باکودکان استثنایی خود چگونه رفتار کنیم

صبح ساحل، اجتماعی _ سخن از کودکان استثنایی، سخن ازتفاوت هاست، سخن از ایفای مسوولیت هاست، سخن از احیای انسان هاست، سخن از تکلیف ها و انتظارهاست، سخن از شناخت ویژگی‌ها وتوانایی هاست، سخن از قابلیت هاست وسرانجام سخن از رفع موانع و هموار کردن طریق رشدوشکوفایی استعدادهاست.

کلمه استثنایی، واژه ای جامع وکلی است که به معنای دقیق کلمه شامل همه انسان ها می‌شود، زیرا خلقت  انسان  از دیدگاه الهی،خلقتی ویژه و استثنایی است.ازنظر آموزشی، امروزه واژه استثنایی به کودکانی اطلاق می‌شودکه از جهات مختلف ذهنی، جسمی، عاطفی و اجتماعی تفاوت قابل ملاحظه ای با دیگر کودکان همسال خود دارند. به نحوی که به لحاظ همین تفاوت های محسوس قادر نیستند از برنامه های درسی عادی که اصولا بر پایه ویژگی ها وتوانایی های مشترک بیشتر کودکان در سنین مختلف تنظیم شده است، به طور بایسته وشایسته بهره‌مند شوند، بنابراین تعریف، واژه کودکان استثنایی، کودکان تیزهوش، عقب مانده ذهنی، نابینا، ناشنوا،ناسازگار،معلولین جسمی حرکتی و ناتوان دریارگیری خاص ونظایر آن راشامل می شود.

واژه معلول به کسانی اطلاق می شود که به علت نقص جسمی، ذهنی یا اختلال رفتاری شدید، مشکلات و مسایل خاص دارند و به توجه فوق‌العاده نیازمندند.در واقع اصطلاح معلول دارای شمول محدودتری است. به دیگر سخن، هر کودک معلول، استثنایی نیز است، اما هر کودک استثنایی لزوما معلول نیست؛ بنابراین نباید واژه‌های استثنایی ومعلول به طور مترادف به کار رود.

به طورکلی ازنظر آموزشی به این گروه ها استثنایی گفته می شود:

1) کودکان کم توان یا عقب مانده ذهنی یا کودکان آهسته گام.

2) کودکان مبتلا به اختلال دریادگیری خاص.

3) کودکان سازش نایافته یا ناسازگار.

4) کودکانی که دارای اختلالات گویایی اند.

5) کودکانی که دچار نارسایی های شنوایی اند.

6) کودکانی که دچار نارسایی های بینایی اند.

7) کودکانی که به بیماری های مزمن خاص از قبیل بیماری قند، صرع وغیره دچارند.

8) کودکانی که دچار نقص عضو یا فلج مغزی یا حرکتی اند (معلولین جسمی حرکتی).

9) کودکانی که دارای معلولیت های مضاعف اند.

10) کودکان تیزهوش و پراستعداد.

در واقع برخلاف آنچه عمدتا در اذهان تداعی می شود، آموزش و پرورش استثنایی لزوما به معنای جداسازی و انتقال کودک از مدرسه عادی به مدرسه استثنایی نیست، بلکه آموزش استثنایی برنامه‌ای تنظیم شده براساس ارزیابی های مستمر و جامع برای کودک از تولد تا پایان زندگی وهمراه با خانواده ،مدرسه و اجتماع است.

بنابراین ایجاد کلاس ها و مدارس خاص برای کودکان استثنایی هدف نیست. بلکه برخاسته از یک ضرورت آموزشی است؛ زیرا با حضور دوسه نفر کودک استثنایی دریک کلاس معمولی 40 یا 50 نفری،معلم قادر نخواهد بود آن گونه که شایسته است به تفاوت های فردی توجه داشته باشد. بخصوص زمانی که تفاوت موجود میان این دوسه نفر کودک استثنایی با دیگر کودکان قابل ملاحظه باشد، اگر معلم بخواهد توجه بیشتری به این کودکان، که نیاز بیشتری دارند،مبذول دارد ناگزیر است از وقت آموزش وهدایت دانش آموزان دیگر بکاهد و به عکس. حقیقت آن است که رشد فرهنگی و اعتلای ارزش های هر ملتی بستگی به میزان توجه آنها به حقوق حقه همه افراد جامعه به طور اعم و افراد استثنایی به طور اخص دارد. لذا باید شیوه ای اتخاذ شودکه این کودکان استثنایی به تناسب ویژگی های خود از برنامه های آموزشی برخوردار شوند  کودکان استثنایی ناگزیر روانه مدارس خاص می  گردند؛ مدارسی که دارای معلمان آموزش ویژه استثنایی، برنامه ویژه آموزشی وپرورشی و وسایل و لوازم خاص آموزشی اند. با نگاه کلی به وضعیت خاص کودکان استثنایی به تعبیری که بیشتر بدان اشاره شد و با توجه به نیازهای خاص آنان اعم از نیاز به نیروی انسانی مجرب و ورزیده و وسایل آ‌موزشی وکمک آموزشی و با درنظر گرفتن شرایط جغرافیایی،اجتماعی و اقتصادی کشور، توزیع این کودکان درشهرها و روستاهای دور ونزدیک و پذیرفتن  ضرورت آموزش و پرورش استثنایی برای تعلیم وتربیت این کودکان عمدتا راه بیشتر به نظر نمی رسد. اول آ‌ن که کودک یاکودکان استثنایی درهر نقطه و مدرسه‌ای که هستند بمانند و امکانات،اعم از کارشناسان متخصص،معلمان ویژه، وسایل و تجهیزات آ‌موزشی وکمک آموزشی درآن محل فراهم شود. اگر این طریق مقدور نباشد ناگزیر باید تدبیری دیگر اندیشید. واقعیت این است که به سبب کمبود نیروی انسانی مورد نیازوتجهیزات آموزشی، به سختی می توان در سطوح مختلف کشور چنین امکانی فراهم کرد. دراین مورد، حتی کشورهای غربی نیز دچار تنگناها و محدودیت های مختلف اند.

طریق دوم، استفاده از حداکثر امکانات، اعم از نیروی انسانی متخصص  ومجرب،وسایل و تجهیزات آموزشی،متمرکز کردن آنها درچندین مدرسه خاص وفرستادن کودکان استثنایی به آن مدارس است؛ البته می توان این روش را به اشکال مختلف از قبیل دایر کردن برنامه فوق العاده آموزش استثنایی در مدارس عادی، ایجاد کلاس های نیمه وقت وتمام وقت درمدارس و تاسیس مدارس روزانه وشبانه روزی اجرا کرد.این شیوه از آموزش وپرورش کودکان استثنایی شامل همه کودکان استثنایی اعم از تیزهوش،نابینا، ناشنوا و عقب مانده ذهنی است.

* دانشجوی رشته ارتباطات