افول اقتصاد آسیای شرقی و ظهور خاورمیانه

همگی ما تاکنون عبارت «معجزه آسیای جنوب شرقی»را بارها شنیده‌ایم. کشورهای این منطقه سریع‌ترین رشد اقتصادی تاریخ جهان را تجربه کردند این در حالی بود که تا دهه‌ها پیش غرب تک‌قطب اقتصاد جهان بود؛ اما تکامل طبیعی اقتصاد به غرب این اجازه را نداد که تک‌قطب ابدی در اقتصاد بماند.مکانیزم تجارت آزاد به همراه سیاست‌های داخلی هوشمندانه، آسیای جنوب شرقی را به غرب وصل کرد و زمینه را برای ظهور قطب دوم اقتصادی که همان آسیای شرقی است فراهم آورد.

مقصد بعدی خروش سرمایه‌های جهان کجا خواهد بود؟
در واقع غرب با قدرت تولیدی که داشت توانست کالای پیشرفته به شرق صادر کند؛ اما این یک بازی برد-برد برای شرقی‌ها بود؛ چراکه شرق در عوض، تکنولوژی و تولید را درون‌زا کرد.
امروزه اگر چین بزرگ‌ترین تهدید جهانی آمریکاست، نتیجه همین جریان آزاد سرمایه‌ها و فرآیند یادگیری تکنولوژی است. آیا به همان دلیلی که در عصر جدید، اقتصاد تک‌قطبی دوام نیاورد باید منتظر قطب سوم اقتصادی باشیم؟ جواب بله است. امروزه قیمت عوامل تولید و استاندارد زندگی در آسیای جنوب شرقی افزایش یافته و این کشورها دیگر جذابیت لازم را برای جذب سرمایه‌ها ندارند.

شواهد نشان می‌دهد خاورمیانه به‌رغم اینکه در دهه‌های اخیر درگیر تنش‌های سیاسی بوده، می‌تواند قطب جدید اقتصادی باشد. رشد بازارها در ترکیه و روانه شدن سرمایه‌ها به سمت امارات در سال‌های گذشته شاهدی بر این روایت است. ایران نیز باید به سمت سیاستهای هوشمندانه و بازارآزاد تجارت رو بیاورد وگرنه پله‌های رشد اقتصادی را در این دوران بسیار طلایی از دست خواهد داد.
رشد اقتصادی و انبساط رفاه ، منجر به فقر و یا وابستگی بیشتر اقتصادی در گوشه‌ای دیگر  این کره خاکی می‌شود. امروز مهم است که به تولید چه کالایی روی آوریم، چه کالایی را وارد کنیم، به صادرات چه کالا یا خدمتی بپردازیم و در نهایت با چه کشورهایی تجارت داشته باشیم. در دنیایی که ابرقدرت‌ها در حال قبضه بازارهای ضعیفند، غفلت از ملاحظات زمانی، کشورهای فقیر را اسیر جبر قدرت‌ها می‌کند.

در واقع زمانی که ما داریم روی بدیهیات اقتصادی جدل می‌کنیم و پیکان خطاها را به سمت همدیگر می‌چرخانیم، ابرقدرت‌ها در جای‌جای دنیا در حال پیش‌بینی جریان آینده اقتصاد و برنامه‌ریزی برای قبضه ونفوذشان هستند.
همزمان که اقتصاد ما با فروش نفت خام به هوا می‌رود و با عدم فروش آن به زمین می‌خورد، غول‌های اقتصادی غرب و شرق، در حال رقابت تکنولوژیک، محیطزیستی و چنبره‌زدن بر کیک اقتصاد جهانی و همینطور برنامه‌ریزی برای تضمین رفاه نسل‌های آینده خود هستند.
چین که  امروز یک آژیر خطر جدی برای آمریکا محسوب می‌شود، قطعاً این قدرت را مدیون سیاست‌گذاری هوشمندانه داخلی و پایبندی به مبانی تجارت بوده است. اما این واقعیت را نمی‌توان انکار کرد که در سیر زمان،شکل‌گیری قطب‌های اقتصادی تاحدودی اجتناب‌ناپذیر است؛ یعنی جریان رقابت اجازه نمی‌دهد غرب و یا شرق تا ابد یگانه قطب اقتصادی دنیا باشد. اما نکته مهم این است که چه گوشه‌ای از دنیا و با چه مکانیزمی، این جریان را به سمت خود جذب و یا هدایت کند؟ خاورمیانه و برای مثال ترکیه

ترکیه که امروزه سیل سرمایه به سمتش سرازیر شده است و بررسی سبد صادراتی‌اش نشان می‌دهد، این کشور در دوره زمانی که مورد بررسی قرار گرفت، در مرحله اول صادرات خود را از محصولات کم پایدار به سمت محصولات با مزیت  و پایدارتر تغییر داده است. به‌طوری‌که سهم کالاهای صنعتی تقریباً در سبد صادراتی این کشور حفظ شده و سهم مواد غذایی و حیوانات زنده کاهش یافته است. در مرحله دوم، به اقتضای زمان از فرصت‌های مقطعی بازار خاورمیانه به خوبی استفاده کرده است.
به‌طوری‌که سهم «تراکنش‌ها و کالاها» که در سال ۲۰۰۴ کمتر از ۷ درصد کل صادرات ترکیه بود در سال ۲۰۱۲ به بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته است. این گروه صادراتی عمدتاً مبادلات طلا و ارزش افزوده تراکنش‌های مالی را شامل می‌شود.
در بین کشورهایی که مقصد صادراتی ترکیه بودند، ایران بیشترین سهم را داشته است. یا در یک مثال دیگر امارات متحده عربی با افزایش سرمایه گذاری‌های خارجی خود و جذب سرمایه به داخل کشورش یکی از مقصدهای اصلی سرمایه گذاری جهان است.

به نقل از صبح ساحل، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در امارات از یک میلیارد دلار در سال 2017، به 18 میلیارد در سال 2018 رسیده است که با این حساب، امارات را در بین 20 کشور بزرگ سرمایه‌گذار خارجی قرار می‌دهد.
امارات به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان یک سرمایه‌گذار خارجی بزرگتر خوب ظاهرشده است و بر اساس گزارش جدید جهانی، در میان 20 کشور برتر جهان از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) قرارگرفته است. این کشور در حال حاضر نوزده همین سرمایه‌گذار بزرگ خارجی در جهان است.
سرمایه‌گذاری‌های شرکتی چون Greenfield از امارات متحده عربی به آفریقا بیش از دو برابرشده است و 1.81 میلیارد دلار به 3.93 میلیارد دلار رسیده است، درحالی‌که سرمایه‌گذاری برای توسعه کشورهای آسیایی بیش از سه برابر افزایش از 6.18 میلیارد دلار در سال 2017 به 22.1 میلیارد دلار در سال گذشته رسیده است. عمده این سرمایه‌گذاری‌های امارات متحده در بخش‌های  نفت و گاز و فن‌آوری‌های دیجیتال است.
نظرسنجی یونیکد از سازمان‌های ارتقاء سرمایه‌گذاری نشان داد که امارات متحده عربی و هند که به‌طور سنتی در 20 کشور برتر کشورهای سرمایه‌گذاری خارجی نبودند، امروزه به‌عنوان یکی از 10 منبع مهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای دوره 2019-2021 در نظر گرفته شدند.

در واقع چشم انداز های بلند پروازانه مقامات اماراتی برای کشورشان تا به امروز مثبت ارزیابی شده است.به طور کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه به 49 میلیارد دلار در سال 2018 رسیده که در مدت مشابه سال قبل آن یعنی 2017، 39 میلیارد دلار بود؛ زیرا شرکت‌های چند ملیتی در عربستان سعودی و امارات متحده عربی عمدتاً این سرمایه‌گذاری را افزایش داده‌اند. عربستان سعودی تقریباً سه برابر و 21 میلیارد دلار رسیده که عمدتاً در فعالیت‌های فن‌آوری، مالی و زیرساخت این کار را انجام داده است.
همچنین سیاست‌های هوشمندانه اقتصادی چون تسهیل اقامت و امتیازهای ویژه به نخبه‌ها و شرکت‌های فناوری عمان و امارات ودیگر کشورهای عربی را به یک مقصد بسیار جذاب سرمایه گذاری تبدیل کرده است.
تولید انرژی‌های پاک و ارزان قیمت در خاورمیانه می‌تواند یکی از عوامل بزرگ جذب سرمایه گذاری خارجی در این کشورها باشد. در عربستان سعودی تعداد روزهای آفتابی بسیار بالا است و فقط 45 روز در سال ابری می‌شود که این خود یک پتانسیل مثبت برای تیدبل شدن به یک پایگاه تولید انرژی پاک است.

همچنین این کشور ظرفیت فوق العاده ای هم برای انرژی بادی دارد، مخصوصاً در منطقه دریای سرخ. به علاوه ریاض با نصب حدود 19 رآکتور اتمی راهی را برای تبدیل شدن به یک نیروگاه انرژی هسته‌ای آغاز کرده است. دولت عربستان به تازگی مقاصد خود را برای گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر مشخص کرده است.

در واقع کشورهای عربی در یک رقابت تنگاتنگ  باهم برای تولید انرژی‌ها پاک چون انرژی خورشیدی هستند و تا سال 2050 قصد دارند منابع تولید انرژی خود را صد در صد تجدید پذیر و پاک کنند.
در همین راستا ترکیه نیز بیش از 27 میلیارد دلار بر روی انرژی‌های پاک سرمایه گذاری کرده است.چین به رغم کاهش 32 درصدی سرمایه‌گذاری از سال 2017، همچنان با 100 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صدر نمودارهای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های پاک در سال 2018 قرار دارد، آمریکا نیزنزدیک به 64 میلیارد دلار در این زمینه سرمایه گذای کرده است. تمامی همسایه‌های ما سعی در ارزان کردن تولید، جذب سرمایه، برنامه ریزی‌های بلند مدت و استفاده از منابع تجدید پذیر را دارند. عمر نفت و شکوهش با همان شدت که بالا می‌رفت، کوتاه شده و بازارش به زودی افول خواهد کرد.

ایران و بخصوص جنوب کشورمان، پتانسیل بالایی در جذب سرمایه گذاری خارجی و تبدیل شدن به یک قطب اقتصادی در خاورمیانه را دارد. هم از لحاظ شرایط آب و هوایی مستعد است و هم از لحاظ نیروی انسانی.
ایران به لطف چهار فصل بودنش میتواند مقصد جذابی برای گردشگری باشد، همانگونه که ترکیه از این مزیت استفاده کرد  و یا امارات با تجهیز و توسعه زیر ساخت هایش، تبدیل به از قطب های گردشگری منطقه شد.
هرمزگان با شرایط جغرافیایی خاص خود میتواند به یکی از پایگاه های تولید انرژی خورشیدی تبدیل شود.
حال که ایران با تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، خاورمیانه مدرن به مدد پول نفت در گذشته و انرژ های پاک در آینده به عنوان قطب سوم اقتصادی جهان ظهور می‌کند.