مبارزه زنان هرمزگان با تیغ سنت

میگویند برای کاهش میل جنسی دختران لازم است. باید انجام دهی تا سربه‌راه شوی وگرنه دست به هر چیزی بزنی نجس است. دخترانی که قربانی دستان دایه و تیغ سنت می‌شوند تا ختنه شوند. ختان (زن ختنه کننده) یا دایه در این کار مهارت دارد.

 دایه ختنه چند دختر را با یک تیغ ریش‌تراشی غیربهداشتی انجام می‌دهد. خاطره درد و سوزش، خونریزی و عفونت تا مدت‌ها در دختربچه‌ها می‌ماند و شاید هرگز رهایشان نکند. متأهل که می‌شوند در زندگی زناشویی به دلیل عوارض جنسی دچار مشکل می‌شوند.بزرگ می‌شوند و دانشگاه که می‌روند می‌دانند چه بلایی بر سرشان آمده و قربانی خشونت شده‌اند. دخترانی که ختنه شده‌اند حتی از بازگو کردن آن برای پزشک شرم دارند.

 تعریف ختنه زنان از منظر سازمان جهانی بهداشت

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، ختنه زنان شامل برداشت یا صدمه به بخشی یا تمام قسمت‌های دستگاه تناسلی خارجی زنان بدون دلیل پزشکی است. بر اساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی، از دلایل موجه جلوه دادن ختنه دختران، مفید بودن آن ازنظر بهداشتی، کمک به‌سلامتی، پیدا کردن روح پاک، زیبایی بدن دختر، کنترل تمایلات جنسی او تا قبل از ازدواج، نگهداری باکرگی دختران جوان تا زمان ازدواج، تأمین لذت جنسی بیشتر برای مردان، روح خبیث در این بخش از آلت تناسلی زن نهفته است و می‌بایستی آن را برداشت و این عمل به تولد بچه یاری می‌رساند و نگه‌داشتن رسم و رسوم نسل‌های گذشته عنوان‌شده است.

ختنه یکی از مصادیق نقض حقوق زنان و خشونت علیه آن‌ها محسوب و جرم شناخته می‌شود بطوریکه سازمان جهانی روز 6 فوریه را روز مبارزه با ناقص سازی جنسی زنان یا مبارزه با ختنه دختران نام‌گذاری است اما در ایران متولی مشخص یا قوانینی برای مبارزه با ختنه وجود ندارد.

بر اساس پژوهش صورت گرفته توسط سیمبر و همکاران، ختنه زنان با عوارض و پیامدهایی مانند عفونت، درد هنگام مقاربت، تکرر ادرار، خونریزی‌های مداوم، قاعدگی دردناک، عفونت دوران بارداری، احتمال ابتلا به هپاتیت و نازایی در زنان همراه است.

رایحه مظفریان نویسنده و گرداننده کمپین «گام‌به‌گام تا توقف ناقص سازی جنسی زنان» در گفتگو با «خبر آنلاین» گفته است: این عمل در ایران ازنظر قانونی ممنوع اعلام‌نشده اما قوانینی وجود دارند که برای قطع هر بخش از اندام جنسی زن مجازات تعیین کرده‌اند. در ماده ۶۶۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ آمده است: «قطع و از بین بردن هر یک از دو طرف اندام تناسلی زن، موجب نصف دیه کامل زن است و قطع و از بین بردن بخشی از آن، به همان نسبت دیه دارد». ماده ۷۰۶ هم می‌گوید: «از بین بردن لذت مقاربت مرد یا زن موجب ارش است».

 ریشه ختنه

دکتر احمدی نویسنده کتاب «به نام سنت» درباره تاریخچه عمل ختنه دختران به «برنا» گفته است: ختنه زنان از دیرباز و قبل از ظهور دین‌های توحیدى در فرهنگ‌های مختلف وجود داشته و از قاره آفریقا شروع‌شده و در مناطق دیگر جهان ازجمله بخش‌های محدودى از ایران گسترش‌یافته است. 

نمونه‌های ختنه دختران تا امروز در میان گروه‌های یهودیان آفریقایی یا مسیحیان ارتودکس کنیا و بعضی از مسلمانان ایران و کشورهای عربی و غیرعربی دیده می‌شود و ازآنجاکه ریشه ختنه دختران و زنان را حتی تا فراعنه مصر هم پیداکرده‌اند، نمی‌توان گفت مربوط به یک قومیت و دین خاص در دوره‌ای مشخص بوده است. ختنه زنان چهار نوع یا درجه دارد و در این عمل تمام یا قسمتی از آلت تناسلی دختربچه در سنین بسیار پایین با توجیهات سنتی بریده می‌شود که از منظر حقوق بین‌الملل این عمل ناقص حقوق بشر، خشونت علیه زنان و عملى غیرقانونی است و بر اساس قوانین و تعهدهاى بین‌المللی که اکثر کشورها ازجمله ایران امضا کرده‌اند ممنوع اعلام‌شده و مجازات کیفرى براى والدین و ختان ها در پی دارد.

شهلا اعزازی، مدیر گروه مطالعات، زنان انجمن جامعه‌شناسی نیز گفته است: «این موضوع در نقاط مختلف دنیا به اشکال مختلف از مثل کردن و دوختن انجام تناسلی زنان گرفت تا بریدن بخشی از آن وجود داشته و خوشبختانه آنچه در ایران وجود دارد، سبک‌ترین نوع مثله سازی است که با پراکندگی زیادی در چند استان انجام می‌شود.»

سازمان‌های حقوق بشری تلاش بسیاری برای کاهش آمار ختنه و آگاه‌سازی زنان از این خشونت انجام داده‌اند. در ایران معدود محققانی به بررسی این معضل اجتماعی پرداخته‌اند. کارشناسان معتقدند توسعه‌یافتگی جوامع، افزایش سطح تحصیلات، میزان آگاهی زنان، فقر اقتصادی و فرهنگی ازجمله عوامل مؤثر در کاهش عمل ختنه است.

 دکتر اخلاقی پور: ختنه دختران ریشه در باور داشت‌های غلط مذهبی و دینی دارد

دکتر اخلاقی پور جامعه‌شناس و مدیرکل سابق امور اجتماعی و فرهنگی استانداری هرمزگان به «صبح ساحل» گفت: ختنه دختران مختص ایران یا هرمزگان نیست و در بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای آفریقایی انجام می‌شود بطوریکه گاهی اوقات در کشورهایی مثل اوگاندا یا سیرالئون تا 98 درصد شیوع دارد. استان هرمزگان یکی از استان‌هایی است که در آن ختنه دختران صورت می‌گیرد. عمل ختنه دختران جزء پدیده‌های پنهان است و به این دلیل نمی‌توان بر آن اشراف اطلاعاتی داشت اما به نظر می‌رسد در جزایر قشم و بندرلنگه بیشتر شایع است.

وی درباره ریشه ختنه گفت: برخی افراد درباره ختنه به برخی احادیث استناد می‌کنند درحالی‌که ختنه دختران ریشه در باور داشت‌های غلط مذهبی و دینی دارد که به خرافات آلوده شده است و امیدواریم با وسع نظری علمای دینی بتوانیم آمار عمل ختنه را کاهش دهیم.

 ختنه دختران منجر به خشونت و افسردگی می‌شود

اخلاقی پور تصریح کرد: سازمان ملل ختنه دختران را به‌عنوان یکی از ابعاد خشونت جسمی دسته‌بندی می‌کند. خشونت پیامدهای اجتماعی را به دنبال دارد.

 گاهی اوقات خشونت توسط خود فرد صورت می‌گیرد مانند خودزنی یا خودکشی اما گاهی خشونت از بیرون به فرد اعمال می‌شود که دارای دو نوع آثار و پیامد است یکی پیامد جسمی و روانی است که آثار ختنه روح و روان فرد را درگیر می‌کند مضاعف بر آنکه به جسم فرد نیز آسیب وارد می‌کند و دوم آثار و پیامدهای اجتماعی آن است. ازجمله پیامدهای جسمی ختنه کاهش میل جنسی زنان است و تا آخر عمر ارتباط جنسی را برای زنان به یک کابوس تبدیل می‌کند. وقتی تجربه جسم و روح شکل می‌گیرد، در مناسبات اجتماعی این زنان و دختران تأثیر می‌گذارد و نوع نگاهی که به مرد یا خانواده خواهد داشت، نگاه سالمی نخواهد بود.

این جامعه‌شناس افسردگی را ازجمله عوارض ختنه دانسته و عنوان کرد: نیاز جنسی تنها یک نیاز جسمی نیست بلکه نیاز روحی است و وقتی یک زن نتواند به نیاز جنسی خود پاسخ دهد آن را در رفتار و عکس‌العمل‌های خود منعکس می‌کند بنابراین نارضایتی جنسی به وجود می‌آید و احتمال افزایش خیانت‌ها از خیانت ذهنی، کلامی، جسمی افزایش می‌یابد که این خود نوعی خشونت است. ختنه خود نوعی خشونت است و پیامدهای بعدازآن نیز نوعی خشونت است.

ختنه باعث احساس محرومیت از یک رابطه سالم اجتماعی می‌شود چون محرومیت همیشه نیاز مالی نیست. احساس محرومیت نیز خشونت را به چرخه می‌اندازد. تدرابرت گر در کتاب «انسان‌ها چرا شورش می‌کنند» این چرخه را توضیح می‌دهد. براین اساس مقایسه اجتماعی باعث احساس بی‌عدالتی و درنتیجه احساس محرومیت می‌شود. 

احساس محرومیت باعث می‌شود فرد به دنبال مقصر بگردد. این یافتن مقصر باعث توجه به خود و یا دیگران (حاکمیت، جامعه یا سایر افراد) می‌شود.

توجه به خود نیز منجر به افسردگی، اعتمادبه‌نفس پایین و خودکشی می‌شود. 

درنتیجه یافتن مقصر باعث بروز برخی آسیب‌های اجتماعی از قبیل سرقت، وندالیسم و... می‌شود. در بحث ختنه زنان، فرد به دنبال مقصر می‌گردد و در این میان همسر خود را مقصر می‌داند. سپس خود را توجیه روانی می‌کند که به‌عنوان یک انسان حق کسب لذت دارد و این لذت را از طریق خیانت کلامی مانند فضای مجازی یا جسمی کلامی انجام می‌دهد که منجر به soft sex می‌شود.

وی اظهار داشت: یکی از دلایل بالا بودن آمار طلاق عدم کسب لذت جنسی توسط زنان است که این کار باعث افزایش تخیلات جنسی می‌شود. یکی از باورهای غلطی که درباره ختنه زنان وجود دارد این است که زن را پایبند به زندگی می‌کند درحالی‌که آمار خیانت افزایش‌یافته است. هرچند نمی‌توان خیانت را کاملاً به ختنه نسبت داد اما بی‌تأثیر نیست. یکی از تبعات اجتماعی ختنه زنان، افزایش طلاق عاطفی است. در جوامعی که سنت‌گرا هستند طلاق به‌راحتی صورت نمی‌گیرد اما رابطه به سردی گرایش پیدا می‌کند، زن در حاشیه قرار می‌گیرد و باعث افزایش خیانت می‌شود.

  کاهش ختنه در هرمزگان

هرمزگان ازجمله استان‌هایی است که از گذشته تاکنون عمل ختنه در آن شیوع دارد. بسیاری از مردم استان تصور درستی از علت ختنه دختران ندارند و آن را مسئله‌ای اعتقادی و دینی می‌دانند. در هرمزگان به آن «سنت کردن» هم میگویند. مردان هم ختنه یا سنت می‌کنند اما برای آن‌ها جشن و شادی برگزار می‌شود، دختران اما در خفا ختنه می‌شوند. بر اساس گفته‌های مردم محلی دایه‌ها که معمولاً قابله نیز هستند این عمل را به‌صورت موروثی یاد گرفته‌اند. دایه‌ها که معمولاً از روش غیربهداشتی برای عمل استفاده می‌کنند برای ضدعفونی کردن محل بریده‌شده از بتادین یا سایر مواد ضدعفونی‌کننده محلی استفاده می‌کنند.

درباره میزان شیوع ختنه در هرمزگان آمار دقیقی وجود ندارد اما شواهد میدانی حاکی از کاهش آمار ختنه در استان است اگرچه همچنان در نقاط مختلف استان قربانی می‌گیرد. به نظر می‌رسد مرگ ختان ها و کاهش تعدادشان بر کاهش آمار ختنه دختران تأثیر داشته است. تغیر نگرش نسل جدید زنان هرمزگان و آموزش آن‌ها از طریق مشاوران، پرستاران، اخبار و اینترنت باعث آگاهی زنان هرمزگان نسبت به تبعات این خشونت شده است.

هرچند افراد خودجوشی برای آگاهی مردم از تبعات این خشونت تلاش کرده‌اند اما گاها با مقاومت جامعه محلی روبرو شده‌اند. 

مردمی که گاه گمان کرده‌اند این افراد قصد زیر سؤال بردن عقاید و باورهای دینی آنان دارند غافل از آنکه ختنه دختران ریشه دینی ندارد. نکته غم‌انگیزتر غفلت و عدم آگاهی مسئولانی است که بجای فراهم کردن زمینه‌های اطلاع‌رسانی و آگاهی مردم خود نسبت به این معضل اجتماعی با تردید برخورد می‌کنند.

 مسئولانی که حتی پرداختن به این موضوع برایشان چندان اهمیتی ندارد یا گاها از بکار بردن کلمه ختنه شرم یا واهمه دارند و با تابو سازی و امنیتی کردن این معضل اجتماعی باعث شده‌اند پس از قرن‌ها همچنان این خشونت ادامه داشته باشد.

صبح ساحل