فرشته‌ی ظلمت

ارنستو ساباتو نویسنده‌ی مشهور آرژانتینی که با کتاب‌های تونل و قهرمانان و گورها خود را ثابت کرده است، بار دیگر در کتاب "فرشته‌ی ظلمت" تسلط خود بر جهان استعاره‌ها، احساسات انسانی و ادبیات را به نمایش می‌گذارد. کتاب فرشته‌ی ظلمت برعکس دو کتاب پیشین نویسنده، دارای روایتی چندان داستانی نیست و مخاطب خود را در آیینه‌ای از تجارب، احساسات، تئوری‌ها و به طور کلی نظرات نویسنده در باب موضوعات مختلف مشاهده می‌کند. خواننده برای لذت بیش‌تر از این اثر و درک وسیع‌تر مطالب ان بهتر است دو کتاب تونل و قهرمانان و گورها را از پیش خوانده باشد. در کتاب فرشته‌ی ظلمت شخصیت‌های مختلفی وجود دارد و شخصیت خود نویسنده هم یکی از همین شخصیت‌هاست. اشخاص رمان هم از واقعیت برمی‌خیزند و هم از خیال نشات می‌گیرند و برخی از شخصیت‌ها از دو رمان پیشین ساباتو به این کتاب راه پیدا کرده‌اند. خود نویسنده هم با دو عنوان "س" و "ساباتو" در میان شخصیت‌ها و حتی بیش از دیگر شخصیت‌ها وجود دارد، طوری که در اواخر داستان از اینکه بیش از شخصیت‌های دیگر زیسته ابراز شرمندگی می‌کند.  برای ساباتو همه‌چیز در انسان خلاصه می‌شود و انسان سایه‌ای از دوگانگی است. دوگانگی ایثار و فرومایگی، پستی و بزرگی، ددمنشی و مهربانی و سیر نامتناهی از این دوگانگی‌ها که انسان در آن‌ها غوطه‌ور است و این کتاب در باب همین دوگانگی‌هاست. از نظر ارنستو ساباتو، رمان وظیفه دارد به سوال‌های انسان پاسخ بدهد و او را با وجود خودش آشنا کند. بنابراین او در کتاب فرشته‌ی ظلمت تلاش کرده تا با بررسی موضوعات مختلفی مانند چه‌گوارا، ویتنام، باغ وحش، بمباران مردمان بی‌گناه به مسائل انسان پاسخ دهد و سیر جستجوی تفکری خودش را بیان کند. ساباتو در قسمتی از این کتاب می‌نویسد: «تمدن ما بیمار و در حال احتضار است. مساله تنها بر سر بهره‌کشی و فقر نیست، فقر روحی هم هست. ما درباره‌ی اینکه در جهان به هرکسی یک یخچال بدهند صحبت نمی‌کنیم. ما از امکان آفریدن نوع تازه‌ای از انسان سخن می‌گوییم و وظیفه‌ی نویسنده نوشتن حقیقت است، نه کمک به انحطاط و زوال به وسیله‌ی دروغ». به طور کلی نمی‌توان از این کتاب توقع سیر داستانی به شکل معمول را داشته باشیم یا از آن بخواهیم که ما را سرگرم کند. فرشته‌ی ظلمت بیشتر ما را به سمت پرسیدن، دانستن و شوکه شدن از فهمیدن پیش می‌برد. خواندن این کتاب به افرادی توصیه می‌شود که با قلم ساباتو آشنا هستند و کتاب‌های او را خوانده‌اند و در مقابل به کسانی که در پی گذران وقت و غرق شدن در سیر داستانی هستند  یا کتاب‌خوانی را به تازگی شروع کرده‌اند توصیه نمی‌شود.