قدیمی‌ترین عاشقان ایرانی‌ سه هزارسال پیش

صبح ساحل، اجتماعی _ در  موزه  باستان‌شناسی و مردم‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا یکی از مشهوترین عکس‌ها معروف به دو عاشق ایرانی است. عکس شمار ۹۷۴۸۲ این موزه هنوز یکی از تصاویر منحصر به فردی است که هر روز نظر خیلی‌ها را به خود جلب می‌کند؛ عشاق ایرانی،۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح. مجله مهر: سال ۱۳۵۱ باستان‌شناسانی که در تپه‌ حسنلو مشغول حفاری بودند خودشان هم چیزی را می‌دیدند باور نمی‌کردند. تیم مشترک تحقیقاتی ایران و ‌آمریکا به سرپرستی دکتر رابرت اچ دایسون  مشغول تحقیقات در این تپه باستانی بودند که قبری را پیدا کردند. در قبری با قدمت حدود ۳ هزار سال اسکلت دو نفر در آغوش یکدیگر پیدا شد. در قبر به جز تخته سنگی که در بالای سر شخص سمت چپ قرار دارد هیچ شی دیگری وجود نداشت و از آن زمان آنها لقب «عشاق» را گرفتند.

از سال ۲۰۰۵ در موزه دانشگاه پنسلوانیا تیمی مشغول به فعالیت تنها برای انتشار نتیجه تحقیقات و گزارش‌های حفاری در تپه حسنلو هستند؛ تپه‌ای باستانی که قدمت آن به ۶ تا ۸ هزار  قبل از میلاد می‌رسد. با‌گذشت سالها، در موزه دانشگاه پنسلوانیا تصویر عشاق ایرانی یکی از موارد مورد توجه است.

حسنلو؛ تپه‌ای پر از رمز و راز

تپه حسنلو  در ۷ کیلومتری شهر نقده قرار دارد. در 85 كيلومتري جنوب اروميه در كنار جاده‌ای كه از اروميه به نقده و اشنويه می‌رسد به فاصله ۳ کیلومتر از سمت چپ جاده این تپه نسبتاً بلند خودنمایی می‌کند.

تپه‌های باستانی زیادی پیرامون تپه حسنلو را فرا گرفته‌اند که نشان می‌دهد  اقوام ساکن در حسنلو با اقوام ساکن در تپه‌های اطرافش از یک تیره بوده و با هم داد و ستد و رابطه داشته‌اند.

در سال ۱۳۳۴  هیات مشترک ایران و آمریکا به ریاست پروفسور رابرت دایسون در تپه حسنلو مشغول کاوش شدند. هر چند اکنون در دنیا «عشاق ایرانی» را بسیار می‌شناسند اما مشهورترین  اثر باستانی یافت شده در این محل جام طلای حسنلو است که به عصر آهن تعلق داشته و در موزه ایران باستان نگهداری می شود.  ۲۳ فروردین ماه سال ۱۳۳۷ هیئت مشترک ایران و آمریکا ضمن حفاری در این تپه موفق به کشف جام بزرگ طلای حسنلو شد. این جام در آغوش انسانی جای داشت که بر زمین افتاده بود و بر پشت او خنجری فرو کرده بودند. نقوش این جام متنوع بوده و دارای ارزش هنری بسیاری است.

 جام استثنایی

جام طلای حسنلو یک اثر باستانی کم‌نظیر به حساب می‌آید که قدمتی  قدمتی ۳۲۰۰ ساله دارد و احتمالا نقش مهمی در شکل‌گیری هنر دوره بعدی یعنی دوره مادها داشته‌است.

این اثر ۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن دارد. بر روی جام نقش خدایگان سه گانه: خدای زمین، خدای آب و خدای خورشید حک شده‌است. نقش پهلوانی که با هیولا می‌جنگد، الهه‌ای ایستاده روی دو قوچ، نقش بدن انسان بر پشت یک پرنده و مطابقت صحنه‌ها با یک حماسه حوری از نقش‌های موجود بر روی این جام است. سازمان میراث فرهنگی برای اولین بار آن را در سال ۱۳۷۷ به نمایش عمومی گذاشت. این جام  در زیر اسکلت  یک مرد پیدا شد و به همین خاطر ، ضربه خورده و کج شده است. کارشناسان بر این باورند که این مرد با در دست داشتن جام در حال فرار از دست سپاه مهاجمان بوده، و چون در حال فرار جانش را از دست داده جام در زیر فشار بدنش ضربه خورده و کج شده است.

 تیم ایران و آمریکا

دایسون که درجه  دکترای خود را در سال ۱۹۶۶ از دانشگاه هاروارد گرفت اعتقاد دارد که ده دوره متمایز سکونت در تپه حسنلو وجود داشته است که قدیمی‌ترین آن حداقل به ۶ هزار سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. مهمترین دوره سکونت در حسنلو همان دوره چهارم است. کلیه ساختمانهای یافت شده در حسنلو که از سنگ ساخته شده‌اند متعلق به دوره چهارم سکونت در حسنلو است. هیات مشترک ایران و آمریکا  توانست اتاقهای متعددی با سالن‌های بزرگ در مرکز تپه کشف کند و دیوار دفاعی قلعه نظامی و دژ محکم این شهر را از زیر خاک بیرون آورد.

 در اتاق بزرگی که بنام ترانشه w ۲۹ در سال ۱۳۴۹ حفاری شد استخوانهای ۱۱ اسکلت بهم خورده و درهم و برهم وجود داشت. وضعیت و موقعیت قرار گرفتن اسکلتها روی زمین، مرگ غیرطبیعی آنها را کاملاً ثابت می‌کرد. در میان این اسکلت‌ها ۴ اسکلت بچه وجود داشت. مسیر افتادن اسکلتها با هم فرق داشت و دفن هیچکدام جهت معین و منظمی نداشت و به نظر می‌رسد که هنگام مرگ، آنها با دستپاچگی و در حین فرار به زمین افتاده و مرده‌اند. یکی از آثار یافت شده اسکلت یک زن است که دستش را به سوی کودکی دراز کرده  تافرزندش را به آغوش بکشد اما مرگ به او مهلت نداده است. به عقیده باستان‌شناسان عاطفه مادری مانع آن شده بود که کودکش را بگذارد و خودش فرار کند. به احتمال بسیار قوی این اتاقها را آتش زده‌اند و هنگام ریزش تیرها و فرود آمدن سقفها ساکنین آنها با وحشت پا به فرار گذاشته‌اند ولی نتوانستند موفق شوند.