گرم بودن هوا در تابستان امری طبیعی است اما این روزها به نظر می‌رسد نسبت به دمایی که اعلام می‌شود هوا گرم‌تر است. در چند سال گذشته به ویژه بعد از انقلاب صنعتی تغییر و تحولات زیادی در چرخه طبیعی زمین رخ داده است. یخچال‌ها و دریاچه‌ها به سرعت در حال نابودی و خشک شدن هستند؛ به نظر می رسد همه چیز معنای قبلی خود را از دست داده است. امروزه زیاد می‌شنویم که هواشناسی اعلام می‌کند مثلا تابستان امسال دمای هوا به ۴۰ یا ۵۰ درجه خواهد رسید. این اعداد برای دمای هوای شهری بسیار زیاد است و با رخ دادن آن داغی هوا به حد غیر قابل تحمل خواهد رسید؛ این در حالیست که چنین دمایی از ۵۰ سال گذشته هم در تهران ثبت شده بود یا دمای ۵۵ درجه را در جنوب کشور داشتیم؛ بنابراین اعداد تازه‌ای نیستند که بخواهیم بگوییم مثلا گرما در تابستان امسال رکورد زده است. برای مثال؛ در روز دوشنبه، 9 مردادماه، گرم‌ترین مرکز استان، اهواز با ۴۹ درجه و گرم‌ترین منطقه کشور نیز دهلران در استان ایلام با دمای ۵۰ درجه بالای صفر ثبت شده است. می‌توان گفت گرما به مرز هشدار رسید! گرما هوای نیز می‌تواند به سلامت روان مردم و پرخاشگری آنان اثر بگذارد. پس از هشدارهای هواشناسی و پیش‌بینی‌های آن، وزیر بهداشت پیشنهاد تعطیلی بعضی شهرها را در روزهای آخرهفته به هیات دولت ارائه داد. پس از بررسی پیشنهاد وزیر بهداشت و پیش بینی‌های سازمان هواشناسی، سخنگوی دولت خبر تعطیلی روز چهارشنبه و پنجشنبه در سراسر کشور را اعلام کرد. به دنبال این خبر، تعطیلی بورس، بانک‌ها، تعویق لیگ برتر و ارگان‌های دولتی دیگر نیز منتشر شد. از طرفی، سخنگوی وزارت بهداشت، شیوع گرمازدگی را بر اساس نرخ مراجعات به مراکز درمانی در مرز هشدار توصیف کرد و از آماده‌باش مراکز درمانی برای روزهای گرم خبر داد. در ادامه این گزارش به توصیه‌های بهداشتی کارشناسان در مواقع مواجه با گرمازدگی بپردازیم.

پیشنهاد تعطیلی وزیر بهداشت

«دکتر بهرام عین‌اللهی»، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در 9 مردادماه به گرمای بی‌سابقه هوا در کشور اشاره کرده گفته بود:« سلامت مردم عوامل مختلفی دارد که بخشی از آن محیطی است و ممکن است سلامت را به خطر اندازد؛ به عنوان مثال در زمستان موضوع آلودگی هوا را داریم که اگر به میزان خاصی برسد مجبور به تعطیلی هستیم. متاسفانه امسال با گرمای بی سابقه‌ای مواجه شدیم که وقتی از ۴۰ درجه بالاتر رود می‌تواند سلامت را دچار اختلال کند؛ به‌ویژه این موضوع در افراد سالخورده، مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای و کودکان بیشتر دیده می‌شود.»  عین‌اللهی اعلام کرد که  در هر شرایطی که عوامل محیطی سلامت مردم را دچار مشکل کند وزارت بهداشت وارد می‌شود. بنابراین، با توجه به پیش‌بینی سازمان هواشناسی برای گرمای آخر هفته که درجه حرارت بالا می‌رود؛ پیشنهاد تعطیلی را به هیئت دولت ارائه شد که برای سلامت مردم هر وقت درجه حرارت بالا رود تعطیلی لازم است. به گفته وی، مبنای درنظر گرفته شده دمای هوای بالاتر از ۴۰ درجه است. همچنین «سعید کریمی»، معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به هشدارهای هواشناسی گفته است که کودکان زیر ۴ سال و افراد بالای ۶۵ سال و افراد پرخطر همچون بیماران قلبی، دیابتی، افراد دارای فشار خون در معرض گرمازدگی هستند و باید خودمراقبتی بیشتری داشته باشند. از طرفی، در روزهای بسیار گرم چند روز آینده، افراد حتی‌الامکان نباید بین ساعات ۱۰ تا ۱۶ از منزل خارج شوند.

موافقت دولت با تعطیلی آخر هفته

«علی بهادری جهرمی»، سخنگوی دولت در روز دهم مردادماه، توئیتی از تعطیلی چهارشنبه و پنج شنبه خبر داد، بهادری جهرمی نوشت:  «با توجه به گرمای بی‌سابقه هوا در روزهای جاری، به‌منظور حفظ سلامت شهروندان، هیئت دولت با پیشنهاد وزارت بهداشت مبنی بر تعطیلی روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه در سراسر کشور موافقت کرد.»

کدام ارگان‌ها تعطیل شدند؟ 

معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی قوه قضاییه اعلام کرد که تمامی واحدهای قضایی و اداری، کلیه حوزه‌های ستادی و سازمان‌های تابعه قوه قضاییه در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه (۱۱ و ۱۲ مرداد) تعطیل است. پیرو موافقت هیات دولت با تعطیلی سراسری کشور در روزهای ۱۱ و ۱۲ مرداد، بانک مرکزی اعلام کرد: «تمامی شعبات بانکی نیز در این دو روز تعطیل شدند». سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار هم توضیحاتی را در مورد فعالیت بازار سرمایه در روز ۱۱ مرداد ارائه کرد و گفت: «موضوع فعالیت یا توقف فعالیت بازار سرمایه در روز چهارشنبه ۱۱ مردادماه، بررسی شد. بر این اساس و با توجه به تعطیلی بانک‌ها، بازار سرمایه فردا فعالیت نخواهد داشت». بنا بر اعلام مشاور وزیر و مدیر پروژه‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش، حوزه‌های ارزیابی تکمیلی آزمون آموزگاری در این دو روز تعطیل هستند اما آزمون دبیری در موعد مقرر خود یعنی روز پنجشنبه ۱۲ مردادماه برگزار می‌شود.  «محسن حیدری»،مدیرکل روابط عمومی دانشگاه پیام نور نیز از لغو امتحانات روز چهارشنبه ترم تابستان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور خبر داد و اعلام کرد که در روز چهارشنبه هفته آینده مورخ ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ بر اساس همان ساعات اعلام شده قبلی برگزار می‌شود. اما با وجود موافقت دولت با تعطیلی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه، کتابخانه ملی اعلام کرد، تالارهای مطالعه کتابخانه ملی ایران در این روزها باز است. هم‌چنین تمام مسابقات تحت مدیریت سازمان لیگ فوتبال ایران با توجه به اعلام تعطیلی سراسر کشور لغو شد.

مایعات فراوان بنوشید و منتظر تشنگی نمانید

 «حمد اسمعیل زاده»، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به نکات تغذیه‌ای که در گرمازدگی باید رعایت شود،گفت: «مایعات بیشتری بنوشید و منتظر تشنگی نمانید. از نوشیدنی‌های بسیار شیرین دوری کنید. این نوشیدنی‌ها در واقع باعث از دست دادن مایعات بدن شما می‌شوند». همچنین از نوشیدنی‌های بسیار سرد خودداری کنید، زیرا می‌توانند باعث مشکلات گوارشی در شما شوند». اسماعیل زاده ادامه داد: «نمک و مواد معدنی را جایگزین کنید؛ تعریق شدید نمک و مواد معدنی را از بدن خارج می‌کند که باید جایگزین شوند. یک نوشیدنی حاوی مقدار اندکی نمک با کمی لیموترش همراه خاکشیر یا تخم شربتی می‌تواند جایگزین نمک و مواد معدنی باشد که با تعریق از دست می‌دهید». به گفته، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، اگر دیابت، فشار خون بالا یا سایر بیماری‌های مزمن را دارید، بهتر است از نمک استفاده نکنید و کمی آبلیمو و خاکشیر یا تخم شربتی در داخل آب ریخته و میل کنید. اسماعیل زاده افزود: از نوشیدن غذاها و مایعات حاوی کافئین از قبیل قهوه، شکلات‌های کاکائویی، نوشابه و چای پررنگ خودداری کنید، چرا که این عوامل باعث دهیدراته و کم آب شدن بدن می‌شوند. مصرف میوه‌ها و به ویژه سبزی‌ها می‌تواند به تأمین آب بدن کمک شایانی کند. بنابراین در روزهای گرم سال از این اقلام غذایی در برنامه خود بیشتر استفاده کنید. اسماعیل زاده با بیان اینکه مصرف بیش از اندازه پروتئین‌های حیوانی باعث کم آبی در بدن می‌شوند، بنابراین بهتر است مصرف پروتئین‌های حیوانی در این ایام محدود شود، گفت: «دقت داشته باشید که وزن بالا می‌تواند بر تنظیم دمای بدن اثر بگذارد و باعث حفظ گرمای بیشتر شود. لذا نه فقط در ایام گرم سال، بلکه همیشه، بدنبال کنترل وزن خود باشید.» مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اینکه گرمازدگی یا حمله‌های ناشی از گرمازدگی، زمانی اتفاق می‌افتند که بدن قادر به خنک کردن مناسب خود نباشد، گفت: «در حالی که بدن به طور معمول خود را با تعریق خنک می‌کند، در هنگام گرمای شدید، ممکن است این تعریق نباشد. در این موارد، دمای بدن فرد سریع‌تر از آن چیزی که بتواند خود را خنک کند افزایش می‌یابد که می‌تواند باعث آسیب به اندام‌های حیاتی بدن شود».

پرخاشگری و تغییر خلق و خو از جمله عوارض گرما بر سلامت روان

«علیرضا زالی»، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به بیشترین قربانیان گرمازدگی را مربوط به اوایل تابستان هر سال عنوان کرد که هنوز بدن افراد سازگاری لازم با تغییرات گرما را پیدا نکرده است و گفت: «امسال به دلیل مواج بودن دمای هوا در برخی شهر‌ها عملا بدن افراد فرصت سازگاری فیزیولوژیک پیدا نکرده است؛ بنابراین افزایش دما باعث آثار زیانباری بر سلامت افراد می‌شود. در حالت عادی بدن افراد برای مقابله و سازگاری با گرما از چند روش تعدیلی استفاده می‌کند که این روش‌ها در کوتاه مدت خوب هستند؛ اما در درازمدت به سلامت فرد آسیب می‌رسانند. از طرفی، سیستم تشعشعی بدن یکی از روش‌های تعدیل گرما است که از طریق شبکه مویرگی خون بیشتری را به پوست هدایت می‌کند تا از این طریق گرمای اضافه دفع شود». وی افزود: «کمبود خون رسانی به ارگان‌های مهم بدن مثل مغز و قلب، وارد شدن فشار به قلب به دلیل افزایش پمپاژ خون به سمت پوست از جمله عوارض این روش است. به همین دلیل افراد دارای سابقه بیماری‌های قلبی نظیر ایسکمیک یا نارسایی عضله قلب در گرما دچار مشکل می‌شوند. پرخاشگری و تغییر خلق و خو، کاهش قدرت قضاوت، کاهش دقت، عود یا تشدید برخی از بیماری‌های روانی، بیقراری، اضطراب، اختلال در سیکل خواب و نبود آرامش از جمله عوارض گرما بر سلامت روان است».

منابع: ایسنا/ جماران/ باشگاه خبرنگاران/ ایرنا