.کارشناسان «حذف يارانه شير و گران‌تر شدن اين ماده غذايي» را از عوامل موثر در کاهش ميزان مصرف شير در ايران مي‌دانند.

ويتامين D و کلسيم

 ويتامين D يکي از ويتامين‌هايي است که در مواد غذايي اندکي وجود دارد و بجز چند نوع ماهي مثل ماهي آزاد (Salmon) و روغن کبد ماهي منبع غذايي غني از اين ويتامين وجود ندارد.

 اين ويتامين براي جذب کلسيم و فسفر از روده‌ها اهميت حياتي دارد و کلسيم و فسفر نيز براي سلامت استخوانها و جلوگيري از پوکي استخوان ضروري هستند.علاوه بر اين ويتامين D براي سلامت کلي بدن مفيد است و برخي شواهد نشان مي‌دهند کمبود اين ويتامين باعث پيشگيري از بيماري‌هايي مثل سرطان، ديابت و بيماري‌هاي قلبي مي‌شود.

 مهمترين راه توليد ويتامين D نور خورشيد است. براي فردي که پوست روشن دارد قرار گرفتن صورت و بازوها در معرض تابش مستقيم (نه از پشت شيشه) آفتاب نيمروزي به مدت تقريبا 20 تا 30 دقيقه، هفته‌اي دو تا سه بار براي توليد ويتامين D کافي است. کساني که پوست تيره‌تري دارند، کودکان، سالمندان و زنان باردار به آفتاب بيشتري احتياج دارند.البته در صورت آلودگي هوا يا استفاده از کرم ضد آفتاب يا پوشش کامل نياز به آفتاب بيشتر مي‌شود.بنابه گفته مقامات وزارت بهداشت ايران کمبود ويتامين D در کودکان ايراني بويژه در 10 سال گذشته «افزايش شديد، معنادار و نگران کننده‌اي» داشته است.تحقيقاتي که در ايران انجام شده حتي ارقامي در حد «کمبود 90 درصدي ويتامين D را در نوجوانان تهراني» ذکر کرده‌اند و تحقيقاتي نيز که در برخي مراکز استان‌ها انجام شده، نشان مي‌دهد افراد بزرگسال جامعه ايران هم، «بين 40 تا 80 درصد» کمبود ويتامين D دارند.

 کمبود کلسيم هم در خانواده‌هاي ايراني تا «نود درصد» ذکر شده است.با اين حال کمبود ويتامين D مختص ايران نيست و اکنون از آن بعنوان معضلي جهاني ياد مي‌شود.

غني‌سازي با ويتامين D

در بسياري از کشورهاي پيشرفته دنيا براي حل اين مشکل از سالها پيش نان و شير با ويتامين D غني مي‌شود.در ايران در دوره‌اي غني‌سازي شير با ويتامين D انجام شد، اما به دلايلي مثل به صرفه نبودن و فقدان فرهنگ‌سازي ادامه پيدا نکرد و اکنون در سطحي بسيار محدود انجام مي‌گيرد.

 به گفته مجيد حاجي‌فرجي رييس انستيتو تحقيقات تغذيه و صنايع غذايي ايران، غني‌سازي شير بايد در دستور کار قرار بگيرد:

 «اما از آنجايي که در صورت تصويب، وزارت بهداشت و آموزش و پرورش بايد بار مالي و اجرايي آن را در مدارس متحمل شود و چون اولين گروه هدف مدارس هستند، بايد منتظر برطرف شدن موانع و نيازها براي به اجرا درآمدن اين کار باشيم.»

توزيع رايگان شير در مدارس که پيش از انقلاب انجام مي‌شد پس از انقلاب از سال 1379 بطور آزمايشي دوباره آغاز شد و به تدريج مقاطع تحصيلي و مدارس بيشتري را تحت پوشش قرار داد.

  بسياري از کارشناسان معتقدند غني‌سازي شير با ويتامين D براي جامعه ايران ضروري است

با اينکه برنامه توزيع شير رايگان در مدارس ايران يکي از بزرگترين برنامه هاي شير مدارس در دنيا از نظر جمعيت تحت پوشش (حدود 13 ميليون نفر) قلمداد شده اما بويژه در سال‌هاي اخير، با موانع زيادي روبرو بوده و نبود اعتبار، ناهماهنگي و مشکلات ديگر باعث توقف گاه به گاه طرح و پوشش ناکافي آن شده است.

 در ارديبهشت امسال شوراي عالي سلامت و غذا به رياست حسن روحاني رييس جمهور، تداوم طرح توزيع شير در مدارس را به منظور تامين کلسيم تصويب کرد.

رشد توزيع شير در مدارس ايران (2001 تا 2004)

 اما در برخي مناطق اجراي آن در سال تحصيلي جاري حتي تا پايان پاييز هم به اجرا در نيامد.از سوي ديگر آزمايشهايي که روي شير توزيعي در مدارس انجام شده نشان مي‌دهد «اين شيرها ارزش غذايي کافي ندارند» و کيفيت اين شيرها «حتي از لحاظ درشت مغذي‌هايي مانند انرژي و پروتئين هم پايين است.»

 مقامات وزارت آموزش و پرورش اين موضوع را رد کرده‌اند و شير توزيعي در مدارس را کاملا بهداشتي، با کيفيت و منطبق با استاندارد مي‌دانند.

توزيع شير در مدارس ايران فقط هفتاد روز در سال انجام مي‌شود (در طرح اوليه قرار بود 120 روز باشد) و هنوز وزارت آموزش پروش برنامه‌اي براي غني سازي شير توزيعي با ويتامين D ندارد.

 گفته مي‌شود شير توزيعي در مدارس دو درصد کل مصرف شير در ايران را شامل مي‌شود که در مقايسه از بسياري از کشورهايي که برنامه رايگان توزيع شير در مدارس دارند کمتر است.

نوشابه بجاي شير و دوغ

 طبق گزارش نظام هدفمندي يارانه‌ها، مصرف لبنيات در ايران روند نزولي داشته و به جاي آن مصرف نان، غلات و ماکاروني افزايش داشته است.در حاليکه مصرف سرانه شير هفتاد ليتر است، بر اساس آمارهاي موجود ايرانيان سالانه بطورمتوسط هر نفر سالانه بيش از 48 ليتر نوشابه گازدار مصرف مي‌کنند و از اين نظر در ميان پرمصرف‌ترين کشورهاي دنيا قرار دارد.

تحقيقات در ايران نشان مي‌دهند «در مسير کودکي تا بلوغ مصرف نوشابه‌هاي گازدار سه برابر مي‌شود در حاليکه مصرف شير و لبنيات به يک چهارم کاهش پيدا مي‌کند.»

علاوه بر اين، «بيش از 94 درصد دانشجويان» ايراني حداقل يک تا دو بار در هفته نوشابه گازدار مصرف مي‌کنند و زنان جوان «بطور متوسط روزي يک و سه چهارم نوشابه و در مقابل کمتر از يک فنجان شير مي‌نوشند.»اين تغيير قابل ملاحظه در تغذيه ايرانيان بخصوص در دهه‌هاي اخير باعث شيوع گسترده پوکي استخوان در ايران شده و برخي حتي رقم پنجاه درصد را براي آن ذکر کرده‌اند. نوشابه‌هاي گازدار هم با اين مصرف زياد بر مشکل اضافه مي‌کنند؛ اسيد فسفريک موجود در نوشابه‌هاي گازدار جذب کلسيم را از روده مختل مي‌کند.با مختل شدن اين جذب، بدن بناچار با برداشتن کلسيم از استخوان‌ها آن را جبران مي‌کند.کمبود جذب کلسيم، بعلاوه کمبود ويتامين D، باعث کاهش تراکم استخواني و در نهايت پوکي استخوان خواهد شد.اين در حاليست که تنها جايگزين کردن دوغ بجاي نوشابه گازدار، هم کلسيم لازم را بدن مي‌رساند هم از عوارض متعدد نوشابه‌هاي گازدار مثل چاقي (هر 100 سي‌سي نوشابه گازدار ايراني10 گرم قند دارد) و پوسيدگي دندان جلوگيري مي‌شود. از ميان لبنيات آنها که چربي و نمک کمي دارند، يعني شير و ماست (و دوغ کم نمک) بهترين هستند و پنير، خامه، سرشير و کره به دليل چربي يا نمک زياد گزينه‌هاي خوبي نيستند.