پایان تلخ تراژدی سانچی ؛ نفتکش ایرانی به دل دریا رفت

   صبح ساحل ،حوادث -   فرض کنید پلاسکو در آب‌های چین می‌سوخت و یک نفتکش ایرانی در چهارراه استانبول، در قلب پایتخت طعمه‌ حریق می‌شد.نفتکش سانچی از حیث انسانی همان ساختمان پلاسکو است؛ فقط کمی‌ دورتر.

در حادثه‌ برخورد کشتی چینی با نفتکش ایرانی که هفدهم دی‌ماه در آب‌های چین رخ داد، ۳۲ خدمه‌ی کشتی شامل ۳۰ ایرانی و دو بنگلادشی ناپدید شدند.

این بار اما ابعاد حادثه ناپیدا ماند؛ نه رسانه‌های رسمی داخل کشور به محل اعزام شدند، نه شهروندی آنجا حضور داشت که عکس و فیلم بگیرد و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کند. از آنجا که حادثه فرسنگ‌ها دورتر رخ داده مسئولان همیشه در صحنه هم نمی‌توانند در محل حادثه و مقابل دوربین‌ها ظاهر شوند و مصاحبه کنند. به همین دلیل این فاجعه در سطح افکار عمومی چندان مطرح نشده و در رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی هم اخبار و اطلاعات دندان‌گیری منتشر نمی‌شود.

در این شرایط تنها مراجع رسمی مثل شرکت ملی نفتکش سررشته‌ی اخبار را در دست دارند و به شکل کنترل‌شده‌ای دست به انتشار آنها می‌زنند و برخی خبرگزاری‌های خارجی هم گه‌گاه گزارشی از حادثه منتشر می‌کنند.

 شنبه ۹۶/۱۰/۱۶

نفتکش «سانچی» از عسلویه حرکت کرده بود و قرار بود روز یکشنبه وارد آب‌های کره‌ی جنوبی شود اما شامگاه شانزدهم دی یک کشتیِ باری چینی با آن برخورد کرد و به دلیل اینکه محموله‌ نفتکش، نفت فوق سبک با درجه‌ اشتعال بسیار بالا بود، دچار حریق شد. صبح ۱۷ دی خبرگزاری «شینهوا»ی چین خبری منتشر کرد که حاکی از ناپدید شدن ۳۲ خدمه‌ی نفتکش ایرانی در آب‌های چین بود.

در بیانیه‌ای که وزارت حمل و نقل چین در پی این حادثه منتشر کرد، اعلام شد که حادثه حدود ساعت ۲۰ به وقت محلی در سواحل شرقی چین روی داده و یک کشتی باری چینی با یک نفتکش حامل ۱۳۶ هزار تن نفت تغلیظ‌شده برخورد کرده و نفتکش «سانچی» بطور کامل آتش گرفته است. ۲۱ خدمه‌ی کشتی چینی همان زمان نجات داده شدند اما خبری از خدمه‌ی کشتی ایرانی نبود.

ابتدا مقامات دریایی چین هشت کشتی را برای عملیات جست‌وجو و نجات اعزام کردند و کره‌ی جنوبی هم در این عملیات شرکت کرد. در همین حال پیگیری‌های خبرنگار ایسنا از شرکت ملی نفتکش ایران درباره‌ی جزئیات بیشتر حادثه به نتیجه‌ای نرسید و اعلام شد مدیران این شرکت در جلسه هستند. 

یکشنبه 17/۱۰/96

روز پس از حادثه حسن قشقاوی، معاون وزیر امور خارجه، از رایزنی با مقامات چینی برای اطلاع از جزئیات ماجرا خبرداد و گفت «هرگونه اطلاع‌رسانی از سوی وزارت خارجه در این زمینه مستلزم اطلاعات دقیق از این اتفاق است».

شرکت ملی نفتکش ایران نیز پس از ساعت‌ها پی‌گیری خبرنگار ایسنا بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن به اقدامات این شرکت در سازماندهی عملیات امداد و نجات اشاره و نوشته شده بود که تلاش‌ها برای نجات خدمه‌ی کشتی ادامه دارد.۱۷ ساعت پس از حادثه، نفت‌کش ایرانی همچنان در آتش می‌سوخت و رویترز گزارش داد که چهار کشتی امدادرسانی و سه قایق برای پاکسازی لکه‌ی نفتی در محل حادثه مشغولند و کره‌ی جنوبی هم برای کمک‌رسانی یک کشتی و هلی‌کوپتراعزام کرده است.سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با ایسنا از دستور نخست وزیر چین برای مهار آتش خبر داد و گفت شنیده است که «قایق نجاتی بر روی کشتی قرار داشته که در حال حاضر وجود ندارد. یک احتمال است که افراد از طریق این قایق از محل حادثه دور شده باشند».ساعتی بعد اسامی خدمه‌ی مفقودشده‌ی کشتی در اختیار ایسنا قرار گرفت.سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی چین گفت این کشور اهمیت بسیار زیادی برای این حادثه قائل است.

مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران هم ضمن ابراز بی‌اطلاعی از علت برخورد دو کشتی، گفت تجسس ادامه دارد و دولت چین اعلام کرده برای پیداکردن آنان همکاری می‌کند.حدود ۳۰ ساعت از زمان حادثه گذشته بود که خبری درباره‌ی نجات تعدادی از مفقودین منتشر شد: مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران گفت خبر نجات تعدادی از مفقودین صحت ندارد.

 دوشنبه 18/۱۰/96

نیروهای امدادرسان روز دوشنبه برای دومین روز همچنان برای مهار آتش نفتکش ایرانی تلاش می‌کردند. رویترز گزارش داد نیروی دریایی آمریکا یک هواپیمای نظامی را برای کمک به جست‌وجو اعزام کرد اما اثری از خدمه‌ی مفقود این نفتکش را شناسایی نکرد.

ساعاتی بعد خبر رسید که جسد یکی از مفقودین نفتکش ایرانی چهار مایل دورتر از کشتی پیدا شده است. هویت جسد پیدا شده نامشخص بود و برای بررسی به شانگهای منتقل شد. در همین حال دو فروند کشتی شرکت ملی نفتکش و یک فروند کشتی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، با نظارت و مدیریت‌ مرکز جست‌وجو و نجات شانگهای به دنبال یافتن ردی از دریانوردان گم شده بودند.

درحالی که تیمی شامل ۱۳ کشتی امداد و جست‌وجو، ناحیه‌ای به وسعت ۹۰۰ مایل دریایی را جست‌وجو می‌کردند و دست‌خالی برمی‌گشتند، مدیر عامل شرکت ملی نفتکش ایران با اشاره به جسد کشف شده گفت احتمالاً خدمه‌ی کشتی فرصت استفاده از وسایل نجات را داشته‌اند.

همزمان عملیات اطفاء حریق کشتی سانحه‌دیده ادامه داشت اما انگار آتش سر خاموش شدن نداشت؛ سرکنسول ایران در شانگهای درباره‌ی علت کندی عملیات اظهار کرد:‌ شدت آتش و انفجار و انتشار نفت در آب‌ باعث کندی کار شده است. کشتی‌های امدادرسان باید به فاصله صدوپنجاه‌متری کشتی برسند که امکان کار داشته باشند اما دسترسی به کشتی بسیار دشوار است.

 سه‌شنبه 19/۱۰/96

صبح روز بعد، وزارت حمل و نقل چین در بیانیه‌ای اعلام کرد که شرایط جوی بد، وزش بادهای شدید، بارندگی و موج‌های بلند مانع اطفاء حریق و جست‌وجو برای ۳۱ خدمه مفقود این نفتکش شده است.

با گذشت دو روز از حادثه مدیر عملیات ناوگان شرکت نفت‌کش ایران همچنان معتقد بود احتمال زنده‌بودن دریانوردان مفقود وجود دارد. احتمال می‌دهیم که آنها یا به طرف موتورخانه در پایین نفت‌کش رفته باشند یا از یکی از قایق‌های نجات استفاده کرده یا به کمک لباس‌های وضعیت اضطراری، خود را به دریا انداخته باشند.

روز سه‌شنبه هم سخنگوی شرکت ملی نفتکش خبرداد که جسد پیدا شده ایرانی بوده اما به دلیل سوختگی صورت هنوز هویتش شناسایی نشده است. او در عین حال گفت اگر خدمه‌ی کشتی به موتورخانه پناه برده باشند احتمال کمی دارد که زنده مانده باشند؛ چراکه موتورخانه‌ی این کشتی ۱۴ متر زیر آب است. از دو قایق نجات هم یکی سوخته و دیگری در تصاویر رویت نشده، بنابراین ممکن است سرنشینان کشتی با استفاده از آن به آب زده باشند که در این صورت «تا دو ماه ذخیره دارند و می‌توانند زنده باشند؛ البته استفاده از قایق نجات زمانبر است...».

همزمان حسن روحانی هم برای پیگیری وضع مفقودین به وزارتخانه‌های امور خارجه، راه و شهرسازی و نفت دستور مستقیم داد و تأکید کرد: «ابعاد مختلف حادثه و بویژه سرنوشت کارکنان کشتی و خانواده‌های این عزیزان» پیگیری شود.آتش‌سوزی کشتی همچنان ادامه داشت و به دلیل سمی بودن گازهای منتشر شده عملیلت اطفاء حریق از فاصله‌ی نزدیک غیرممکن بود و از فاصله‌ی دور هم کار سخت و زمانبر شده بود. رویترز درباره‌ی روند عملیات امداد و اطفای حریق نوشت: «بادهای شدید، موج‌های بلند و گازهای سمی، مانع پیدا شدن دریانوردان ایرانی مفقود نفتکش سانحه دیده در دریای چین شرقی و اطفای آتش سوزی کشتی در مدت سه روز گذشته است».

درحالی که تیم امدادی کره‌ی جنوبی، به دلیل شعله‌های سرکش کشتیِ درحال سوختن در فاصله‌ی سه مایلی آن مستقر شده بود، سخنگوی شرکت ملی نفتکش از عدم همکاری چینی‌ها خبر داد و گفت: «چین امکانات خوبی اطراف نفتکش آتش‌گرفته جمع کرده اما مشخص نیست چرا از این امکانات استفاده نمی‌کند». با این حال بامداد روز چهارشنبه به وقت ایران، چهار روز بعد از وقوع حادثه، چینی‌ها عملیات اطفاء حریق را از سر گرفتند.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس نیز از اعزام تیم ایرانی به محل حادثه خبرداد و گفت: «کشتی ژاپنی نیز برای کمک رسانی در این منطقه حضور دارد و نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران نیز به دستور امیر خانزادی و امیر سیاری تیم های حرفه‌ای خود را به این منطقه اعزام کرده‌اند تا هرچه سریعتر آتش کشتی خاموش شود». او از جهانگیری هم خواست تا با نخست‌وزیر چین مذاکره کند و از آنها بخواهد که در اطفاء حریق عجله کنند. او معتقد بود چینی‌ها عمداً تعلل می‌کنند تا محموله‌ی کشتی بسوزد و آب‌های ساحلی این کشور را آلوده نکند. 

چهارشنبه 96/10/20

با گذشت چهار روز همچنان خبری از حادثه‌دیدگان کشتی ایرانی خبری نبود و یک نماینده‌ی مجلس این بار از وزیر امور خارجه خواست برای جلب همکاری کشورهای نزدیک له محل حادثه اقدام کند. او همچنین از صداوسیما خواست «پوشش خبری مناسب‌تری از موضوع داشته باشد».

چند ساعت بعد خبر رسید که انفجارها در کشتی فعلاً متوقف شده و امکان ورود تیم تجسس و نجات به کشتی افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر یکی از مقامات کره‌ی جنوبی به رویترز گفت با توجه به تجربیات قبلی «شعله‌های آتش حداقل به مدت دو هفته یا یک ماه ادامه پیدا خواهد کرد».چینی‌ها چند ساعتی با جدیت مشغول عملیات بودند اما به گفته‌ی سخنگوی شرکت ملی نفتکش «به بهانه‌ی بدی آب‌وهوا و به دلیل احتراق کوچکی که روی نفتکش رخ داده بود، عملیات اطفاء حریق را متوقف کردند». این در حالی است که به دلیل وقوع حادثه در آبهای چین این کشور بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی در قبال خاموش کردن این آتش‌ مسئولیت دارد. او گفت «اگر ایران بخواهد تیم عملیاتی به منطقه اعزام کند به ۲۰ روز وقت نیاز است». چند ساعت بعد خبر رسید ۱۲ تکاور نیروی دریایی از طریق هوایی به محل حادثه اعزام شده‌اند.

 پنجشنبه 21/۱۰/96

ساعاتی بعد مقامات چین علت توقف عملیات را اینگونه اعلام کردند: «کشتی‌های امدادرسانی پس از انفجاری که روز چهارشنبه در نفتکش سانچی روی داد، در فاصله‌ی مطمئنی از این کشتی قرار گرفتند». باوجود این صبح پنجشنبه چینی‌ها دوباره دست‌به‌کار شدند.

پنجشنبه شب، پنج روز از حادثه گذشته بود اما نفتکش همچنان در آتش می‌سوخت و خبری از سرنشینان آن نبود که نبود. نیروهای امدادی ژاپن هم به منطقه‌ رسیدند و قرار شد از صبح جمعه عملیات امداد انجام شود. اعلام شد که یک تیم ایرانی هم صبح جمعه برای مشارکت و نظارت در محل حادثه حاضر می‌شود.

 با وجود اینکه مقامات ایرانی از همکاری ژاپنی‌ها در عملیات خبر می‌دادند، سخنگوی گارد ساحلی ژاپن به رویترز گفت «مقامات چینی پیشنهاد گارد ساحلی ژاپن برای کمک را رد کرده‌اند». تلویزیون دولتی چین هم اعلام کرد که ۱۴ کشتی مشغول عملیات اطفاء حریق و جست‌وجوی مفقودشدگان هستند.در همین روز علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی  که  مسئول رسیدگی به این حادثه  شده، پس از دیدار با سفیر چین در تهران، گفت جریان باد نفتکش غرق در آتش را آرام آرام به سمت مرزهای آبی ژاپن می‌برد. او ابراز امیدواری کرد با خروج کشتی از آبهای چین این کشور همچنان به عملیات ادامه دهد و «ناهماهنگی در تعاملات بین‌المللی در عملیات مهار آتش تاثیری نداشته باشد».

ربیعی این را هم گفت که «تمهیداتی در این کشتی‌ها پیش‌بینی می‌شود تا افراد بتوانند خود را نجات دهند... کارشناسان بر اساس شواهد می‌گویند امیدوار باشیم». 

جمعه 22/۱۰/96

صبح جمعه عملیات اطفاء حرق به پایان خود نزدیک شد و معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی گفت «تیم تجسس سازمان بنادر و دریانوری تلاش خواهد کرد امروز وارد نفتکش شود».

علی ربیعی درباره ی سرنوشت خدمه‌ی کشتی گفت: «پس از آنکه پیکر یکی از مفقودین پیدا شد خبر خاص دیگری از ۳۱ پرسنل در دست نیست... نمی‌خواهیم خبر نگران کننده بدهیم؛ باید به خانواده‌های مفقودین آرامش بدهیم؛ ما هنوز وقت طلایی داریم». او همچنین از قول رئیس شرکت ملی نفتکش اعلام کرد که احتمال دارد آتش کشتی تا ظهر شنبه بطور کامل خاموش شود.آقای وزیر که با حکم رئیس جمهوری «مسئول کمیته‌ی ویژه‌ی رسیدگیِ حادثه‌ی نفتکشِ سانچی» شده، بعد از ظهر جمعه پس از دیدار با سفیر ژاپن، به دیدار خانواده‌ی دریانوردان ایرانی رفت و پای صحبت‌ آنان نشست. او جمعه شب برای پیگیری عملیات اطفای حریق عازم چین شد.در همین حال شامگاه جمعه خبر رسید که ارتش ایران از ارتش کشورهای چین و ژاپن درخواست کرد برای یافتن ملوانان ایرانی همکاری کنند. سخنگوی ارتش اعلام کرد یک تیم عملیات ویژه نیروی دریایی ارتش، شامل تکاوران کلاه‌سبز  در محل حضور دارند و اگر چین بالگرد در اختیار آنان بگذارد با انجام «راپل» برای نجات ملوانان وارد نفتکش می‌شوند.

در خبر دیگری سخنگوی شرکت ملی نفتکش با بیان اینکه هویت تنها جسد کشف شده همچنان نامشخص است گفت از خانواده‌های مفقودشدگان برای اخذ نمونه‌ی دی.ان.اِی دعوت شده است.هرچه ساعت‌ها و روزها می‌گذرند، امیدها برای نجات ملوانان ایرانی کمرنگ‌تر می‌شود؛ اگر «وقت طلایی» تمام شود، شاید دیگر باید خدا خدا کرد که حداقل اجساد اجساد آنان پیدا شود.

کاپیتان احمد اسدی، ناخدای باسابقه‌ی شناورهای غول‌پیکر ایرانی در گفت‌وگو با ایسنا به این پرسش که چطور ممکن است دو کشتی غول‌پیکر با وجو فناوری‌های پیشرفته به یکدیگر برخورد کنند، گفت: کاپیتان برای متوقف کردن کشتی نیاز به طی چهار تا پنج مایل مسافت دارد. برای ناخدا از چند دقیقه قبل از وقوع حادثه مشخص می‌شود که برخورد با کشتی مقابل اجتناب‌ناپذیر است اما دیگر شرایط و زمان کافی برای اجتناب از آن وجود ندارد.

به گفته‌ی این دریانورد، تمام کشتی‌های غول‌پیکر به یک سیستم رادار مجهزند که می‌تواند نزدیک‌شدن کشتی‌ها را از ۳۰ مایلی تا نیم‌ مایلی رصد کند، اما احتمالاً در زمان حادثه ناخدای ایرانی پشت سکان نبوده است. قطعاً طرف چینی نیز نتوانسته در زمان لازم اخطارها را صادر و از این برخورد جلوگیری کند.

او احتمال فرار سرنشینیان کشتی ایرانی به وسیله‌ی قایق‌های نجات را هم بعید دانست و گفت: احتمال این موضوع بسیار ضعیف است. چون قبل از حادثه زمان زیادی برای فرار وجود نداشته و انفجارهای پی‌درپی مانع از تصمیم‌گیری بموقع شده است.

 شنبه 23/۱۰/96

صبح شنبه، تقریباً یک هفته از زمان حادثه گذشته بود که معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور از پیدا شدن دو پیکر با هویت نامشخص در پل فرماندهی (بالاترین نقطه‌ی کشتی) خبر داد و گفت تیم امداد چینی جعبه‌ی سیاه کشتی را پیدا کرده و به علت زیاد بودن گازهای سمی به سرعت از کشتی خارج شدند.

علی ربیعی که برای نظارت بر روند عملیات امداد و بدون تشریفات و هماهنگی به چین سفر کرد، از مسئولان چینی خواست در عملیات امداد و نجات جدیت داشته باشند چراکه «غرق شدن کشتی مصادف با از بین رفتن امید مطلق است». اون همچنین این خواسته را مطرح کرد که ایرانی‌ها با خدمه‌ی کشتی چینی هم گفت‌وگو کنند تا ابعاد حادثه روشن شود. ساعتی بعد هم اعلام کرد که نیروهای ایرانی به همراه چینی‌ها با شناور تندرو به سوی کشتی اعزام شده‌اند به محض رسیدن به محل، عملیات تجسس در قسمت‌های مختلف نفتکش از جمله موتورخانه آغاز می‌شود.

ظهر شنبه در خبر دیگری اعلام شد که جعبه‌ی سیاه کشتی طبق قوانین بین‌المللی به کشوری که کشتی در آن ثبت شده، یعنی پاناما، تحویل داده می‌شود.

بعدازظهر نیز وزیر خارجه ایران در تماسی تلفنی با همتای چینی خود، بر لزوم انجام تعهدات همه‌ طرف‌ها تأکید کرد. طرف چینی هم اعلام کرد که نیروهای امدادی این کشور به کمک‌های خود ادامه خواهند داد.

همچنین عصر، رئیس‌جمهور در مکالمه تلفنی با ربیعی آخرین وضعیت مهار آتش‌سوزی نفتکش سانچی را از او جویا شد و تاکید کرد که تمام اقدامات و امکانات لازم برای اطلاع سریع‌تر از وضعیت و دسترسی به خدمه ایرانی نفتکش بسیج شود.شامگاه شنبه نیز معاون سازمان بنادر و دریانوردی با بیان اینکه ۱۲ تکاور ایرانی که به چین اعزام شده‌اند پس از پایین آمدن دمای کشتی برای تجسس مفقودین وارد سانچی می‌شوند، از احتمال بازخوانی جعبه سیاه نفتکش در چین خبر داد. 

یکشنبه 24/۱۰/96

صبح یکشنبه با گذشت ۸ روز از حادثه، معاون سازمان بنادر و دریانوردی از رسیدن ١٢ تکاور ایرانی به محل حریق نفتکش سانچی خبر داد و گفت: تکاوران و گروه چینی در حال برگزاری جلسه و بررسی نحوه ورود به نفتکش هستند.

کمی بعد فرمانده چینی عملیات امداد و نجات، جملاتی ناامیدکننده بر زبان آورد: احتمال نجات جان دریانوردان ایرانی حاضر در این نفتکش بسیار ضعیف است اما تمام تلاش‌ها برای ادامه عملیات امداد با جدیت پیگیری می‌شود.او با بیان اینکه بالابر این نفتکش که از آن برای ورود به قایق‌های نجات یا پریدن به دریا استفاده می‌شود، پایین نیامده، گفت که این موضوع نشان می‌دهد دریانوردان ایرانی جز یک نفر فرصت ورود به آب را نداشته‌اند.

دقایقی پیش از ظهر دیروز ، رئیس سازمان بنادر و دریانوردی با بیان اینکه سانچی از حالت شناور بودن خود خارج شده و در حال غرق‌شدن است، گفت: امیدی به پیدا کردن مفقودان نیست و حدود یک ساعت بعد.

او حدود یک ساعت بعد، جان باختن ۲۹ پرسنل دیگر نفتکش «سانچی» را تایید کرد.