اقبال گردشگران به هرمز مستلزم توسعه زیرساخت‌های گردشگری است

یادداشت «حکیمه زارع»

امروزه صنعت گردشگری در حال تبدل شدن به بزرگترین و پردرآمدترین صنعت جهان است. به گونه‌ای که این صنعت به عنوان موتور محرک اقتصاد جوامع به شمار می‌آید. این صنعت با گسترش خود موجب افزایش مقصدهای تازه و رو به رشد شده‌است. گردشگری در این مقصدهای جدید می‌تواند کیفیت زندگی ساکنان مختلف را در زمینه‌های اشتغال، درآمد، افزایش درک از محل افزایش دهد.

یکی از مقصدهایی که امروز مورد توجه گردشگران در استان هرمزگان قرار گرفته، جزیزه هرمز است. در هشت سال گذشته بعد تاریخی جزیره بیشتر مورد توجه گردشگران بوده و قلعه پرتغالی‌ها عامل اصلی شناسایی جزیره هرمز بوده‌است. ولی در طی دو سال اخیر اکوتوریسم و ژئو توریسم جزیره فعال‌تر از گردشگری تاریخی شده‌است. در این میان وجود کوه‌های رنگی و جشنواره فرش خاکی سهم به‌سزایی در گردشگری طبیعی داشته‌است. در حال حاضر سهم گردشگری تاریخی 40 درصد (35 % به علت قلعه و 5% بقیه آثار) و سهم گردشگری طبیعی 60  درصد است. این حجم از استقبال خود مستلزم توسعه زیرساخت‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است.

کمبود این زیر ساخت‌ها و سوء مدیریت در بلندمدت آسیب‌ها و مخاطراتی را برای منطقه در ابعاد مختلف محیطی و اجتماعی در پی خواهد داشت. توسعه گردشگری در کنار مزایایی اقتصادی خود تغییرات اساسی را در فرهنگ شهر هرمز به خصوص در نظام‌های ارزشی، الگوهای رفتار افراد، روابط خانوادگی و اجتماعیِ جوامع هدف، سبک زندگی جمعی، مراسم و آداب و رسوم سنتی و کارکردهای نهادها و سازمان های اجتماعیِ سنتی، به مرور ایجاد کرده‌است.

تعارضات و ناهنجاری‌های ناشی از تهاجمات فرهنگی گردشگران از یک سو و ضعف قوانین محدودکننده در میان گردشگران و جامعه محلی هرمز از دیگر سو، سبب ایجاد اختلال در فرآیند ارتباطی این جزیره شده‌است. تاثیرات عمده منفی گردشگری بر فرهنگ و جامعه محلی را در می‌توان به این شرح بیان کرد: تجاری شدن و تنزل فرهنگ‌ها، از بین رفتن بار ارزشی و مفاهیم آداب و رسوم سنتی در نتیجه کالایی شدن آن‌ها، افزایش تنش میان شیوه‌های زندگی سنتی و وارداتی، تحلیل تدریجی زبان محلی، الگوهای نوین مصرف محلی، افزایش خطر ترویج فعالیت‌های ضد اجتماعی از قبیل قمار و فحشا می‌شود.

در حال حاضر این مخاطرات در هرمز در سطوح بحرانی و غیرقابل جبرانی نیست اما با توجه مسئولان و مشارکت و همکاری جامعه محلی برای وضع و اجرای قوانین و برنامه‌هایی در راستای جایگزین نمون توسعه گردشگریِ جامعه محور و در حد ظرفیت هرمز به جای گردشگری انبوه فعلی، می‌تواند پویایی و تداوم فرهنگی را به تمامی عرصه‌های فوق بازگرداند. مسلما تداوم گردشگری در هرمز  به طور جدی نیازمند تدوین ساختار مدیریتی صحیح و مناسب، سیاست گذاری‌های مرتبط و بهینه برای گردشگری هرمز برای توسعه آن در آینده است.

البته دستگاه‌های مسئول گردشگری و به ویژه دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردان‌ها باید ملزم شوند تا به مسافران خود آگاهی‌های لازم پیرامون ویژگی‌های فرهنگی مقصد ارائه نمایند تا گردشگران از قبل با آمادگی وارد تعامل با جوامع میزبان شوند. البته با جلب مشارکت مردم محلی هرمز به فعالیت در زمینه گردشگری می‌تواند فرآیند توسعه را با سرعت و سهولت بیشتری همراه سازد و همکاری مردم جامعه محلی تضاد و تعارض بین آن‌ها و گردشگران کمتر می‌کند و توسعه گردشگری موجب توسعه این جزیره در ابعاد مختلف خواهد شد.