کرونا، زمانه تغییر

زمستان گذشته خبر عالم‌گیری ویروس کرونا در صدر اخبار دنیا قرار گرفت. هنوز کسی نمی‌دانست چینی‌ها دقیقا با چه ویروسی درگیر هستند که نگرانی‌ها جهانی شد. دانشمندان دست به کار کشف دارو و واکسن کرونا شدند. اگرچه تلاش‌ها برای مهار و غلبه به ویروس هنوز ادامه دارد اما در شرایط فعلی فقط یک کار از دست‌مان برمی‌آید. این‌که در خانه بمانیم، دست‌های‌مان را مرتب به مدت 20 ثانیه با آب و صابون بشوییم و همه‌چیز را ضدعفونی کنیم. کرونا همه ما را مجبور به انزوایی ناخواسته کرده‌است. زمین‌های بازی کودکان را گرفته، کلاس‌های درس دانش‎آموزان و دانشجویان را به خانه آورده و کسب‌وکارهای بسیاری را به تعطیلی کشانده‌است. حالا که یک ویروس نامرئی بیشترمان را خانه‌نشین کرده‌است، رویارویی با آن نیز ابزاری نامرئی می‌طلبد. این روزها اینترنت به یکی از مهم‌ترین ابزارهای مقابله با کرونا تبدیل شده و زندگی ما بیش از گذشته وام‌دار آن ‌است. جامعه با سرعت هرچه بیشتر به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود. افراد ترجیح می‌دهند مایحتاج‌شان را از طریق اینترنت تهیه ‌کنند. آموزش و کار آنلاین شده‌است. تجارت الکترونیک شانس بیشتری از شکل سنتی آن، برای بقا دارد. مراجعات اداری از طریق سامانه‌های اینترنتی امکان‌پذیر است. خدمات سلامت تا جای ممکن غیرحضوری ارائه می‌شود. معاشرت‌ها مجازی شده‌است و دید و بازدید با تماس تصویری صورت می‌گیرد. بازی، سرگرمی و گذران اوقات فراغت بیشتر از هرچیز در اینترنت معنا دارد. حتی کسانی که تا پیش از این کوچک‌ترین اطلاعی درباره کار با اینترنت نداشتند، ناچار به استفاده از آن شدند. تا جایی که ترافیک جهانی اینترنت بعد از کرونا چند برابر شده‌است و دسترسی نداشتن به آن، مانع مهمی بر سر راه گذران زندگی افراد کم‌برخوردارتر جامعه است. کرونا مبنای زندگی اجتماعی انسان را دستخوش تغییر قرار داده‌است. وقتی هنوز دنیا پایانی برای کرونا متصور نیست، کسی نمی‌داند این تغییرات تا کجا ادامه خواهد داشت. بحران مرزهای منطقی زندگی انسان را جابه‌جا و حق انتخاب را از او سلب می‌کند. ما ناچار به سازگاری با ویروس همه‌گیر امروز هستیم. همان‌طور که بشر در دهه‌های تاریخی مختلف، تن به تغییرات ناشی از اپیدمی‌های زمان خود داده‌است. در دهه 1200 خورشیدی سایه وبا دست‌کم هر دو سال یک‌بار در ناحیه‌ای از ایران پهن می‌شد. بوی مرگ همه‌جا بود. مردم وحشت‌زده به هر دری می‌زدند تا از محیط‌های آلوده در امان بمانند. کار و کاسبی‌ها خوابیده‌بود. آن‌هایی که از بیماری نمی‌مردند، گرسنگی قاتل جان‌شان می‌شد. در هر اپیدمی، وبا آن‌قدر قربانی می‌گرفت تا دیگر نقطه امنی باقی نماند. استفراغ وبا حتی دربار پادشاهان را پر کرده‌بود. درنتیجه حکومت مجبور به مسئولیت‌پذیری دربرابر بیماری شد. در واقع ریشه‌کن شدن وبا بیشتر از آن‌که لنگ کشف واکسن باشد، عهده‌داری حکومت را می‌طلبید. شبکه آب‌وفاضلاب شهری، آب تصفیه‌شده و نظام بهداشت‌ودرمان از میانه همین مسئولیت‌پذیری زاده شد. تغییر ویژگی اجتناب‌ناپذیر بحران است اما چیزی که آن را به شمشیری دو لبه بدل می‌کند، این است که دگرگونی‌ها همیشه مترقی نیستند. بحران کرونا دورنمای زندگی بشر را در هاله‌ای از ابهام فرو برده‌است. این‌که آینده با چه سروشکلی ظاهر خواهد شد، به میزان مسئولیت‌پذیری امروز دولت و جلب همکاری مردم بستگی دارد.