تلی بافی؛ تحفه دو هزار ساله مینابی‌ها

صبح ساحل ، هنری - تلی بافی از هنرهای ملی ایرانیان است که از زمان هخامنشیان در شهرستان میناب تا کنون طرفداران خود را حفظ کرده است.

تمدن غنى چند هزار ساله شهرستان میناب در برابر تمدن‌هاى دیگر، هر جهانگردی را متحیر مى‌سازد و او را ترغیب مى‌کند تا تکه‌اى از این سرزمین کهن را به عنوان تحفه کوچکی از تاریخ ایران زمین، سوغات ببرد؛ تحفه‌ای ارزشمند از میان دهها و صدها هنر دست‌ساز ایرانیان؛ که روح و عشق انسان شرقى در آن پیوند خورده است.

صنایع دستی هر منطقه‌ای، نشانگر سلایق، روحیات، سابقه تاریخی، نوع نگاه به زندگی و خصوصیات اقلیمی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی آن منطقه در طول تاریخ است، به همین علت، معرفى صنایع دستى میناب مى‌تواند در صنعت گردشگرى و اقتصاد کشورمان تأثیرگذار باشد.

صنایع دستی و سوغاتی‌های میناب به سبب فرهنگ ویژه که نتیجه آمیختگی فرهنگ منطقه با فرهنگ سایر ملل در مراودات و ارتباطات دریایی است، دارای تفاوت‌های بسیاری با سایر مناطق کشور است. به همین دلیل، گردشگران ایرانی و خارجی به صنایع دستی و سوغات میناب، توجه ویژه‌ای نشان می‌دهند.

هنر «بادله دوزی» یا «تلی بافی» که از به هم پیوستن چند نوع زری با یکدیگر بافته می‌شود و معمولاً برای لبه شلوارهای زنانه مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز بسیار در این جنوب کشور، به ویژه در بندرعباس رواج دارد. سفالگری، چادرشب‌بافی، گلابتون‌دوزی، شک‌دوزی و «شیریکی پیچ» هم از دیگر صنایع دستی میناب به شمار می‌رود.

از اسناد و مدارک به دست آمده حدود ۲۰۰۰ سال قبل محصولات ابریشمی ایرانی در آسیا و اروپا شهرت خاصی داشته است و بهترین پارچه­ های زری و مخمل به دست هنرمندان و صنعتگران با ذوق ایرانی بافته می­شده است.

این صنایع دستی توسط زنان و دختران بومی روستانشین در منطقه شهرستان میناب بافته می شود و روزهای پنجشنبه برای فروش به پنجشنبه بازار میناب می آورند، از تلی برای ساخت شلوار ، تزئین پرده و نقش و نگارهای کنار برقعه استفاده می شود.

ریسمان، خوس، بالش تلی، شش قرقره و جا تلی‌­بافی (کدیجه) وسایل مورد نیاز تلی بافی است. «تلی» در رنگ‌­های مختلفی بافته می­‌شود و کاربرد آن بیشتر بر روی شلوارهای بندری و دور آستین و یقه‌­ی لباس است. تلی در انواع مختلف دوخته می‌­شود که به آن یک خوس و دو خوس می‌­گویند.

برای بافت تلی به چند عدد قرقره‌­ مخصوص (قالب)، همین­طور یک جوغن (کدیجه) و یک بالشتک نیاز است. نحوه‌­ی کار با این وسیله بدین صورت است که بالشتک را روی جوغن قرار داده و با دست شروع به بافتن می­‌کنند.

هاون چوبی که «جوغن» و چند قرقره­ی مخصوص که به «قالب» معروف هستند و یک بالشتک استوانه­‌ای ­شکل پارچه­‌ای که بر روی جوغن گذاشته می شود و نخ و قالب ها بر روی بالشتک با سون محکم می شود، داخل بالشتک استوانه ای شکل از آرد، برنج یا شن پر می کنند تا سنگینی خود را بر روی جوغن حفظ کند، از اجرای مهم ساخت تلی بافی محسوب می شود.

نحوه­‌ی کار به این صورت است که بالشتک را روی جوغن گذاشته و با کمک دست، نخ­‌هایی که بدین منظور بر روی بالشتک نصب گردیده است را می‌­بافند و در واقع «شک» نواری است که با نخ­‌های طلایی و نقره­‌ای بافته می­‌شود و بیشتر برای زینت آستین، لبه و دور یقه­‌ی پیراهن زنانه مورد استفاده قرار می‌­گیرد.وسایل مورد نیاز این صنعت پانزده یا سی قرقره، هاون چوبی، ریسمان و دو عدد خوس نقره­ای یا طلایی می­باشد، تلی در بازار میناب هر وار هفت هزار تومان بفروش می رسد که در قیاس با زحمات و زمانی که برای ساخت آن صرف می شود قیمت چندانی ندارد.

شهرستان میناب با جمعیت ۲۵۹ هزار نفر یکی از شهرهای استان هرمزگان دارای صنایع دستی و بهترین سوغاتی های ایران به خود اختصاص داده است./ میناب جنوب