آب شیرین کن‌ها و مقررات زیست محیطی در هرمزگان

استان هرمزگان به دلیل کاهش نزولات جوی و بیش از دو دهه خشکسالی از جمله استان های درگیر با بحران کم آبی است که به منظور مدیریت این بحران، راهکارهای مختلفی در نظرگرفته شده که از جمله آنها احداث آب شیرین کن ها است.

دستکم نیاز آبی روزانه استان هرمزگان چهار هزار و ۱۰۰ لیتر و میزان تولید کنونی سه هزار و ۲۰۰ لیتر بر ثانیه است که ۹۰۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب دارد و بیش از ۱۸ سال خشکسالی در این استان سبب شده تا سطح آب ۹۰ درصد از دشت های آن با افت معادل نیم متر و حداکثر ۲۸ متر مواجه باشد.

با توجه به این شرایط در گام نخست احداث آب شیرین کن ها در هرمزگان با هدف تامین آب شرب و آب مورد نیاز بخش صنعت انجام شده، اما در چند سال اخیر، به دلیل تداوم خشکسالی و کاهش کیفیت آب، احداث آب شیرین کن در چاه های کشاورزی از سوی کشاورزان مورد استقبال قرار گرفته که این موضوع چالش های زیست محیطی به همراه دارد.

طبق اعلام نظر مسوولان شرکت آب منطقه ای هرمزگان آب شیرین کن هایی که اکنون در چاه های کشاورزی استان مورد استفاده قرار می گیرد تولید پساب کرده که این پساب خطرات زیست محیطی با خود به همراه دارد که بر بافت فیزیکی خاک تاثیر گذاشته و آن را از بین می برد و موجب آلودگی آب های زیرزمینی نیز می شود.

کاهش کیفیت آب دلیل استقبال کشاورزان از آب شیرین کن ها

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان در نشستی در همین رابطه بیان داشت: بیش از دو دهه خشکسالی در استان موجب کاهش شدید سطح کیفیت آب موجود در دشت‌ها شده و به همین دلیل استفاده از آبشیرین کن مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته‌ است.

هوشنگ ملایی با اشاره به خطرات زیست محیطی نصب آب شیرین کن ها در چاه های کشاورزی بدون رعایت وضعیت زمین های منطقه، افزود: آب شیرین کن ها باید در زمین هایی مورد استفاده قرار گیرد که علاوه بر پایین بودن کیفیت منابع آبی آنها ،نزدیک به دریا نیز باشد و به خاک آسیب نرساند و آبخوان را تخریب نکند .

وی تصریح کرد: باید در نظر داشت که این خطرات غیر قابل جبران بوده و اگر دشت‌ها از بین برود دیگر احیا نمی شود.

۵۴ دشت در هرمزگان ممنوعه است

مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان تصریح کرد: در مجموع از ۷۴ دشت هرمزگان، ۲۰ دشت آزاد است که تنها نیم درصد بار آبی را به دوش می‌کشد زیرا به لحاظ کمیت و کیفیت وضعیت مطلوبی ندارند.

ملایی اظهار داشت: در مجموع از ۷۴ دشت هرمزگان، ۲۰ دشت آزاد است که تنها نیم درصد بار آبی را به دوش می‌کشد زیرا به لحاظ کمیت و کیفیت وضعیت مطلوبی ندارند.

وی اذعان داشت: از ۵۴ دشت ممنوعه در هرمزگان، ۹۹.۵ درصد برداشت آب زیرزمینی صورت می‌گیرد و در اثر خشکسالی‌های متوالی در سال‌های اخیر ۶۵ درصد روان آب‌ها کاهش یافته که آسیب جدی به بخش‌های مختلفی همچون کشاورزی، سفره‌های آب زیرزمینی و آبخوان‌ها وارد کرده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان تصریح کرد: برای مدیریت بحران کم آبی در استان طرح‌های مختلفی از جمله احداث آب شیرین کن و احیا و تعادل بخشی منابع آبی در دست انجام است.

وی ادامه داد: اما کمبودهای آبی استان علاوه بر اجرای طرح‌های مختلف، باید با صرفه جویی و مدیریت مصرف آب نیز جبران شود و در نتیجه ضروری است مشترکان در تمام بخش ها فرهنگ صرفه جویی را جز الزامات زندگی خود قرار دهند

دریافت مجوز نصب آب شیرین کن با هدف ساخت گلخانه

ملایی شماره چاه های کشاورزی در هرمزگان را ۲۲ هزار حلقه اعلام کرد و گفت: بسیاری از چاه هایی که اکنون مجوز نصب آب شیرین کن دریافت کرده‌اند برای کسانی بوده که قصد ساخت گلخانه داشته‌اند.

وی تاکید کرد: جهاد کشاورزی باید بر کار این گروه ها نظارت نماید و  محیط زیست نیز بر چگونگی دفع و تخلیه پساب این آب شیرین کن ها نظارت ویژه داشته باشد.

لازمه صدور مجوز آب شیرین کن در چاه های کشاورزی، نظارت است

مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان اضافه کرد: لازمه صدور مجوز آب شیرین کن وجود نظارت است که ضمن رعایت الزامات زیست محیطی ، از اضافه برداشت جلوگیری شده و کشاورزی به صورت گلخانه ای و در فضای بسته‌ انجام گیرد تا شاهد افزایش راندمان آب باشیم.

ملایی تصریح کرد: اکنون به واسطه خشکسالی‌ها و پایین بودن کیفیت آب، استفاده از آب شیرین کن در بخش کشاورزی مورد توجه قرار گرفته‌ که برای جلوگیری از آسیب های آن باید راهکارهای مناسب اندیشیده شود.

وی با اشاره به الزام تشکیل کارگروهی متشکل از آب منطقه ای، جهادکشاورزی، محیط زیست، دانشگاه، نظام صنفی کشاورزی و خانه کشاورز گفت: اگر این کارگروه تشکیل و دستورالعملی در آن تصویب و مشخص شود که به چه چاه هایی برای نصب آب شیرین کن باید مجوز داد و وظیفه هر نهاد برای نظارت مشخص گردد، بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.

نصب آب شیرین کن در ۱۴۰ حلقه چاه بدون مجوز

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان نیز با اشاره به خطرهای ناشی از نصب آب شیرین در چاه های کشاورزی، گفت: هم اکنون در ۱۴۰ حلقه چاه در استان بدون کسب مجوزهای لازم ، آب شیرین کن نصب شده است.

میثم قاسمی خاطرنشان کرد: در حال حاضر تنها در ۲۲ حلقه چاه کشاورزی در هرمزگان، آب شیرین  کن با کسب مجوزهای لازم نصب شده است.

وی تصریح کرد: اگر الزام های لازم در خصوص تخلیه پساب توسط چاه های بدون مجوز انجام شود آنها نیز می توانند مجوز دریافت نمایند.

کشت گلخانه ای و کاهش مصرف سم

با توجه به ادامه خشکسالی ها، فرسایش خاک و بحران کم آبی در هرمزگان افزایش تولیدات گلخانه ای موضوعی اجتناب ناپذیر است چراکه صاحبنظران علوم کشاورزی معتقدند که برای دستیابی به موفقیت بیشتر، امروز راهی جز حرکت به سمت کشاورزی درون زا، تولیدمحور و اشتغالزا وجود ندارد و بخشی از اهتمام مسوولان دولتی نیز به سمت توسعه فعالیت‌ های کشاورزی در قالب طرح‌ های گلخانه‌ ای است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان اعلام کرد: برای اینکه مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یافته و کیفیت خاک از بین نرود باید کشاورزان به سمت استفاده از گلخانه بروند تا آفت ها نیز کنترل شده و استفاده از سموم کاهش یابد.

علی باقرزاده همایی اظهار داشت: در راستای سیاست های وزارت جهاد کشاورزی در دو سال گذشته بیش از ۱۷ هزار هکتار زمین مستعد ایجاد کشت های گلخانه ای درسطح این استان شناسایی شده است.

وی سطح زیر کشت فعلی گلخانه های این استان را ۳۴۲ هکتار عنوان کرد و افزود: درچشم انداز آینده زمینه لازم برای افزایش این رقم به پنج هزارهکتار در دست انجام است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان تاکید کرد: باید بر برداشت آب توسط کشاورزان از چاه ها نظارت شود تا بیش از مقدار مجاز که در پروانه قید شده‌، برداشت انجام نگیرد.

وی تاکید کرد: در استفاده از آبشیرین کن نیز کنترل های لازم صورت گیرد تا پساب ها باعث آلودگی خاک و مشکلات زیست محیطی نشود.

لزوم برنامه ریزی برای جمع آوری پساب آب شیرین کن ها

عضو نظام صنفی کشاورزی استان هرمزگان نیز بیان داشت: باید برنامه ریزی های لازم صورت پذیرد تا پساب آب شیرین کن ها جمع آوری و دفع شود و از آلودگی ها جلوگیری گردد.

 علوی عنوان کرد: کشاورزان برای اینکه محصول بهتر و مصرف آب کمتری داشته باشند، باید الگوی کشت را رعایت نمایند.

وی تاکید کرد: ما به عنوان نظام صنفی کشاورزی در کنار آب منطقه ای برای حفاظت از منابع آبی استان هستیم.

عضو نظام صنفی کشاورزی استان هرمزگان گفت: از شرکت آب منطقه ای نیز درخواست داریم در مناطقی که کیفیت آب پایین است برای کمک به کشاورزان با صدور مجوز نصب آبشیرین کن موافقت نماید.

وی در این نشست پیشنهاد کرد: در صورت موافقت نشدن برای صدور مجوز نصب آب شیرین کن، برای پیشگیری از متضرر شدن کشاورزان ، دولت می تواند هزینه کاشت نشدن را به آنها پرداخت نماید.

علوی خاطرنشان کرد: همچنین می توان در نقاطی که امکان صدور مجوز آب شیرینکن وجود ندارد، زمین ها را تغییر کاربری داد.

لزوم رعایت الزام زیست محیطی در بخش کشاورزی

کارشناسان و محققان می‌گویند که تنها راه نجات آب، بهره وری آن در بخش کشاورزی است و تحقق این امر مشروط بر آن است که آب صرفه جویی شده حاصل از بهره وری صرف توسعه نشود و به تعادل بخشی سفره‌های زیرزمینی بازگردد.

اما برای موفقیت در این عرصه نباید به هر ریسمانی چنگ زد و بدون مطالعه و رعایت الزام های زیست محیطی اقدام به نصب آب شیرین کن در چاه های کشاورزی و یا اجرای هر طرح دیگری کرد.

زیرا که اگر دشت ها نابود شوند، دیگر امیدی به احیای آنها نباید داشت و از همین رو رعایت الزام های زیست محیطی و نظارت ویژه بر طرح های کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است.

و از سویی دیگر به نظر می رسد در شرایط فعلی گلخانه ها را می توان به عنوان راهکار نجات بخش منابع آب و رونق کشاورزی دانست اما برای سرعت بخشیدن به حرکت روبه جلوی اقتصاد کشاورزی، هم بخش خصوصی و هم دولت باید با جدیت پای کار باشند تا موفقیت در این عرصه حاصل گردد.