دستکاری معاملات در بورس

مریم دهقان/

شنبه 15 ام شهریورماه یک چهارم از سهام شرکت‌های بورسی با حمایت حقوقی‌ها, تنها در نماد‌های شاخص ساز مثبت شد و شاخص به مدار مثبت بازگشت درحالی که شاخص کل هم‌وزن با افت مواجه بود. برخی از تحلیلگران معتقدند این اتفاق ناشی از حمایت دستوری و نتیجه جلسات هفته گذشته سازمان بورس است ولی سوالی که مطرح می شود این است که اگر بنا به حمایت از بازار سرمایه است چرا تنها در چند نماد شاخص‌ساز این حمایت از سوی حقوقی‌ها اتفاق افتاد؟ اگرچه حمایت از لید‌ر‌های بازار باعث از بین رفتن ترس در میان سهامداران حقیقی خرد می شود اما چیزی که انتظار می رود این است که اگر بنا است به صورت دستکاری شده روند معاملات در بورس تغییر کند چرا به صورت یکپارچه از کل بازار این حمایت اتفاق نمی‌افتد؟ در این مدت چندین بار بازاربه مدار مثبت بازگشته است اما دوباره با فروش حقوقی‌ها در سقف قیمتی، سهام اغلب شرکت‌ها مجددا دچار صف فروش شده است. این در حالی است که مدیرعامل سازمان بورس پس از چهارمین جلسه با مدیران ارشد حقوقی اعلام کرد که حمایت از سهامداران در این جلسات اولویت دارد لذا قرار نیست صرفا از چند نماد خاص حمایت شود؛ شرکت‌های دیگری هم طی روزهای آتی مورد حمایت قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که همیشه دستکاری در روند معاملات بد هم نیست؛ این اتفاق تنها در ایران رخ نمی دهد به طوری که  در کشور‌های اروپایی و آمریکا نیز که سهامداران خرد به خاطر ترس ناشی از کرونا و رکود اقتصادی فروشنده سهام خود بودند؛ با حمایت دستوری از بازار، شاخص بورس آن‌ها به مدار صعود بازگشت لذا این کار منجر به تعادل در روند معاملات آینده آنها شد. نکته مهم بعدی درباره رفتار توده ای سهامداران خرد است؛ از آنجا که 60 درصد سهام بورسی در اختیار افراد حقیقی است بنابراین رفتار سهامداران اهمیت ویژه‌ای دارد. چنانچه رفتار سهامداران بر پایه هیجان باشد منجر به تشکیل صفوف خرید يا فروش سنگین در روز‌های متوالی می شود ولی در بازاری که سهامداران آن منطقی و براساس دید بلند مدت و سرمایه گذاری رفتار می‌کنند بازار متعادل تری بروز پیدا می‌کند. نه در زمان‌های صعود، قفل در صف خرید اتفاق می افتد و نه در زمان فروش. سهامداران سهامشان را نه به قیمت بالا و نامعقولی می خرند و نه چوب حراج به دارایی‌شان می زنند. شاید رفتار هیجانی و توده ای سهامداران این روزهای بورس ناشی از رفتار دولت در دعوت از مردم برای بورسی شدن و عدم دانش کافی آنها برای معامله گری در بازار سرمایه باشد. اگرچه در كشوري كه بسياري از تصميمات را دولت ميگیرد و مالک شرکت‌های بزرگ است،نمیتوانیم بگوییم بورس باید در اختیار بخش خصوصی باشد و عرضه و تقاضا به صورت تعادلی شکل گیرد زیرا این خواسته با ماهیت اقتصاد ما همخوانی ندارد اما سهامداران می‌توانند با بالا بردن آگاهی و دانش معامله گری خود نقش تاثیرگذاری در متعادل شدن معاملات در بورس داشتهباشند و جلوی صعودها یا ریزش های نامعقول را بگیرد. دولت نیز می‌تواند با حجم نقدینگی عظیمی که وارد بورس شده است در جهت رشد و توسعه شرکت‌ها از آن استفاده کند به طوری که با تقویت زیرساخت ها و بهره گیری از دانش فنی دانشمندان ایرانی مسیر شرکت های بزرگ آسیایی و اروپایی را طی کند اما چیزی که از رفتار امروز سهامداران حقیقی و حقوقی بازار سرمایه برداشت می‌شود فقط حرکت توده وار حقیقی‌ها، نوسان‌گیری حقوقی ها و بی برنامگی دولت برای توسعه صنعت در کشور است و نتیجه‌ای جز بی اعتمادی مردم به بازار سرمایه و خروج نقدینگی از آن را به دنبال ندارد.