هرمزگان، بیابان در بیابان

این روزها آمارها نشان می‌دهد، مصرف میوه در کشور به‌طور کم‌سابقه‌ای کاهش‌یافته است، درحالی‌که تا یک دهه گذشته بیشتر مردم در طول روزبه میزان کافی میوه مصرف می‌کردند، آمارهای جدید حکایت از آن دارد که امروزه مردم کمتر میوه مصرف می‌کنند. دلایل آن می‌تواند از توزیع ناعادلانه مواد غذایی تازه گرفته تا مافیا، گرانی، دلالی و بازار آشوب‌زده تره‌بار این روزهای ایران باشد.

قیمت میوه و انواع محصولات تره‌بار از ابتدای سال گذشته افزایش غیرمنطقی را در بازار تجربه کرده است که هر یک از مسئولان عوامل مختلفی را برای آشفتگی بازار میوه برشمردند.

 اگرچه مدیران وزارت جهاد کشاورزی اعلام کردند که هیچ مشکلی در تولید و عرضه میوه وجود ندارد، اما بازار حرف دیگری برای گفتن دارد چراکه طبق آمار بانک مرکزی و اظهارات مسئولان اتحادیه، قیمت میوه در مقایسه با مدت مشابه سال قبل بیش از 100 درصد رشد داشته است.طبق آخرین داده‌های علمی، هر انسانی باید روزانه نزدیک به 400 تا 500 گرم انواع میوه و سبزی تازه مصرف کند. اما کارشناسان می گویند این رقم در بین ایرانی‌ها به 280 گرم رسیده است که با توجه به گرانی‌های اخیر قطعاً این مصرف کاهش چشم‌گیر داشته است.

اما ابعاد حذف و یا کم شدن این گروه اصلی غذایی چه می‌تواند باشد؟دراین‌باره می‌توان به چندین نکته کلی اشاره کرد. ضعیف شدن بدن‌ها در مقابل بیماری‌ها که خود زمینه‌ساز انواع بیماری‌ها است از یبوست گرفته تا سرطان. چاقی و دیابت را هم می‌توان از عوارض کم خوردن میوه و سبزی تازه در نظر گرفت.جامعه بیمار، بدون شک شانس کمتری برای پیشرفت دارد. حتی این الگو را می‌توان در ایران دید، مناطقی که ازلحاظ داشتن، توزیع و یا کشت سبزی و میوه تازه مشکل‌دارند، محروم‌تر از سایر نقاط هستند.

مردم هرمزگان سال‌هاست که با توزیع ناعادلانه میوه و سبزی تازه در اقصی نقاط استان درگیر هستند.

این به‌طور تقریبی رضایت‌بخش است که حتی در دورافتاده‌ترین روستاهای ما یا شهرک‌های هرمزگان سوپرمارکت‌هایی یافت می‌شوند که انواع کنسرو، نوشیدنی‌های صنعتی، انواع و اقسام بیسکویت و تنقلات رادارند، هرچند همین موارد هم رو به گرانی بوده و قیمت‌هایش رشد تصاعدی داشته است.

بارها نوشته‌ایم که در همه جای استان هرمزگان غذا یافت می‌شود ولی ازلحاظ تعریف علمی این موارد غذا نیستند، بلکه شبه غذا هستند. یعنی به تعریفی هرمزگان در بیابان غذایی قرار دارد.بیابان غذایی درواقع به هرگونه دشواری در دسترسی به مواد غذایی تازه بخصوص انواع سبزی‌ها و میوه‌ها گفته می‌شود درواقع دسترسی به غذا هست ولی غذای سالم نیستند طبق استاندارد دسترسی به میوه و پروتئین و سبزی تازه و نان  تا شعاع یک کیلومتری شما میسر است.

حال به این بی اندیشیم که هرروز بخشی از هرمزگان به‌صورت عمیق‌تر در بحران و بیابان غذایی فرو می‌رود.این مسئله پیامدهای خطرناکی چون چاقی، دیابت، لاغری، کوتاه‌قدی، بیماری‌های گوارشی و یا نبود «امنیت غذایی» برای ساکنان منطقه هرمزگان در پی دارد. شاید دیگر استان‌ها تا حدودی با منابع موجود خود بتوانند میوه و سبزی تازه تولید کنند و یا اینکه دسترسی راحت‌تری به میوه‌های تازه نسبت به ساکنان هرمزگان داشته باشند.

هرمزگان را علاوه بر اینکه در تعریف بیابان غذایی می‌گنجاند بلکه ازلحاظ تعریف امنیت غذایی نیز دچار مشکل است.از علت‌های پیدایش بیابان غذایی را می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: موانع اقتصادی، بالا بودن قیمت مواد غذایی تازه، درآمد پایین ساکنان، هزینه بالا، عدم سیستم حمل‌ونقل مناسب و یا نبود مکان فروش مواد غذایی تازه در این نقاط است.

افزایش روزافزون قیمت ماهی‌ها باعث شده که ساکنین این استان مصرف تن ماهی را به خود ماهی تازه ترجیح دهند. محصولی که نه‌تنها فاقد ارزش غذایی است بلکه گاهی سرطان و مسمومیت را نیز در پی دارد و یا در مورد مرغ، خیلی از مردم ترجیح می‌دهند به‌جای خرید مرغ تازه از انواع سوسیس و کوکتل مرغ استفاده کنند. 

 چندی پیش مقاله‌ای منتشر شد که در آن توضیح می‌داد که برخی از کودکان در سیستان و بلوچستان در عمرشان حتی میوه هم مصرف نکرده‌اند،. همه این این‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که ایران جز ده کشور برتر در تولید سبزی و میوه خاورمیانه و شمال آفریقاست . احتمالاً در هرمزگان نیز مناطقی وجود دارند که تا به این حد در محرومیت باشند.

بااین‌حال مردم شهرنشینی چون بندرعباس هم با در اختیار داشتن انواع میوه‌فروشی و پروتئین فروشی‌ها، بازهم به غذای باکیفیت دسترسی ندارند.حتی در استان هرمزگان آرد باکیفیت توزیع نمی‌شود. این مسئله نه‌تنها مردم، بلکه نانوایی را نیز معترض کرده است .

آردی که  گران‌تر ولی بی‌کیفیت‌تر از دیگر استان هاست .اما این، همهٔ داستان کمبود مواد غذایی سالم در استان هرمزگان نیست.

مافیا و دلالانی که با تأثیر و کنترل بر کشاورزی و بازار فروش گوجه، پیاز و خرما و سایر اقلام قابل‌کشت در استان، دستی در بحران غذایی این منطقه ایفا می‌کند. شاید باور این موضوع سخت باشد ک خیلی از مناطقی که  دچار بیابان غذایی هستند، خود تولیدکننده برخی از اقلام میوه و سبزی هستند . 

این نکته را باید در نظر گرفت که هرمزگان یکی از واردکننده‌های انواع میوه و سبزی‌ها از دیگر استان‌های کشور است و با توجه به سیل و سرمازدگی بخش کشاورزی شمال ایران ، دست‌یابی به میوه و سبزی تازه برای هرمزگانی گران‌تر و سخت‌تر خواهد شد. حتی در فصل برداشت پیاز و یا گوجه در خود  استان، بازهم ساکنین هرمزگان همانند دیگر استان‌ها با کمبود یا گرانی مواجه می‌شوند.

کمبود آب و نبود یک سیستم جامع آبخیزداری یک‌سوی داستان، حمله ملخ‌ها و سم‌پاشی گسترده نیز سوی دیگر داستان است که قطعاً بیابان ما را در بیابانی وسیع‌تر خواهد برد.

تا به امروز نزدیک به 33 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی هرمزگان در جهت مبارزه با ملخ‌ها سم‌پاشی شده است، سمی که حتی نباید به آب‌های زیرزمینی نفوذ کند یا دیگر حشرات و جانوران مفید چون زنبورها را نیز از بین خواهد برد و جان حیات‌وحش منطقه را نیز به خطر خواهد انداخت.قطعاً بخشی از این سم‌ها خواه یا نا خواه وارد جریان آب‌های منطقه خواهد شد. مسمومیت و مرگ چرنده‌ها و جونده‌ها را در پی خواهد داشت. 

در مورد سبزی‌ها و میوه‌ها هم باید گفت، متأسفانه در بالاترین سطح سم‌پاشی کشت می‌شوند; به دلیل خشک‌سالی‌های پی‌درپی و دانش کم کشاورزان و کشاورزی سنتی در منطقه، سم و کودها به‌صورت غیراستاندارد استفاده می‌شود. 

همسایه آبی هرمزگان یعنی امارات متحده عربی، با پنج درصد زمین قابل‌کشت و برخی سیاست‌های درست، امنیت غذایی کشورشان را تا سال 2050 تأمین کرده‌اند. از مکانیزه کردن و استفاده از پیشرفته‌ترین ابزار کشاورزی تا خرید زمین‌های بزرگ کشاورزی در آفریقا. در امارات متحده عربی تقریباً هیچ بیابان غذایی وجود ندارد. غذا نسبت به درآمد مردم قیمت مناسبی دارد و توزیع دسترسی رعایت شده است.

قطر نیز در این زمینه پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. بخصوص بعد از داستان تحریم توسط کشورهای عربی، استراتژی تأمین غذایش را بهبود بخشیده است.

شاید قیاس هرمزگان با قطر اشتباه باشد ولی تمام راه‌حل‌ها پول نیست، گاهی با مدیریت صحیح و استفاده از تجربیات مشابه می‌توان بحران‌ها را کنترل کرد. ظرفیت‌ها و نقص‌ها را شناخت . استراتژی بلندمدت و کوتاه‌مدت تدوین کرد. تکنولوژی را که این روزها در هر زمینه ای نقش اصلی  ایفا میکند را، بسیار پررنگ کرد .

بااین‌حال استان هرمزگان با داشتن بهترین کارگروه سلامت و امنیت غذایی در کشور و با تدوین برنامه‌های کنترلی و پیشگیری برای امنیت غذایی استان درراه مبارزه با بیابان غذایی قدم‌هایی برداشته است. حال باید دید با چالش‌های جدید چون افت‌های اقتصادی و افت‌های محیط زیستی چه خواهند کرد .

صبح ساحل