شناخت ابزارها و بازارهای نوین، به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که با توجه به شرایط، بتوانند با ورود به بازارهای مالی مختلف و استفاده از ابزارهای نوین، ریسک خود را کاهش دهند و حتی امکان کسب سود بیشتر را برای خود فراهم کنند. یکی از این بازارها، بازار آتی است که معامله‌گران کمتری با آن آشنایی دارند. این بازار نیز مانند بازار اختیار معامله، یک بازار دو طرفه و اهرمی است و امکانات خاصی را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد. بر همین اساس افراد با رویکردهای مختلفی وارد این بازار می‎‌شوند و هر کدام هدف خاصی را در این بازاردنبال می‌کنند. برای شناخت بیشتر این بازار و بررسی تفاوت معاملات در بازار آتی و اختیار معامله به سراغ جعفر سلیمانی، تحلیل‌گر بازار سرمایه و مدرس استراتژی‌های معاملاتی در بازار اختیار معامله و آتی رفته‌ایم تا با ایشان در این خصوص به گفتگو بنشینیم. در ادامه با صبح ساحل همراه باشید.

    

هر دو بازار، زیر مجموعه بازار اوراق مشتقه است که در آن، خریدار و فروشنده با یکدیگر توافق می‌کنند که یک مقدار معین از یک کالا با کیفیت استاندارد در یک زمان مشخص تبادل کنند. لازم به ذکر است که در هر دو بازار این تبادل در زمان آینده انجام خواهد شد. در خصوص تفاوت این دو بازار نیز باید گفت که در بازار آتی، خریدار و فروشنده هر دو موظف و به بیان دیگر، مجبور به اعمال قرارداد هستند ولی در بازار اختیار معامله، فروشنده مجبور به اعمال قرارداد است ولی خریدار، در اعمال قرارداد خود اختیار دارد. لذا تفاوت اصلی این دو بازار در اختیار داشتن طرف خریدار قرارداد در بازار اختیار معامله است.

 

دلیل به وجود آمدن این بازار، کنترل نوسان قیمت یک دارایی پایه مشخص بود. تاریخچه این بازار نیز به حدود 150 سال قبل برمی‌گردد. زمانی که کشاورزان قصد کنترل نوسان قیمت کالاهای خود را داشتند و تمایل داشتند در زمان برداشت محصول خود مطمئن باشند که می‌توانند محصول خود را به یک قیمت مشخص بفروشند. در طرف مقابل، خریدار نیز تمایل داشت که بتواند در تاریخ سررسید، محصول را به یک قیمت مشخص و از پیش تعیین شده بخرد تا بتواند برای کسب‌و‌کار خود برنامه‌ریزی داشته باشد. بر همین اساس قراردادهای آتی به وجود آمد و خریدار و فروشنده برای زمان آینده قرارداد تنظیم کرده و در آن قرارداد به خرید یا فروش یک دارایی پایه معین با استاندارد مشخص، در یک تاریخ خاص و با یک قیمت معلوم و از پیش تعیین شده، تعهد می‌دادند. 

  

در بازارهای مالی افراد مختلف با رویکردهای مختلفی وارد این بازار می‌شوند. دسته اول کسانی هستند که قصد کنترل ریسک دارایی خود را دارند و می‌خواهند در یک تاریخ مشخص محصول خود را با قیمت مشخص بفروشند و یا بخرند و از نوسان قیمت در امان باشند. دسته دوم افرادی هستند که صرفا قصد استفاده از نوسانات قیمت در این بازار را دارند و تمایل دارند از ریزش‌های احتمالی قیمت در بازار با فروش دارایی در آینده کسب سود کنند. دسته سوم آربیتراژگران در این بازار هستند. این افراد به دنبال کسب سود از یک کالا، در یک زمان ولی در دو بازار متفاوت 

هستند. به‌طور مثال در بازار آتی می‌توان از اختلاف قیمت بین یک کالای مشخص مثل زعفران در دو بازار مختلف مثل بازار فیزیکی و قراردادهای آتی کسب سود کرد. دسته بعدی افرادی هستند که به دنبال استفاده از خاصیت اهرمی این بازار هستند؛ چرا که ابزارهای بازار آتی این امکان را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد که می‌توانند با یک مبلغ اولیه مشخص، تا چهار یا پنج برابر آن وارد قرارداد شوند. این در حالی است که در بازارهای بدون اهرم با همین میزان دارایی اولیه، تنها امکان خرید یک واحدی و به تبع آن، کسب سود یک واحدی امکان‌پذیر است. لذا افرادی که ریسک‌پذیری بالاتری دارند می‌توانند از این امکان در بازار آتی بهره‌مند شوند.  لازم به ذکر است که در این بازار امکان کسب سود از ریزش بازار نیز وجود دارد و همین ویژگی، طیف دیگری از معامله‌گران را به خود جذب می‌کند.

  

همان‌طور که بیان شد؛ آربیتراژ، کسب سود از یک کالا، در یک زمان ولی در دو بازار متفاوت است. به‌طور مثال می‌توان به اختلاف قیمت دلار در یک زمان مشخص در تهران و هرات اشاره کرد. به این اختلاف قیمت آربیتراژ می‌گویند. در بازار آتی نیز می‌توان به اختلاف قیمت زعفران در بازار فیزیکی، گواهی سپرده و یا قراردادهای آتی آن اشاره کرد. دسته‌ای از معامله‌گران در بازار آتی به دنبال شناسایی این اختلاف قیمت‌ها هستند و از آن کسب سود می‌کنند. علاوه بر این، می‌توان یک دارایی خاص را در بازار آتی، ارزان‌تر از بازار فیزیکی خریداری کرد و از این اختلاف قیمت بهره برد که به نوع کسب سود نیز آربیتراژ می‌گویند.

  

استراتژی اسپرد، از جمله استراتژی‌های کم ریسک در بازار آتی است که در آن معامله‌گر به طور همزمان وارد دو قرارداد عکس می‌شود. در واقع، یک قرارداد خرید و یک قرارداد فروش در سررسیدهای مختلف و یا حتی یکسان و همچنین در یک کالا و یا کالاهای مختلف، اخذ می‌کند و از اختلاف بین این دو قرارداد بهره‌مند می‌شود. لازم به ذکر است که این استراتژی به کاهش ریسک معامله‌گر کمک می‌کند.