مریخ و رودخانه های پهناورش

مطالعه‌ای تازه نشان می‌دهد که مریخ مدت‌ها بعد از آنکه بخش اعظم اتمسفرش را از دست داد، همچنان رودخانه‌های بزرگی داشت. رقیق‌شدگی گسترده‌ی اتمسفر سیاره‌ی سرخ که نشات‌گرفته از بادهای خورشیدی بود، به‌طور تقریبا کامل در ۳/۷ میلیارد سال قبل اتفاق افتاد و موجب شد که اتمسفر این سیاره بسیار نازک‌تر از جو زمینشود.

اکنون پژوهشگران با انجام مطالعه‌ای تازه دریافتند که رودخانه‌های مریخی احتمالا تا پیش از کمتر از یک میلیارد سال قبل همچنان جریان داشتند. علاوه‌براین آبراهه‌های مریخی نیز بزرگ‌تر و پهن‌تر از متوسط آبراهه‌های موجود روی زمین بودند.

ادوین کایت، نویسنده‌ی اصلی مطالعه و استادیار علوم ژئوفیزیک در دانشگاه شیکاگو به خبرگزاری اسپیس‌دات‌کام گفت:

ما می‌توانیم ببینیم که مریخ تنها یک دوره‌ی مرطوب در اوایل تاریخ خود نداشت و بعدا خشک نشد. تاریخچه‌ی مریخ بسیار پیچیده‌تر از آن است و دوره‌های مرطوب متعددی در این سیاره وجود داشته است.

کایت و همکارانش با انجام یک بررسی جهانی از آبراهه‌های باستانی مریخ، بیش از ۲۰۰ مورد از چنین سامانه‌هایی را با استفاده از تصاویر و دیگر داده‌های ثبت‌شده از مدار مشخص کردند. آن‌ها به‌وسیله‌ی شمارش دهانه‌ها در زمین‌های اطراف، تخمین‌های سنی را انجام دادند.

پژوهش دانشمندان نشان می‌دهد که رودخانه‌های مریخی به‌صورت متناوب جریان داشتند؛ اما در بخش اعظم عمر ۴/۵ میلیارد ساله‌ی این سیاره با شدت در جریان بودند. این رودخانه‌ها به‌واسطه‌ی رواناب‌های ناشی از بارش شکل می‌گرفتند. پهنای خیره‌کننده‌ی رودخانه‌های مریخی – در اغلب موارد بیش از دو برابر اندازه‌ی آبگیرهای قابل قیاس زمینی – نشانگر این شدت است.

دانشمندان نمی‌دانند که رودخانه‌های مریخی چه مقدار آب را حمل می‌کردند؛ زیرا تعیین عمق آن‌ها امر دشواری است. به‌گفته‌ی کایت، تشخیص عمق به‌طور کلی نیازمند تجزیه‌وتحلیل‌های نزدیک از سنگ‌ها و سنگریزه‌های بستر رودخانه است و چنین کاری تنها روی برخی از مناطق معدود مریخ نظیر دهانه‌ی گیل انجام شده است. کاوشگر کیوریاسیتی ناسا از سال ۲۰۱۲ تاکنون در حال اکتشاف دهانه‌ی گیل است.

کایت و همکارانش دریافتند که رودخانه‌های باستانی مریخ تنها در چند نقطه‌ی محدود جریان نداشتند و به‌صورت گسترده در سرتاسر سیاره توزیع شده بودند.

پژوهشگران مطالعه‌ی اخیر نخستین گروهی نیستند که به دوره‌های مرطوب متعدد مریخ اشاره می‌کنند؛‌ اما پژوهش آن‌ها که در تاریخ ۲۷ مارس (۷ فروردین) به‌صورت آنلاین در نشریه‌ی ساینس ادونسس منتشر شد، جزئیات تازه‌ای را ارائه می‌دهد که می‌توانند به درکی بهتر از تاریخچه‌ی اقلیم سیاره‌ی سرخ و ظرفیت بالقوه‌ی آن برای میزبانی از حیات منجر شود.