دانه‌درشت‌های ارز جهانگیری در هرمزگان

نوسانات ارزی و فشار اقتصادی دولت را بر آن داشت تا برای مدیریت و تنظیم بازار ارز و کالا و همچنین جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها سیاست‌هایی را در پیش بگیرد. ازجمله این سیاست‌ها تخصیص ارز دولتی 4200 تومانی به کالاهای اساسی بود و ازآنجایی‌که اولین بار اسحاق جهانگیری آن را مطرح کرد به ارز جهانگیری نیز معروف شد.

دو هفته بعد از اعلام سیاست ارز 4200 تومانی، از نرخ ارز نیمایی نیز رونمایی شد. براین اساس صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند در سامانه نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) اقدام به معامله ارز کنند. همچنین در این سامانه ارز حاصل از فعالیت پتروشیمی‌ها نیز معامله می‌شود که در تعیین قیمت نقش زیادی دارد.

سیاست‌های ارزی دولت مخالفت اقتصاددانان زیادی را به همراه داشت که یکی از دلایل آن غیراقتصادی بودن این عمل و امکان شکل‌گیری رانت گسترده در بازار بود. رانتی که باعث شد برخی افراد و شرکت‌ها با استفاده از خلأهای قانونی موجود ارزهای زیادی را دریافت کرده اما کالا وارد نکنند. برخی دیگر از دریافت‌کنندگان ارز نیز اقدام به واردات کالاهای اساسی کردند اما با احتکار و یا فروش چند برابر قیمت کالاها آشوبی کم‌سابقه در بازار ایجاد کردند. برخی دیگر نیز به‌قصد واردات کالاهای اساسی ارز را دریافت کرده اما کالاهای غیرضروری وارد کردند.سیاست نادرست اقتصادی دولت در مدیریت بازار ارز سود زیادی را از جیب فقرا روانه جیب ثروتمندان کرد و قدرت خرید مردم را تا حد زیادی کاهش داد. سیاست ارزی که به نظر می‌رسد به بن‌بست رسیده است.

مجموعه این عوامل فشارهای زیادی را به بانک مرکزی برای انتشار فهرست دریافت‌کنندگان ارز وارد کرد بطوریکه بانک مرکزی در مردادماه 97 اقدام به انتشار دریافت‌کنندگان ارز کرد که جنجال زیادی را به همراه داشت. این بانک اخیراً در راستای شفاف‌سازی با به‌روز کردن فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی و نیمایی اطلاعات افراد و شرکت‌ها را در وب‌سایت این بانک قرار داد.در میان فهرست اسامی منتشرشده نام برخی دریافت‌کنندگان ارز در هرمزگان ازجمله باشگاه فرهنگی ورزشی شهرداری بندرعباس جالب‌توجه است. چراکه تنها باشگاه فرهنگی ورزشی است که اقدام به دریافت ارز دولتی به مبلغ 45967 یورو کرده است.

همچنین در این فهرست نام برخی از شرکت‌های بازرگانی و ترخیص‌کاری فعال در هرمزگان به چشم می‌خورد که مبلغ زیادی ارز 4200 تومانی دریافت کرده‌اند. شرکت ایمن تجارت نخل جنوب یکی از شرکت‌هایی است که به مدیریت رضا واحدی سرریگانی در سال 1395 در بندرعباس شروع بکار کرد. مجموع ارز دریافتی این شرکت حدود 4 میلیون یورو، 66 میلیون روپیه هند و 510 میلیون یوآن چین است.

شرکت پیام ساحل بندرکنگ نیز 20 میلیون یوآن چین و یک‌میلیون یورو ارز 4200 تومانی دریافت کرده است. دو شرکت بازرگانی بندرلنگه یعنی شرکت بازرگانی فجر ترخیص بندرلنگه و شرکت بازرگانی هدف سازان بندرلنگه ازجمله شرکت‌های بزرگ واردکننده برنج کشور هستند. شرکت بازرگانی فجر ترخیص بندرلنگه 100 هزار روپیه هند و 5 میلیون یوآن چین ارز و شرکت بازرگانی هدف سازان بندرلنگه 4 میلیون یورو، 13 میلیون یوآن چین و 61 میلیون روپیه هند ارز دریافت کرده است. این دو شرکت در واردات کالاهای اساسی فعالیت دارند.

نکته جالب‌توجه دیگر برای علاقه‌مندان به شفافیت، فعالیت شرکت خدماتی مرزبان بندر است. اولین بار اسم این شرکت زمانی مطرح شد که شریعتمداری وزیر وقت صنعت معدن و تجارت در مرداد 97 در یک برنامه تلویزیونی  فهرست ۱۰۰ نفره شرکت‌ها و افرادی را که بنا به ادعای این وزارتخانه با اعمال تغییرات در سامانه ثبت سفارش، نسبت به واردات غیرقانونی خودرو اقدام کردند، منتشر کرد که نام شرکت خدماتی مرزبان بندر نیز در این فهرست 100 نفره قرار داشت.

وی گفته بود این ۱۰۰ شرکت یا شخص، با به‌کارگیری متخصصان خبره فناوری اطلاعات وارد سامانه ثبت سفارش واردات کالا (ثبتارش) شدند و با اعمال تغییراتی در نام کالاها، تاریخ ثبت سفارش، تاریخ مجوزها، تاریخ تمدید ثبت سفارش‌ها و غیره، آن‌ها را تبدیل به «واردات خودرو» کردند. این تخلف با همکاری عده‌ای واردکننده، کاربران رایانه و کارمندانی متخلف در دولت‌های دهم و یازدهم اتفاق افتاده است. بر طبق فهرست به‌روز شده اخیر بانک مرکزی شرکت خدماتی مرزبان بندر 4 میلیون یورو، 51 میلیون یوآن چین و 22 میلیون روپیه هند ارز دولتی دریافت کرده است. یکی دیگر از نکات جالب‌توجه این فهرست نام شرکت آژند قشم می‌باشد که محل فعالیتش در تهران است.

این شرکت حدود 625 هزار یورو و یک‌میلیون درهم ارز 4200 تومانی و حدود یک‌میلیون درهم ارز نیمایی دریافت کرده است. شرکت آژند نماینده انحصاری محصولات پاناسونیک است. درحالی‌که بسیاری از صنایع تولیدی کشور در شرایط دشواری به سر می‌برند و تأمین نقدینگی برای واردات کالاهای واسطه‌ای به‌سختی ممکن می‌شود ارز دولتی به شرکتی تعلق‌گرفته است که در زمینه واردات کالای خارجی فعال است.
شرکت کلیک رایان بندرلنگه یکی دیگر از شرکت‌های پرحاشیه است که مبلغ 21 میلیون روپیه هند و 209 هزار یورو ارز دریافت کرده است. نام این شرکت اولین بار در مرداد 97 به دلیل تخلفات صورت گرفته بر سر زبان‌ها افتاد. درحالی‌که موضوع فعالیت این شرکت خدمات و کالاهای الکترونیکی و دیجیتالی است اقدام به واردات چای با ارز دولتی کرده بود.

شرکت دخانیات متحد احسان قشم از دیگر شرکت‌هایی است که ارز دولتی دریافت کرده است. مبلغ ارز دریافتی این شرکت 79 میلیون یوآن چین است. با توجه اینکه کشور در واردات دارو و تجهیزات پزشکی مشکل دارد باید دید اختصاص ارز به این شرکت چه توجیهی داشته است.از دیگر دانه‌درشت‌های ارز دولتی شرکت‌هایی هستند که پسوند نام قشم را به یدک می‌کشند اما یا فعالیتی در این شهر ندارند و یا فعالیت ضعیفی دارند. شرکت کیمیا نگار صدر قشم حدود 220 میلیون روپیه هند و 7 میلیون یوآن چین و شرکت رایان تجارت الماس قشم حدود یک‌میلیون ارز دریافت کرده‌اند این دو شرکت درزمینه واردات کاغذ A4 فعالیت داشته‌اند.

 شرکت صبا بنیان قشم نیز 15 میلیون یورو، یک میلیارد روبل جدید روسیه، 32 میلیون لیر جدید ترکیه و 15 میلیون یوآن چین ارز دریافت کرده است. به نظر می‌رسد این شرکت واردکننده جو، ذرت و سایر نهاده‌های دام و طیور است. درحالی‌که بسیاری از مرغداران استان هرمزگان با مشکلات کمبود نهاده‌های دامی دست‌وپنجه نرم می‌کنند مشخص نیست این حجم از واردات نهاده‌های دامی در کجا گیرکرده است که به دست مرغداران هرمزگانی نمی‌رسد.
نگاهی به لیست دریافت‌کنندگان ارز نیمایی نیز نکات جالب‌توجهی را آشکار می‌کند. شرکت فراسپروز قشم یکی از شرکت‌های دریافت‌کننده ارز نیمایی است. موضوع فعالیت این شرکت واردات محصولات شرکت مالزیایی کوبیزکو است که در زمینه تولید قهوه‌های فوری و نوشیدنی‌های شکلاتی فعالیت دارد.

نکته جالب‌توجه دیگر دریافت ارز نیمایی توسط شرکت‌های واردکننده لوازم‌آرایشی است. شرکت آریا برهان نوین قشم نماینده انحصاری شرکت دورکو در ایران و توزیع‌کننده محصولات بهداشتی این شرکت یعنی تیغ‌های اصلاح است. محل فعالیت این شرکت در تهران است که 3 میلیون درهم ارز نیمایی دریافت کرده است. شرکت زیبارخ قشم نیز که در تهران فعالیت می‌کند و در بسیاری از استان‌های کشور نمایندگی دارد برخلاف اسمش نه در قشم بلکه در کل هرمزگان فعالیت ندارد. شرکت گل‌بوته قشم و کیان رخسار قشم از دیگر شرکت‌های واردکننده لوازم‌آرایشی هستند که ارز نیمایی دریافت کرده‌اند.

در میان فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی و نیمایی چند نکته جالب به چشم می‌خورد. نکته اول شرکت‌هایی هستند که در قشم ثبت‌شده‌اند اما محل فعالیت آن‌ها در این شهر نیست. این موضوع شائبه فرار مالیاتی این شرکت‌ها را در ذهن ایجاد می‌کند. وجود معافیت‌های مالیاتی در منطقه آزاد قشم که به‌منظور تسهیل تجارت و فعالیت اقتصادی صورت می‌گیرد بسیاری از شرکت‌ها را اغوا می‌کند تا شرکت خود را در این منطقه ثبت کنند.

نکته دیگر ارزهای تعلق‌گرفته به شرکت‌های وارداتی لوازم‌آرایشی و بهداشتی و سایر کالاهای غیرضروری و خارجی است. باید پرسید با توجه به افزایش هزینه‌های تولید و دشوار بودن تأمین نقدینگی برای واردات مواد واسطه‌ای کارخانه‌های دولتی و زیان و ورشکستگی این کارخانه‌ها، پرداخت ارز برای واردات کالاهای خارجی غیرضروری چه اهمیتی دارد.