خرس سیاه نماد طبیعت هرمزگان در آستانه نابودی

صبح ساحل، اجتماعی _ خرس سیاه آسیایی بر اساس گزارش اتحادیه بین المللی حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی IUCN)) در آستانه انقراض قرار دارد.

به عقیده کارشناسان زیست محیطی قرارگرفتن در لیست قرمز این اتحادیه  به این معناست که در 10 سال اخیر حدود 50 درصد جمعیت این گونه از بین رفته است. از میان 8 گونه خرس دنیا 2 گونه در ایران زندگی می کند. خرس قهوه ای که در امتداد رشته کوههای زاگرس و البرز زیست می کند و خرس سیاه آسیایی که در استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان پراکنده است.خرس سیاه آسیایی از گونه های نادر و با ارزشی است که سازمان حفاظت محیط زیست  کشورآن را به عنوان نماد و سمبل طبیعت و حیات وحش استان هرمزگان معرفی کرده است.اما این حیوان در معرض انقراض از نظر اهمیت حفاظت در کشور بعد از یوز پلنگ ایرانی قرار دارد.مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور با بیان اینکه مطالعات دقیقی در مورد علت کاهش جمعیت این گونه حیوانات صورت نگرفته است می گوید: اما عواملی مانند خشکسالی،کاهش طعمه، کاهش پراکنش بواسطه تخریب زیستگاه ها، حضور دام و کاربری های اراضی در حیات این جاندارموثر بوده است.

اسدی پور در کتاب زیستگاه وپراکنش خرس سیاه در هرمزگان می نویسد: خرس سیاه آسیایی که خرس تبتی نیز نامیده می شود اصیل ترین نوع خرس  است . این خرس اندازه ای متوسط ،گوشی گرد وپهن وپوستی یکنواخت سیاه وتا170کیلوگرم وزن دارد .یکی از ویژگی های این خرس وجود یک حلقه  بزرگ سفید رنگ  به شکل هفت در زیر گردن آن است که این خرس را در مقایسه با دیگر خرس ها زیبا کرده است . خرس سیاه آسیایی  غار نشین  است و 100 روز زمستان  را  در خواب فرو می رود .خرس سیاه آسیایی به دلیل ماده موجود در کیسه صفرا هدف شکارچیان قرار گرفته است. این ماده در طب سنتی چینی کاربرد دارد و تقاضای زیادی برای آن وجود دارد.خرس سیاه از سازگاری بالایی با زیستگاه های مختلف برخوردار است ولی به علت قابل دسترس بودن لانه ومخفیگاهش شکارچیان به آسانی آن را می یابند واز بین می برند.اما به دلیل عدم تحقیقات و مطالعات طی سال های گذشته از تعداد این حیوان آمار دقیقی در دست نیست.

محمدی مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور می گوید:آمار دقیقی از شمار این گونه خرس در ایران وجود ندارد ولی تخمین زده می شود حدود 50 قلاده باشد.

اسماعیل کهرم فعال محیط زیست با انتقاد از ارایه آمارهای غیر استاندارد در مورد خرس سیاه می گوید: اینکه 50 قلاده خرس در منطقه مانده است یا نه آمار صحیحی نیست و اگر این آمار صحیح است چرا منتشر نمی شود که علاقمندان و متخصصان از این مساله مطلع باشند، این آمارها منبع علمی ندارند. این در حالیست که در سالهای 1999 و 2002 ، سازمانهای بین المللی بدلیل فقدان آمار و اطلاعات از این گونه جانور در مقابل نام ایران علامت سوال گذاشتند.

سوالی که نشان می داد توجه سازمانهای حمایتی محیط زیست کشور، به حیات این جانور کم است.معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست هرمزگان یکی از علت های نبود آمار را شبگرد و منزوی بودن این جانور می داند به نحوی که مشاهده مستقیم تقریبا غیر ممکن است.ریاضی فر می افزاید: اقداماتی مانند ایجاد گشت کنترل منطقه،آموزش مردم برای مشارکت در حفاظت و جلوگیری از شکار غیر مجاز در حال اجراست.

وی ادامه می دهد: آموزش وآگاهی بومیان منطقه از در معرض خطر بودن این گونه خرس،پرداخت  خسارت دامداری ها  و باغهای  کشاورزی در استان هرمزگان است. ریاضی فر می افزاید:در هر یک از شهرستان ها 3 محیط بان،حفاظت ونظارت بر زیستگاههای  این خرس را بر عهده دارند .وی می گوید: برای اطلاع از وجود گونه های جانوری و تخمین تعداد جمعیت آن ها 30دستگاه دوربین تله ای در طبیعت کار گذاشته شده است.مجید وفادار، مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست استان هرمزگان هم می گوید: بررسی مناطق پراکنش خرس سیاه در استان همواره در اولویتهای کاری و پژوهشی اداره کل حفاظت محیط زیست استان هرمزگان قرار دارد.مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور می گوید: قرار گرفتن این گونه جانوری در لیست قرمز به معنای این است که اگر حفاظت از آن صورت نگیرد خرس سیاه منقرض می شود.

محمدی می افزاید: یکی از عمده ترین مشکل ما در این زمینه قرار نگرفتن زیستگاه این جاندار در محدوده مناطق حفاظت شده زیست محیطی است.وی مهمترین اقدام برای جلوگیری از محو شدن این گونه جانوری را شناسایی محدوده های پراکنش و قرار دادن آنها در داخل شبکه مناطق حفاظت شده اعلام می کند. اقدامی که به زعم او در سه استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان در حال انجام است.

معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست هرمزگان می گوید: در هرمزگان 59 گونه جانوری وجود دارد که خرس سیاه و یوزپلنگ از مهمترین گونه های در حال انقراض است که در لیست قرمز IUCN قرار دارد.مدتی است انجمن طرح سرزمین انجمنی که کار تحقیقاتی و آموزشی را بر روی زیستگاههای حیوانات انجام می دهد به کمک حفاظت از محیط زیست آمده است.مدیر عامل انجمن طرح سرزمین می گوید: طرح مطالعاتی خرس سیاه و یوز پلنگ از یک سال پیش در مناطقی همچون بشاگرد، میناب و رودان آغاز شده است.

قدیری می افزاید: هدف اصلی این طرح، بررسی رژیم غذایی خرس سیاه و پلنگ، تهیه نقشه پراکنش خرس سیاه در استان هرمزگان و نیز بررسی میزان تعارض خرس سیاه با انسان در منطقه است.به گفته وی، قرار است بعد از پایان این مطالعات که دو سال به طول می‌انجامد اقداماتی در راستای فرهنگ سازی به منظور کاهش تعارضات بین مردم محلی و خرس سیاه با اجرای برنامه‌های آموزشی آغاز شود.مدیر عامل انجمن طرح سرزمین می گوید:در حال حاضر تعارضات زیادی بین مردم محلی و خرس سیاه به ویژه در منطقه رودان در استان هرمزگان وجود دارد و تلاش انجمن طرح سرزمین، به حداقل رساندن این تعارضات برای حفظ این گونه در خطر انقراض در کشور است.قدیری با بیان اینکه منطقه حفاظت شده برای گونه خرس سیاه در استان هرمزگان وجود ندارد، یادآورمی شود: انجمن طرح سرزمین در تلاش برای ایجاد مناطق حفاظت شده زیست خرس سیاه در هرمزگان است.وی می گوید: علاوه بر پژوهش‌ها باید آموزش‌های محلی نیز در دستور کار انجمن‌های زیست محیطی در رابطه با حفاظت از گونه‌های در حال انقراض قرار گیرد .

مدیر عامل انجمن طرح سرزمین با بیان اینکه تاکنون تصور بر این بود که گونه خرس سیاه تنها در مناطق شرقی استان هرمزگان زیست دارد می افزاید: طبق این گونه در پنج نقطه دیگر استان نیز طی ماه‌های گذشته به ویژه شهرستا‌ن‌های غربی هرمزگان مشاهده شده است. در حالیکه سکوت بر زندگی خرس سیاه آسیای سایه افکنده است حفظ  این گونه نادر وکمیاب  مانند یوزپلنگ ایرانی  به حمایت ویژه نیاز دارد . حمایت وحفاظت بیشتر از این گونه همت مسئولان، پژوهشگران  و مردم بویژه مسئولان وجامعه محلی را می طلبد.