پای صحبت رانندگان اتوبوس در حاشیه تراژدی جاده‌ها

صبح ساحل ، اجتماعی -  ساعت 3:59 روز جمعه دهم شهریور امسال همزمان با عید قربان، جاده های فارس بازهم قربانی گرفتند و هفت دانش‌آموز میهمان این دیار اعزامی از استان هرمزگان در حادثه واژگونی اتوبوس چشم از جهان فروبستند.این حادثه بار دیگر نگاهها را به جاده‌های فارس و تلفات جانی و خسارت های مادی و معنوی ناشی از حوادث رانندگی معطوف کرد. این اولین و آخرین حادثه جاده های فارس نبود که مردم این دیار و دیگر نقاط ایران را داغدار کرده است. بامداد دوم تیر سال 95 اتوبوس حامل سربازان پادگان 05 کرمان در محور سیرجان - نی ریز از مسیر خارج و به دره سقوط کرد که 19 سرباز کشته و سایر سرنشینان نیز در این حادثه مجروح شدند. در این حادثه براساس اعلام مراجع دارای صلاحیت، 50 درصد راننده و مابقی شرکت مسافربری و وزارت راه و شهرسازی به صورت مساوی مقصر شناخته شدند.31 فروردین امسال نیز اتوبوس حامل گردشگران لهستانی در مسیر مرودشت -سپیدان دچار سانحه و تعدادی از سرنشینان مجروح شدند؛ کمتر از یازده روز بعد از این حادثه در اردیبهشت امسال نیز به دنبال حادثه رانندگی مینی‌بوس گردشگران آلمانی 2 تن جان باختند و 16 نفر نیز جراحت برداشتند.14 ماه پس از حادثه غم‌انگیز کشته شدن سربازان وطن، اتوبوس حامل دانش‌آموزان نخبه هرمزگانی در شهرستان داراب دچار سانحه که هفت دانش آموز به همراه مربی آنها و مالک اتوبوس کشته و 34 نفر نیز مجروح شدند. علت این حادثه، خستگی و خواب آلودگی راننده اعلام شد.یک روز بعد از این حادثه یک دستگاه مینی‌بوس حامل کارگران معدن صفاشهر در شمال استان فارس واژگون شد که در این حادثه نیز 13 نفر مصدوم شدند و علت این حادثه نیز شوخی نابجا راننده اعلام شد. ساز متفاوت جاده های فارسآمارها حاکیست سیر تلفات حوادث رانندگی در خیابان ها و جاده های فارس بر خلاف روند عمومی کشور رو به افزایش است و تنها زمانی این رخداد غم‌انگیز بیش از هر زمان دیگری نزد افکار عمومی برجسته می‌شود که اتوبوسی دچار سانحه شود. این در حالیست که بنا بر آمار پزشکی قانونی استان فارس به‌طور میانگین هر پنج و نیم ساعت یک نفر و روزانه نیز بین چهار تا پنج نفر در فارس بر اثر حوادث رانندگی کشته می شوند.بنا بر این آمار، استان فارس در زمینه کشته شدگان سوانح رانندگی نیز در صدر قرار دارد به طوری که این استان در چهار سال گذشته رتبه اول تصادفات جاده ای کشور را داشته و به طور مشخص در سال 95 جایگاه اول کشور در تصادفات منجر به فوت را به نام خود ثبت کرده است.تعداد متوفیان سوانح رانندگی استان فارس در سال 95 برابر با هزارو 458 نفر، سال 94، هزارو 374 نفر، سال 93، هزار و 459 نفر و سال 92 نیز یک هزار و 539 نفر اعلام شده و همچنین با نگاه به تصادفات رانندگی سالهای مذکور، روند کاهشی محسوسی در تصادفات و تعداد کشته شدگان این استان دیده نمی شود. در حالی که در این مدت در کشور به طور میانگین تصادفات جاده ای با 17 درصد کاهش همراه بوده است، این آمار حاکی از وجود مشکل جدی در بطن این موضوع دارد و این سوال را به ذهن متبادر می کند که چرا فارس با وجود سیر رو به کاهش کشور در این سالها روند رو به بهبودی در این زمینه نداشته است.بیش از یک چهارم حوادث اتوبوس‌های کشور در فارس رخ دادهبنا بر اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، در پنج ساله گذشته از فروردین سال 91 تا شهریورماه سال 96 ، چهارده سانحه منجر به فوت برای اتوبوسهای مسافربری در کشور رخ داده و مجموعا 919 نفر در حوادث رانندگی اتوبوسی جان خود را از دست داده اند.از این تعداد، 79 نفر در جاده های فارس کشته شده اند و از مجموع 14 اتوبوس سانحه دیده در کشور چهار اتوبوس در جاده های فارس دچار سانحه شده اند که معادل 28 درصد کل سوانح اتوبوسی کشور است که به گفته کارشناسان، آمار بالایی است.فارس در کنار جاذبه های فرهنگی، تاریخی و گردشگری در سالهای اخیر به عنوان یک استان حادثه خیز نیز معرفی شده است و با توجه به سیر توسعه گردشگری در این استان، می طلبد این روند آسیب شناسی شود و گام های بلندی برای کاهش خسارات مادی و معنوی ناشی از این حوادث برداشته شود. از آنجا که در بیشتر حوادث اتوبوس ها، رانندگان آنها به عنوان مقصر اصلی معرفی می شوند، خبرنگار ایرنا با حضور در پایانه های حمل و نقل مسافر برون شهری شیراز پای صحبت آنها نشست تا علت این حوادث را از منظری جدید به بررسی بنشینیم.  پلیس جاده تنها پلیس اتوبوس استشکرالله مرتضوی یکی از دهها راننده ای است که در سایه اتوبوس و یا جعبه محل حمل بار وسایل و چمدانهای مسافران در حال استراحت در ترمینال کاراندیش شیراز است. او که در گذر ایام و نیم قرن خدمت در ناوگان حمل و نقل مسافر برون شهری، مویی سفید کرده است، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ضرورت گسترده شدن چتر نظارتی پلیس به سایر خودروهای در حال تردد در جاده همانند کامیون ها سخن می گوید. او کنترل پلیس در حوزه اتوبوسها را بسیار زیاد توصیف می کند و می گوید: نظارتی که بر اتوبوس ها در جاده اعمال می شود، در دیگر حوزه های حمل و نقل شاهد نیستیم. این راننده اتوبوس بر این باور است: در صورت نگاه تخصصی پلیس به مقوله نظارت بر جاده های فارس و توجه جدی به خودروهای خطرآفرین به ویژه برخی کامیون ها می توان شاهد اثربخشی اقدام ها برای کاهش تصادف ها در این استان باشیم. مرتضوی در ادامه از اجبار اتوبوسها برای داشتن دو الی سه راننده، دفترچه ثبت ساعت ،کارت هوشمند سلامت ،ماهواره ،جی پی اس و سامانه سپهتن سخن می گوید و ادامه می دهد: این کنترل ها بر کامیونها اعمال نمی شود و اکثر کامیونها تنها یک راننده دارند و این موضوع بسیار خطرناک است چون ما شاهد هستیم که در نیمه های شب نیمی از راننده کامیونها در حال رانندگی در جاده ها خواب هستند.او علت بسیاری از حوادث جاده ای را کامیونها می داند و تاکید می کند که باید حرکت کامیونها در شب محدود شود و تنها کامیونهایی که تره بار،مواد پروتئینی و سوخت حمل می کنند آنهم با وجود دست کم 2 راننده با تجربه مجاز به تردد در شب باشند.این راننده اتوبوس ادامه می دهد: هر شب ده ها کامیون در جاده ها واژگون می شود ولی باز نظارتی بر عملکرد آنها نمی شود و کامیونها همچنان در جاده ها جان هزاران مسافر را تهدید می کنند.حرف دل این راننده اتوبوس کهنه کار هنوز ادامه دارد. او از مشکل فنی و زیرساختی در جاده های فارس گله دارد و می گوید، هنوز شش ماه از ساخت جاده سپری نشده است که جاده نشست می کند و یا روکش و آسفالت آن کنده می شود و در مواردی دیگر به دلیل استفاده از مصالح بی کیفیت و غیر استاندارد و یا وجود قیر زیاد باعث می شود با کمترین بارندگی، تعادل خودرو بهم بخورد بلغزد و یا واژگون شود.او بر استفاده از راننده های باتجربه در ناوگان حمل و نقل بار و مسافر برای کاهش سوانح جاده ای تاکید می کند و می گوید: در برخی موارد نیز رفتارها هنگام ایست و بازرسی های کشف قاچاق با رانندگان و مسافران خوب نیست و این باعث عدم تمرکز و وارد آمدن فشار روانی در مسیر برای راننده ها می شود که می تواند بسیار خطرآفرین باشد.وی همچنین تقویت حضور فعالانه پلیس در جاده ها در زمان شب را نکته ای کلیدی در کاهش حوادث جاده ای می داند. رضا مالکی دیگر راننده اتوبوس مسافربری بر نقش مهم نقص فنی در بروز سوانح رانندگی تاکید می کند و می گوید که روند نظارت بر این امر بسیار سطحی و ضعیف است و تنها ظاهر اتوبوس مثل چراغ و برف پاک کن کنترل می شود در حالی که باطن خودرو خصوصا سیستم ترمز و فرمان که نقش اصلی در حوادث رانندگی دارند اصلا کنترل نمی شود و لازم است شرکتهای مسافربری موظف شوند که حداقل ماهی یکبار سیستمهای حیاتی و حادثه ساز را چک کنند.او نقاط حادثه خیز و پیچهای خطرناک در جاده های استان فارس را زیاد دانست و در ادامه گفتگوی خود با خبرنگار ایرنا گلایه های خود را اینگونه مطرح می کند که شانه های کم عرض و در برخی موارد عدم وجود شانه خاکی در حاشیه جاده می تواند سانحه غیرقابل جبران به همراه داشته باشد. مالکی می گوید ،خط کشی خیلی از جاده های استان فارس کم رنگ و یا کلا پاک شده که خصوصا در شبهای بارانی زمستان تشخیص و دید جاده را شدیدا کاهش می دهد که در مناطق کوهستانی مانند شهرستان نی ریز منجر به سقوط در دره خواهد شد.او نبود جایگاه های ویژه سوختگیری اتوبوس در ترمینالها و جاده های استان را یکی از دلایل مهم تلف شدن وقت مسافران عنوان کرد. دردسرهای پرسه معتادان در پایانه مسافربریگروهی دیگر از راننده ها که در محوطه ترمینال مسافربری کاراندیش و در نزدیکی اتوبوسهایشان نشسته بودند از عدم ارائه خدمات کافی در این ترمینال برای راننده های اتوبوس نظیر خوابگاه مناسب،تجهیزات رفاهی،خشکشویی و... گلایه مند بودند،یکی از آنها که خود را سهرابی معرفی می کند به خبرنگار ایرنا می گوید، تمام شب را در حال رانندگی کردن بودم و امروز صبح مسافران خود را به شیراز رساندم و شب دوباره باید به سمت تهران حرکت کنم .او حرف خود را اینگونه ادامه می دهد که مکان مناسبی برای استراحت و تجدید قوای راننده در ترمینال شیراز فراهم نیست که در این مدت حدود ده ساعتی که زمان بیکاری است راننده استراحت کند و شب با شادابی حرکت کند و مسافران خود را به سلامت به مقصد برساند.یکی دیگر از راننده ها مواردی مثل استراحت کافی و با کیفیت راننده ها را در بالا بردن ظریب تمرکز و کاهش سوانح رانندگی موثر دانست و با اشاره به اینکه مسولیت و توقع از رانندگان اتوبوس بسیار سنگین و زیاد ولی رسیدگی به این قشر بسیار کم است ، افزود: متاسفانه اینگونه خدمات برای رانندگان اتوبوسها در ترمینال کاراندیش درنظر گرفته نشده و ما ناچار هستیم وقتی مسافرانمان را به این مکان رساندیم تا فرارسیدن زمان برگشت که اغلب چندین ساعت است وقتمان را در آفتاب و یا داخل اتوبوس بگذرانیم و با خستگی مضاعف دوباره تا مقصد رانندگی کنیم و قطعا این موضوع در افزایش حوادث رانندگی نقش زیادی خواهد داشت.یکی دیگر از راننده ها به چند معتاد که در استتار بوته های شمشاد محوطه ترمینال مسافربری کاراندیش و در فاصله حدود دو متری از اتوبوسها در حال مصرف مواد مخدر بودند اشاره کرد و گفت: با وجود این معتادها در محوطه و اطراف ترمینال اگر مکان استراحتی هم باشد راننده ها جرات نمی کنند از کنار اتوبوسها تکان بخورند و ناچار هستند تا زمان برگشت به مقصد کنار اتوبوسها بمانند و این وضعیت خستگی آنها را حین رانندگی تشدید می کند.رضایی یکی دیگر از این افراد که در جمع راننده ها به نظر از همه مسن تر و باتجربه تر می آمد به خبرنگار ایرنا گفت: در 10 الی 20 سال اخیر تعداد خودروها بسیار افزایش پیدا کرده ولی جاده های فارس اغلب همان جاده های قدیمی است و این جاده ها ظرفیت این حجم خودرو را ندارند .او می گوید، برخی از جاده های فارس وضعیت بسیار خطرناکی دارند که از این جمله می توان از جاده ده بید (صفاشهر) به سمت بوانات، جاده سیرجان به سمت بندرعباس، کازرون به سمت اهواز ،تنگ ابوالحیات به سمت خوزستان و... را نام برد که اغلب بسیار کم عرض و یا پرتگاه دارند .این راننده های اتوبوس از وضعیت بیمه ای شان خصوصا در برخی موارد که عدم پرداخت حق بیمه راننده ها از سوی شرکتهای مسافربری اتفاق می افتد گلایه داشتند.اقدام های گسترده برای جلوگیری از حضور افراد معتاد در ترمینالمعاون امور پایانه ها سازمان مدیریت حمل و نقل مسافر شیراز در گفت و گو با ایرنا می گوید: منکر وجود معتادها در محوطه ترمینال شیراز نیستیم ولی تاکنون اقدام های گسترده ای در خصوص جمع آوری این افراد با همکاری و هماهنگی مجتمع اردوگاه هدایت و کلانتری مستقر در ترمینال کاراندیش انجام شده است.آرش نعمتی افزود: در ترمینالهای مدرس، کاراندیش و امیرکبیر شیراز کارهای خدماتی خوبی نظیر خوابگاه برای رانندگان صورت گرفته است، اقداماتی که در ایران نمونه است و این مراکز خدماتی همچون رستوران، سرویس بهداشتی و ... را به رانندگان ارائه می کنند. او تمام خدمات رفاهی ،امنیتی رانندگان و مسافرین در داخل ترمینال را جز وظایف شهرداری عنوان کرد و ادامه داد: البته خدمات بیمه ای رانندگان ،نظارت بر شرکتهای مسافربری،بلیط و آموزش رانندگان مربوط به شهرداری نیست و به اداره راهداری و حمل و نقل پایانه ها مربوط است.نعمتی تاکید کرد: با این وجود، آمادگی داریم هر کوتاهی را که در جهت رفاه و آسایش رانندگان باشد را برطرف کنیم.تلاش 10 روزه خبرنگار ایرنا برای مصاحبه با مقام پلیس و اطلاع از دیدگاه های نیروی انتظامی تا لحظه انتشار این گزارش به نتیجه نرسید. هم اینک با مروری بر دیدگاه های مطرح شده توسط رانندگان و مقام سازمان مدیریت حمل و نقل مسافر شیراز به این گزاره مشترک می رسیم که خداحافظی جاده های فارس با تلفات جاده ای گسترده جز با مشارکت و هم افزایی همه عوامل موثر در جاده میسر نیست؛ فرایندی که همه عوامل موثر باید به نوبه خود به شکل مطلوب به وظایف خویش عمل کنند تا دیگر شاهد حوادث غم انگیز همچون واژگونی اتوبوس در جاده های فارس نباشیم.