اجبار در کمک‌های اختیاری  

داستان تکراری «اخذ هزینه ثبت‌نام» هرسال هنگام ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس مطرح و این امر به یکی از از دغدغه‌های خانواده‌ها بدل می‌شود. باوجود آن‌که دریافت وجه به جز پول کتاب و بیمه، در مدارس دولتی ممنوع است اما مدیران مدارس با شگردها و راهکارهای مختلف، از خانواده‌ها می‌خواهند که مبالغی را پرداخت کنند. یک روز هزینه برنامه‌های کمک آموزشی و فوق برنامه و روز دیگر کمک داوطلبانه مطرح است و این روند در طول سال هم ادامه دارد. مسئولان وزارتخانه و مدیران ارشد آموزش و پرورش بارها بر پرهیز از دریافت وجه هنگام ثبت‌نام تاکید داشته‌اند، اما این رویه همچنان استمرار داشته و گزارش‌های رسیده به صبح ساحل هم وجود این مسأله در هرمزگان را تأیید می‌کند. البته کمک به مدرسه برای تهیه تجهیزات و ملزومات امری پسندیده است و والدین می‌توانند به صورت خودجوش و داوطلبانه این کار را انجام دهند اما اگر الزام به پرداخت هزینه باشد ممکن است شرایط اقتصادی خانواده اجازه پرداخت را ندهد؛ به‌طوری‌که برخی خانواده‌ها فعلا از ثبت‌نام فرزندان‌شان منصرف شده‌اند.

آشفته بازار ثبت‌نام مدارس

باوجود اینکه مدیران آموزش و پرورش پرداخت هزینه‌های اضافه تحت عناوینی مثل کمک به مدرسه را اختیاری و غیراجباری می‌دانند اما پرداخت این هزینه‌ها به اندازه مدارک شناسایی دانش‌آموزان، الزامی است و بدون پرداخت آن، نام‌نویسی کامل نمی‌شود. یکی از والدین در پیامی به صبح ساحل می‌گوید: «چند روز پیش برای ثبت‌نام پسرم به مدرسه مراجعه کردم. در لیست مدارکی که برای ثبت‌نام نیاز است قیدشده که باید مبلغ 5میلیون ریال به حساب هیات امنای مدرسه واریز کنیم». او می‌گوید: «باید هنگام ثبت‌نام یک بسته برگه A4 هم به مدرسه تحویل بدهیم».

پدر دیگری هم می‌گوید: «پس از مراجعه به مدرسه متوجه شدم که باید برای ثبت‌نام 500هزار تومان بپردازم. من این مقدار پول را نداشتم و مدارک فرزندم را برداشتم و رفتم».

یکی دیگر از والدین می‌گوید: «مدیر مدرسه حتی برای تحویل دادن کارنامه هم مبلغ 20هزارتومان را از والدین دانش‌آموزان می‌گیرد. این مبلغ را باید حتما یا به‌صورت نقد یا با کارت به کارت پرداخت کنیم».

او می‌گوید: «مدیر حتی برای هزینه‌ی کتاب و بیمه هم مبلغی اضافه‌تر از والدین می‌گیرد. در طول سال تحصیلی نیز هرماه مبالغی برای هزینه‌های جانبی و نگهبان از ما می‌گیرد درحالی که حتی مدرسه نوساز است و به وسایل جدیدی هم احتیاج ندارد».

مستندات ارائه شده ازسوی این والد نشان می‌دهد که مدیر یکی از مدارس شهرستان بندرعباس، از دانش‌آموزان ورودی پایه‌های سوم و چهارم دبستان، مبلغ 140هزار تومان و از دانش‌آموزان ورودی پایه ششم نیز مبلغ 150هزارتومان تحت عنوان هزینه کتاب و بیمه دریافت کرده‌است. این درحالی است که هزینه کتب تحصیلی برای پایه‌های سوم، چهارم و ششم به ترتیب، 58، 58 و 69هزار تومان است. با احتساب هزینه‎ی 30 هزار تومانی بیمه، هر دانش‌آموز در مقاطع یاد شده باید به ترتیب مبلغ 88، 88 و 99هزار تومان بپردازد.

تاکید بر عدم دریافت هزینه‌های غیرقانونی

مدارس عادی و دولتی، هیات امنایی و نمونه دولتی حق دریافت شهریه در هنگام ثبت‌نام ندارند. همچنین مدارس در هنگام ثبت‌نام فقط حق دریافت پول کتاب و بیمه‌ دانش‌آموزی دارند و اخذ هرگونه وجهی به جز این دو، خلاف قانون است. براساس اصل30 قانون اساسی و ماده 104 منشور حقوق شهروندی، تحصیل برای دانش‌آموزان ایرانی تا پایان دوره متوسطه رایگان است؛ اما این مطلب فقط بر روی کاغذ اعتبار دارد و در عمل والدین به هنگام ثبت‌نام و حتی گاهی در زمان دریافت کارنامه فرزندشان مجبور به پرداخت مبالغی هستند. با این حال آموزش و پرورش همچنان بر این امر اصرار دارد که دریافت وجه به صورت اجباری ممنوع است. مدیرکل آموزش‌ و پرورش استان هرمزگان نیز در این زمینه گفت: «مدیران مدارس توجه داشته باشند دریافت هرگونه وجه در زمان ثبت‌نام‌ خلاف مقررات و ممنوع است». «محمد قویدل» با تأکید بر نظارت بر ثبت‌نام دانش‌آموزان، افزود: «با تمام تلاش کار ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس صورت و نظارت کافی درخصوص ثبت‌نام دانش‌آموزان، برابر ضوابط انجام پذیرد». وی بیان کرد: «مدیران با جدیت کامل به این مهم بپردازند و از دریافت هرگونه وجه در هنگام ثبت‌نام دانش‌آموزان خودداری کنند». قویدل تصریح کرد: «تیم نظارت و ارزیابی عملکرد،  توسط اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات اداره کل آموزش‌ و پرورش استان تشکیل و در مناطق نیز به همین منظور تیم‌های نظارتی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند».

 همچنین رئیس ستاد مرکزی ثبت‌نام دانش‌آموزان وزارت آموزش و پرورش درمورد دریافت‌های مالی مدارس از خانواده‌ها به هنگام ثبت‌نام توضیح داد: «در بحث پرداخت مالی، مدارس را باید به دو بخش مجاز به دریافت وجه و غیرمجاز به دریافت وجه تقسیم کرد. بخشی از مدارس حق دریافت وجه به جز پول کتاب و بیمه را دارند و برخی دیگر ندارند. حتی امسال خانواده‌ها می‌توانند انفرادی ثبت‌نام کتاب را انجام دهند و پول کتب را به مدرسه ندهند. هزینه بیمه دانش‌آموز نیز ۳۰ هزار تومان است. خانواده‌ها به مدارس دولتی عادی به جز این مبالغ یادشده، هیچ وجه دیگری لازم نیست پرداخت کنند». او همچنین گفت: «هیچ مدرسه‌ای نمی‌تواند ارائه کارنامه را در مقابل پرداخت مالی قرار دهد».