قوانین دست و پا گیر دولتی علت فساد شهرداری‌ها

صبح ساحل ، اجتماعی - شهناز حاجی قاسمی  رشوه از معضلاتی است که به لحاظ تأثیر منفی بر هزینه کسب‌وکار و پایین آوردن سطح اعتماد و امنیت همواره مورد نکوهش قرار می‌گیرد.

عملکرد ضعیف نهادی نظارتی، فقر اقتصادی، بروکراسی اداری، اعطای اختیارات بیش‌ازحد به مدیران، عدم وجود شایسته‌سالاری، قوانین و مقررات اداری ناکارآمد و اعطای امتیاز امضای طلایی به افراد ازجمله عواملی هستند که رشوه‌خواری را تشدید می‌کنند.

بر طبق قانون مستخدمین و مأموران دولتی حق ندارند برای انجام وظایف خود از دیگران رشوه دریافت کنند؛ اما آنچه در عمل مشاهده می‌شود حکایت از فساد سیستماتیک در بدنه نظام اداری دولت دارد.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش زمستان 96 میزان شیوع رشوه در ادارات مختلف را به لحاظ اثرگذاری آن بر امنیت سرمایه‌گذاری بررسی کرده است که بر اساس آن استان‌های گیلان، البرز و مازندران دارای بالاترین میزان شیوع رشوه هستند. استان هرمزگان نیز در جایگاه بیستم این جدول قرار دارد.

 در فضای مچ‌گیری مدیریت می‌کنیم

کیانوش جهانبخش نماینده هرمزگان در شورای عالی استان‌ها و عضو شورای اسلامی شهر بندرعباس دراین‌باره گفت: اینکه استان هرمزگان در جایگاه بیستم رشوه قرار دارد به معنای برتری بعضی استان‌ها نیست.

بعضی آمارها اگر وجود نداشته باشد، خوب است. اینکه آمار رشوه پایین باشد، شاید دیده نشده است. به‌طورکلی در بحث نظارت و جلوگیری از فساد مالی به این نتیجه می‌رسیم هر کشوری که قوه قضاییه و دستگاه‌های نظارتی آن فراغت بال بیشتری داشته و دستگاه بیکاری باشد مطمئناً همه حوزه‌های آن درست کار کرده است اما می‌بینیم پرکارترین دستگاه کشور قوه قضاییه است.

آمار پرونده‌ها و تخلفات مالی و اختلاس‌هایی که در حوزه‌های مختلف از گوشه و کنار کشور می‌آید، آمار نگران‌کننده‌ای است.وی در ادامه تصریح کرد: معتقدم ما نظارت و اصلاح ساختار را کنار گذاشته‌ایم و در فضای مچ‌گیری مدیریت می‌کنیم و در این فضا ممکن است ده هزار نفر تخلف کنند و ما تنها بتوانیم با عده کمی برخورد کنیم.

در این میان متخلفان اصلی پشت پرده این مچ‌گیری ناپدید می‌شوند. از طرفی وقتی‌که درب خانه و گاوصندوق آن باز باشد، ما نه‌تنها نتوانستیم حفاظت کنیم بلکه دزد پروری هم کردیم.

راهکاری که باید خیلی سریع به آن دست پیدا کنیم اصلاح ساختار و محکم کردن روابط بین ارباب‌رجوع و مردم است یعنی باید هر چه سریع‌تر به سمت تکنولوژی حرکت کنیم تا حضور ارباب‌رجوع در ادارات مختلف به حداقل برسد.

این فاصله که قطع شود خودبه‌خود بسیاری از مشکلات حل می‌شود. جهانبخش با تأکید بر اینکه باید ضوابط جای روابط را بگیرد، گفت: متأسفانه ما یک ضد ارزشی بنام دزدی را تبدیل به یک ضد ارزشی بنام عرضه کرده‌ایم و در جامعه هرکس تلاش می‌کند تا جایگاه خود را بالا ببرد. سطح فساد بسیار گسترده است و در لایه‌های مختلف به‌تناسب اختیارات آن وجود دارد.

ما برای اصلاح ساختار و پیشگیری کاری انجام ندادیم و تنها به دنبال مچ‌گیری هستیم. فدا شدن نظارت به خاطر نگاه مچ‌گیری یکی از دلایل گسترش فساد و رشوه است باید در ابتدا اصلاح ساختار صورت گیرد تا کسی شرایط دزدی نداشته باشد. یکی دیگر از دلایل، حاکم شدن سلیقه بر ساختار و نگاه سلیقه‌ای است که بر این شرایط دامن میزند.

 شهرداری صدرنشین فساد و رشوه در بین ادارات

 در تحقیقی دیگر که سه سال بیش توسط شورای اجتماعی کشور برای اندازه‌گیری میزان دریافت رشوه در ادارات کشور صورت گرفته است شهرداری‌ها در صدر رشوه‌خواری و حتی فساد اداری قرار دارند.

اگرچه گفته می‌شود بسیاری از ادارات دیگر نیز وضعیت تقریباً مشابهی نسبت به شهرداری دارند اما شهرداری در بدترین وضعیت قرار دارد. عابدی جعفری (مجری طرح سنجش فساد در شهرداری تهران) در گفتگو با ایلنا گفته است این شهرداری‌ها هستند که نمره کشور را در فساد آن‌قدر پایین آورده‌اند و دیگر جایی برای بحث و مجادله در خصوص وجود فساد سیستماتیک و عمیق در شهرداری‌ها باقی نمانده است.

هرچند دریافت رشوه تنها مربوط به دستگاه‌های اداری نیست و در برخی فعالیت‌های بخش خصوصی نیز دریافت رشوه صورت می‌گیرد اما نکته قابل‌تأمل عادی شدن رشوه در کشور است.

استان هرمزگان نیز از این قضیه مستثنا نیست و اگرچه ازلحاظ آماری وضعیت نسبتاً بهتری در مقایسه با سایر استان‌ها دارد اما اشکال مختلف رشوه از دادن گوسفند تا رشوه سه‌میلیاردی در ادارات استان صورت گرفته است.

 گوسفند بده ، کارت راه بیفته

دریکی از جلسات هم‌اندیشی شهرستان بستک که در آذرماه سال جاری با حضور شریفی نماینده غرب هرمزگان با دامداران و کشاورزان برگزار شد نکات قابل جالب‌توجهی مطرح گردید.

«گوسفند بده کارت راه بیفته» این سخن انتقادی بود که از زبان یکی از فعالان این بخش درباره وضعیت رشوه در ادارات بستک مطرح شد. وی از افرادی سخن گفت که با دریافت گوسفند حاضرند به درخواست ارباب‌رجوع رسیدگی کنند.

یکی دیگر از سرمایه‌گذاران بخش کشاورزی با اشاره به قوانین سخت و دست و پاگیر دولتی و عدم همکاری مسئولان از تصمیم خود برای مهاجرت و سرمایه‌گذاری در خارج از کشور گفت.

وجود چنین معضلاتی در نظام اداری کشور تأسف‌برانگیز است و قطعاً در سراسر استان شاهد چنین مواردی هستیم. هرچند استانداری و فرمانداری‌های استان کارگروه رفع موانع تولید برگزار می‌کنند اما وجود چنین افرادی در بدنه نظام اداری که تنها با دریافت رشوه حاضرند به وظیفه قانونی خود عمل کنند، نگرانی‌های عمده‌ای را ایجاد کرده است.

یکی دیگر از اقدامات جنجالی در استان اظهارات امیر خجسته، رئیس فراکسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی مجلس در نشست خبری رادیو گفت‌وگو در مهرماه 97 است.به گزارش ایسنا، خجسته در این نشست خبری گفته است در گمرک بندرعباس برای انتصاب یک مدیر در اداره گمرک ۳ میلیارد تومان پول در دو قسط جابجا شده است.

بنابراین همان‌طور که گفته شد اشکال و دلایل پرداخت رشوه متفاوت است. اگرچه رشوه دهنده و رشوه گیرنده هر دو مورد نکوهش قرار می‌گیرند اما برخی معتقدند گاها بروکراسی اداری و فساد نهادینه در کشور افراد را وادار می‌کند تا برخلاف میل خود برای انجام اموراتشان به کارمندان رشوه پرداخت کنند.

 ناچاری شهرداری در کسب درآمدهای نامشروع

نماینده هرمزگان در شورای عالی استان‌ها درباره رشوه و فساد در شهرداری‌ها گفت: فساد و رشوه در شهرداری‌ها نسبی است. شهرداری‌ها به خاطر تنوع خدمتی که دارند با اقشار مختلفی سروکار دارند. لزوماً فساد دریافت پول نیست گاهی تفسیر سلیقه‌ای قانون هم فساد محسوب می‌شود.

گاهی اوقات شهرداری‌ها قانون را به‌گونه‌ای تفسیر می‌کنند تا درامد بیشتری کسب کنند و این در کل کشور نهادینه‌شده است درواقع اگر روزی بررسی جدی در رابطه با شهرداری‌ها صورت بگیرد بعد از بانک‌ها و مؤسسات مالی که ورشکسته هستند شهرداری‌ها ورشکسته‌ترین نهاد محسوب می‌شوند چون به‌هیچ‌وجه درامد و هزینه آن‌ها باهم همخوانی ندارند و منابع شهرداری‌ها مطابق با سطح انتظارات و توقعات مردم نیست.

گاهی اوقات فسادی که در شهرداری صورت می‌گیرد به خاطر این نیست که برای خودش رشوه بگیرد ممکن است مدیری در یک مجموعه ناچارا برای آنکه امورات خود را اداره کند، تفسیر قانونی انجام دهد و بجای اینکه از یک فرد یک میلیارد عوارض بگیرد، دو میلیارد عوارض دریافت کند. 

درواقع مشکلات از آنجا ناشی می‌شود که کمک‌های دولتی به شهرداری‌ها قطع شد و شهرداری‌ها تابع درامد و هزینه شدند یعنی هرچقدر درامد کسب کنند می‌توانند هزینه کنند با توجه به تنوع و گستردگی خدماتی که در شهرداری داده می‌شود ناچار می‌شوند به سمت درامدهای نامشروع بروند یعنی شرایط و قوانین دست و پاگیر دولتی باعث این اتفاق می‌شود.

فساد در شهرداری‌ها در کسب درامدهاست چون راه‌های کسب درامدها را بر روی شهرداری بسته‌اند الآن هم در مجلس قانون ارزش‌افزوده دنبال می‌شود که باعث مرگ شهرداری‌ها خواهد شد که بازهم به آغوش دولت بازمی‌گردند و استاندارها تشخیص می‌دهند که کجا هزینه صورت بگیرد و اگر شهرداری‌ها نتوانند عوارضی وضع کنند نمی‌توانند کارکرد مؤثری داشته باشند.

 آمادگی برای مقابله با رشوه خواری

جهانبخش با اعلام آمادگی برای مقابله با رشوه گفت: آماده شنیدن نظرات مردم درباره رشوه هستیم. اگر کسی متوجه تخلف توسط شهردار، شورای شهر یا هر فرد دیگری بشود باید در ابتدا بتواند این تخلف را ثابت کند و نمی‌تواند بی‌دلیل مطالبی را بیان کند. ما وظیفه رسیدگی نداریم و نمی‌توانیم برخورد قانونی داشته باشیم چون ما دستگاه نظارتی یا قضایی نیستیم اما اگر گزارشی درباره رشوه در شهرداری به ما داده شود به دستگاه نظارتی و قضایی گزارش می‌دهیم تا رسیدگی کنند. کار ما تصویب آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و قوانینی است که مسیرهای دریافت رشوه و فساد را ببندد. شورا باید به سمت پیشگیری حرکت کند اما کار نظارتی و برخورد بر عهده دستگاه‌های دیگری است. شورا نیز زمانی موفق خواهد شد که طرح‌هایش بیشتر از لوایحش در صحن شورا بررسی شود.