مخازنی که تاپاسی ازشب، سر ریز از زباله، محل ارتزاق گربه هاست!

صبح ساحل، اجتماعی ـ مخازنی که همیشه درآن بازاست ودراکثرمحلات یافت نمیشود؛ مخازنی هم که درچندمحله وجوددارد تا پاسی ازشب سرریزاز زباله محل ارتزاق گربه هاست که همین کمبود مخازن باعث شده ساکنین خیابان دوازده متری بهار وخیابان اردیبهشت،پسماندهای خانگی خودراساعت 21(9 شب) سرکوچه ای که موردتوافق همه همسایه ها است بگذارند و درشهرک امام رضا (ع) زباله رادریک زمین خاکی دپوکنند. درمحله صیادان (یادبود) درطول روزکیسه های زباله کنارتیرهای برق دیده می شود که یکی ازمناظرتکراری وناخوشاینداین محلات است واینقدراین مسایل تکرارشده است که خوداهالی هم به آن عادت کرده اند. دربرخی مناطق هم سوزاندن زباله ها درمجاورت محلات مسکونی ازسوی افرادی نامعلوم به کمک شهرداری آمده است.  دروار، معاون سازمان بازیافت و مدیریت پسماندها درخصوص استانداردتعبیه مخازن جمعآوری زباله درخیابانها و معابر اظهار می دارد «استانداردخاصی وجود ندارد ولی سازمان دراین باره دستورالعمل خاصی را در دست تهیه و ابلاغ دارد».

اومی گوید: «متاسفانه یکی ازمسایلی که باعث شده عملیات جمع آوری زباله دربندرعباس به صورت روزانه و در بعضی ازنقاط شهرچند باره در طول روزانجام گیرد وجود مخازن درخیابانها وکوچه هاست. وجودمخزن به شهروندان اجازه می دهد درهرساعتی که خواستند زباله را درمخازن بریزند وشهرداری وپیمانکارمربوطه نیزموظف هستند هر زمان که مخزن پُرشد نسبت به تخلیه آن اقدام کنند». درواقع به نظر وی گذاشتن مخازن زباله ها این تصوررابه وجودآورده که آنهاهرلحظه می توانندزباله های منازلشان را دراین مخازن تخلیه کنند . این سخنان نشان می دهد، آقای دروار  یک نکته بسیارمهم را نادیده گرفته است  وآن اینکه چرا  شهرداری  بندرعباس و ادارات مرتبط با آن ازمقوله فرهنگ سازی که ملازم بانصب مخازن است وبایداجرا می شد ، غافل مانده است. و اصلا اگر این شیوه مناسب نیست،  چرا نصب مخازن زباله درتهران و استانهای پیشروتر که سالها پیش از بندرعباس آغاز شد همچنان ادامه یافته است؟ اصلا  بندرعباس  که دیرتر از بسیاری شهرهای دیگر به این شیوه روی آورد، دست کم می بایست با آگاهی از نقاط ضعف و قوت اجرای آن درشهرهای دیگر ، این شیوه را به کار گرفته باشد و نه بعد از اجرا معایب آنرا بیابد. ضمنا چگونه است که به جای تعبیه تعداد بیشتر مخازن زباله ، شهرداری بر ناکارآمدی این شیوه به دلیل سریع پرشدن این مخازن اشاره می کند. آیا نمی توان همان گونه که در شهرهای دیگر سه یا چهار مخزن مخصوص زباله های خشک و تر و شیشه قرار داده شده است، قرار دهند؟چراکه مخازن استاندارد جمع آوری پسماند حتی مخزنهای جداگانه برای پسماندهای قابل بازیافت از دیگر پسماند های خانگی در سطح محلات از ضروریات مدیریت پسمانداست .  کسانی که مدعی فقدان فرهنگ تفکیک هنگام قراردادن زباله ها می شوند را، باز هم به شهرداری باید ارجاع دهیم که وظیفه فرهنگ سازی برای ساختن شهروندان متناسب با شهرنشینی را دارد.

  گاهی دیروزودمی شوداماهرشب زباله ها ازمجتمع ماجمع آوری می شود 

یکی ازاهالی محله الهیه شمالی درموردچگونگی جمع آوری پسماندهای خانگی محله شان گفت: «درمجتمع هامخزنی راخود شهرداری قرارداده است که هرشب ساعت 9  مامورین شهرداری برای تخلیه آن اقدام می کنند،گاهی دیروزودمی شوداماهرشب زباله ها جمع آوری می شود.»

  چرا اول صبح؟!

 «وقتی شهرداری درتمام پیامهای تبلیغاتی اعلام می کند برای داشتن شهری پاک زباله های خودراساعت 9 شب درمنزل خودبگذارید نه زودتر و نه دیرتر،چراباید اول صبح وقتی بچه ام رابه مدرسه می برم شاهد جمع آوری زباله ازمحله مان باشم؟»این راخانمی ازاهالی شهرک امام رضا(ع) گفت. یک احتمال ساده با نگاه طنزآلود این است که شهرداری راهی برای فرهنگ سازی یافته وآنهم آموزش به دانش آموزان است که قبل ازرسیدن به محیط آموزشی یاد مي گیرندبرای داشتن شهری پاک زباله هارابایدجمع آوری کرد،کی وچگونه مهم نیست ! وقتی اول صبح ازخانه تامحل کار،سرکوچه ها،کنارخیابان دروسط روز؛ زباله های خانگی واداری رامی بینیم که یاازشب قبل مانده یاچون مخزنی درحدفاصل استانداردساختمانهای اداری یافت نمیشودکنارخیابان رهاشده است، می شودگفت: وقتی مخزن جمع آوری زباله درمحلات وحتی حدفاصل ساختمانهای اداری نیست خودشهروندان رعایت کنند و زباله های خانگی و پسماندهای اداری را یک شب دیگر نزد خود داشته باشند.

«درشیوه نامه ذخیره سازی موقت پسماندکه ازسوی سازمان مدیریت پسمانددردست تهیه است طبق گفته مهندس دروارمعاون سازمان بازيافت ومديريت پسماندمشخص شده است که وظیفه نگهداری زباله تازمان مراجعه خودروی جمع آوری به عهده تولیدکنندگان می باشدوفقط هنگامی می توانندزباله خودراخارج ازمحل تولیدقراردهندکه نزدیک به ساعت جمع آوری باشدوبا وجوداین شهروندان درحال حاضربه سیستم نگهداری زباله درمعابرعادت کردهاند». سالهای سال است که چنین رویه ای در همه شهرهای کشور وجود دارد اما جز تکمیل همین روند گذاشتن مخازن بیشتر و تفکیک آنها اتفاق دیگری در سیستم جمع آوری پسماندها نیفتاده است

، اما سازمانی که ایشان برنامه های آنرا تشریح می کند ،در اندیشه پروژه دیگری هستند که بیشترین بار را به دوش شهروند می گذارد. :« درصورتی که بتوان باتغییرفرهنگ تولیدزباله درشهربه کاهش تولیدومدیریت ذخیره سازی موقت زباله درمنازل دست یافت می توان امیدواربودکه روزی دربندرعباس نیزمانندتمامی کلان شهرها عملیات جمع آوری زباله به صورت یک روزدرمیان با سیاق شهری انجام گردد.» سخنان این مقام به این معنی است که درآینده ای نزدیک این فرهنگ درمیان شهروندان ترویج شودکه مدت نگهداری زباله های تولیدی درمنازل راطولانی ترکنند. حال اینکه چگونه محیط زندگی خانواده های ایرانی باتوجه به مصرف بالای موادغذایی درمنازل وبالتبع تولیدبالای زباله ، سالم بماند مقوله ای ست که درصورت اصرار برچنین طرحهایی مسئولان باید پاسخ دهند.

درعین حال سالهاست مردم بندرعباس ازخود می پرسند چرا عوارضی که هرواحدمسکونی بابت خدمات می پردازد و هزاران عوارض دیگری که با عنوان شهرداری در مراحل مختلف هنگام ارائه خدمات سایرارگان ها از مردم به حساب شهرداری دریافت می شود، نباید پاسخگوی اولین نیاز شهروندان باشد؟

  پرسش دیگر: آیامقامات الگوی زندگی متفاوت ومصرف بیشترخوراکی های دریایی که بیش ازسایراقلام غذایی مولدزباله وبوی نامطبوع هستنددرشهري چون بندرعباس رامدنظردارند؟ و آيا افزايش مدت نگهداري زباله در خانه ها در سيستم جمع آوري پسماند شهري بندرعباس مي تواند در جهت كاهش آلودگي مفيد باشد؟

سيستمي كه از سوي معاون سازمان بازيافت و مديريت پسماند شهرداري بندرعباس ، نيمه مكانيزه عنوان مي شود . در سيستم نيمه مكانيزه هدايت مخازن به طرف وسايل نقليه به عده كارگر مي باشد و مخازن پس از تخليه مكانيكي در خودرو حمل زباله به نقطه جمع آوري برگردانده مي شود.

  جمع آوری زباله های محلات مختلف در ساعات مختلف 

باتوجه به توضیحات آقای دروار درمورد شیوه نامه ذخیره سازی موقت،عملاًمخازن جمعآوری پسمانددرسطح محلات و شهر حذف می شود این درحالی است که درسیستم نیمه مکانیزه وجود مخازن استاندارد برای تخلیه زباله در هر ساعت ازشبانه روز باعث کاهش اثرات آلودگی حاصل ازپراکندگی کیسه های زباله و حفظ منظر عمومی می شود. کاهش نیاز به کارگر وکاهش دفعات جمعآوری و در نتیجه کاهش هزینه از مزایای دیگرآن است. اما درحال حاضرمسئله برسربود یا نبود مخازن استاندارد تخلیه پسماند نیست. چون تفاوتی بین مناطقی که این مخازن وجود دارد با مناطقی که مخازن ندارند، ازلحاظ جمع آوری زباله نیست. این بی نظمی های آزاردهنده مسئله اصلي شهروندان بندرعباس است كه علي رغم پياده شدن سيستم نيمه مكانيزه هنوز وضعيت جمع آوري پسماند هاي خانگي را در مسير درست  نمي بينند .

درواردرخصوص بی نظمیهای آزاردهنده جمع آوري زباله می گوید: «اجرای عملیات جمع آوری پسماند در بندرعباس به عهده چهارشرکت خدماتی در9 ناحیه است که توسط 94 دستگاه خودرو به صورت روزانه انجام می شود به همین دلیل استهلاک ماشین آلات بالارفته و مشکلات فنی افزایش می یابد باتوجه به پرداخت مطالبات معوق پیمانکاران ترتیبی اتخاذگردیده است که هرناحیه مجهزبه ماشینآلات جایگزین شودکه درآینده نقص ماشين آلات باعث كند شدن خدمات رساني نشود.» بنابه گفته معاون سازمان بازیافت ومدیریت پسماند: «مسئولیت جمع آوری پسماندهای شهری ازسال 91 به سازمان بازیافت ومدیریت پسماند بندرعباس واگذارشده است و قرارداد پیمانکاران فعلی درسال 90 منعقدشده وتا سال 93 ادامه دارد. طبق قرارداد ، مواردی وجودداردکه درصورت رعایت نشدن از سوی پیمانکاران ، شهرداری نسبت به فسخ قرارداداقدام می کند.»باعنایت به گفتههای مهندس دروارلازم به ذکراست قانون مدیریت پسماندها درسال 83 و آیین نامه اجرایی آن درسال 84 مصوب شده است اما سازمان بازیافت ومدیریت پسماند شهرداری بندرعباس ازسال 91 عهده دارجمع آوری پسماندهای شهر شده است. جمع آوری پسماندها دربرخی مناطق درساعت 9صورت می گیرد و درمناطقی ازشهردر ساعاتی متفاوت از هم صور ت میگیرد. این ناهماهنگی درجمع آوری پسماند در مناطق مختلف شهر ناشی از چیست؟ برخی مسئولان شهرداری وسعت شهر و شیوه نامناسب شهرسازی در بافت قدیم و جدید شهر را از دلایل عمده این اتفاق می دانند. ظاهرا آنگونه که ادعا می شود امکانات جمع آوری زباله متناسب باشهر بندرعباس در اختیار پیمانکاران  نیست و آنها برای مناطق مختلف ساعات مختلفی را در نظرگرفته اند، اما مشکل باقیمانده عدم اطلاع رسانی در خصوص ساعت جمع آوری زباله مناطق مختلف شهر است که طی سالهای اخیر هیچ تلاش موثری ازسوی شهرداری در این جهت دیده نشده است. به طوری که به اذعان برخی مقامات شهرداری اکثرمردم همچنان تحت تاثیر تبلیغات  سالهای دور شهرداری تهران که از شبکه های سراسری پخش می شد، زباله های خود را ساعت 9 بیرون می گذارند در حالی که ساعت جمع آوری زباله آن محله4،ساعت دیرتر از این ساعت است. همین گفته مقامات نشان دهنده ضعف تبلیغات شهرداری بندرعباس بوده که نتوانسته حتی اثر تبلیغات سالهای دور را پاک کند.

معاون سازمان درمورد علت ساعت جمع آوری پسماندها اين گونه مي گويد : «به دلیل شیوه نامناسب شهرسازی در بافت قدیم شهر و اینکه معابر هنگام شب از روشنایی کافی برخوردار نیستندامکان جمع آوری پسماندها در همه مناطق شهر در شب امکانپذیر نیست. به این دلایل ودلایل دیگر جمع آوری پسماند در محلات مختلف درساعات مختلفی ازشبانه روز انجام می گیرد که ساعت جمع آوری زباله در هر محله از طریق پارچه نوشته در محلات و همچنین از طریق مساجد به اطلاع اهالی محلات رسانده می شود.» اما این پارچه نوشته ها در جایی نبود که همه اهالی محل مطلع شوند و از چشم بسیاری مردم هم همچنان پنهان است.  جمع آوري پسماند در محلات مختلف در ساعات متفاوت بخشي ازشیوه نامه ذخیره سازی موقت است که سازمان بازیافت و مدیریت پسماند دردست تهیه داردکه باید این شیوه نامه به تایید شورای شهر برسد. چه این شیوه نامه به تایید شورای شهر برسد يا نرسد، مشارکت شهروندان درمدیریت مناسب جمعآوری پسماندهای شهری وحفظ زیبایی شهربا آموزش رابطه مستقیم دارد. اگرشیوه آموزش و اطلاع رسانی مناسب وهمه گیرباشد مشارکت افزایش می یابد وبرعکس. در روشهای آموزشی که دراین خصوص صورت گرفته، عموما به این شکل بوده که تصمیم هارا مسئولان اتخاذ میکنند وفقط ازمردم انتظاردارند از آن پیروی کنند و تصورمی شود اجرای این تصمیمات یعنی مشارکت مردم درحالی که اگر مردم درتصمیم گیری ها مشارکت داشته باشند وعلل تصمیم گیری را بدانند و به اطمینان برسندکه تغییر در نگرش و عملکردشان خدمات شهری را بهبود می بخشد به حتم مشارکت مطلوب تحقق می یابد. برای مشارکت مردم درجمعآوری پسماند باید علاوه بر بروز ویژگیهای فردی در شهروندان همچون همیاری وتلاش برای رفع مشکلات ، امکان مشارکت برای آنها نیز فراهم باشد. برای نمونه هنگامی که در مکانهای عمومی سطح شهر به میزان کافی مخازن استاندارد موجودنیست، عملاًبخشی ازامکان مشارکت ازمردمی که خواهان شهری سالم وپاکیزه هستند گرفته می شود که این امر و اتفاقات گفته شده باعث بی اعتمادی بین مردم ومسئولان ذیربط هم می شود.