شهری که مُرد و زنده شد

زلزله مرگباری که پنجم دی ماه سال 1382 در بم رخ داد روزی جدید به تقویم ایران اضافه کرد، روز «ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی».

به گزارش صبح ساحل، برای خود زمین هیچ اتفاق تازه‌ای نیست. گسل‌ها مانند همیشه حرکت می‌کنند، روی هم می‌لغزند و انرژی اضافه‌ای که بینشان وجود دارد را خالی می‌کنند، اما چند کیلومتر بالاتر و روی پوسته زمین شرایط فرق می‌کند.

با همین لغزش کوچک، هزاران انسان همه دار و ندارشان را طی چند ثانیه از دست می‌دهند، آواره می‌شوند، معلول می‌شوند و یا می‌میرند و این رویداد از ابتدای تاریخ تاکنون مدام تکرار شده است.

شاید مجموع زمین لرزه‌های تاریخ به چند ساعت هم نرسد، اما همین زلزله‌های کوتاه چند ثانیه‌ای تاکنون صدها هزار خانه را خراب و میلیون‌ها انسان را آواره کرده و در ایران نیز باعث کشته شدن هزاران هزار نفر شده است.

از بین تمام جغرافیای کره زمین، ایران یکی از کشورهایی است که بر روی کمربند زلزله قرار گرفته و اکثر نقاط کشور در دسته خطر خیلی بالا، خطر بالا و خطر متوسط زلزله قرار دارند.

کشته شدن هزاران نفر در تاریخ کشور بر اثر زلزله گواهی بر این مدعا است. از یازده هزار نفری که در بویین زهرا کشته شدند، تا 15 تا 25 هزار نفر خاک شده زیر آوار در طبس تا 37 هزار نفری که در رودبار جان دادند و در نهایت مرگبارترین زلزله تاریخ ایران در بم که بیش از 50 هزار نفر کشته در آن ثبت شد و آخرین زلزله ویرانگر هم زلزله 7.3 ریشتری کرمانشاه بود که بیش از 600 نفر را کشت و نزدیک به یکصدهزار آواره بر جای گذاشت و چند هزار روستا را تخریب کرد.

18سال گذشت

پنجم دی ماه سال ۸۲ ساعت ۵:۲۶ دقیقه؛ در این ساعت و تاریخ حادثه‌ای هولناک رخ داد. ۱۲ ثانیه زمان زیادی نیست اما وقتی که پای غرش زمین در میان باشد، همین ۱۲ ثانیه کافی بود تا آن صبح جمعه، بم، ویران شود.

۱۸ سال گذشته و زندگی دوباره به بم بازگشته و ارگ بم دوباره سر برآورده و شهر رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته است اما کسی در بم نیست که ساعت ۵:۲۸ دقیقه صبح جمعه پنجم دی ماه ۸۲ را با تمام جزئیات لحظه‌به‌لحظه آن فراموش کرده باشد.

١.٧میلیارد دلار هزینه بازسازی

قرار بر بازسازی شد، بنیاد مسکن پای کار آمد و نظام مهندسی در شهر مستقر شد تا بازسازی شروع شود. بازسازی راه طولانی به خود می‌دید. زلزله کوچه‌ها و خیابان‌ها را مسدود کرده بود. ابتدای کار خلاصه شد در جمع‌آوری اجساد و زیر آوار مانده‌ها. گام اول که تمام شد نوبت به آواربرداری رسید تا شهر بازسازی را به خود ببیند؛ تقریبا از اوایل ٨٣ ساخت‌وساز شهر شروع شد.

تصمیمات دولت برای بازسازی به خواست مردم تغییراتی به خود دید. تصمیماتی که قرار بود ابتدای امر خانه کسانی که در زلزله خانه‌شان را از دست داده بودند، بسازد.
شهردار وقت زلزله بم از ساخت خانه برای تازه ازدواج‌کرده‌ها و کسانی که چند خانوار در یک خانه ساکن بودند، می‌گوید. «تعداد واحدها افزایش یافت و بیشتر از قبل زلزله در بم خانه‌سازی شد.» بازسازی بم خلاصه شد در ساخت حدود ٣٣هزار واحد مسکونی شهری و ٧هزار و ٣٧٨واحد تجاری. هرچند حصارکشی‌های تخریب‌شده خانه‌ها هم بود؛ ٤هزار و ٦٦٣واحد که حصارکشی شدند.

نودوهفت واحد عمومی با مالکیت خصوصی هم بازسازی شدند و در روستاها حدود ٣٠هزار واحد احداث شد. درواقع ١,٧میلیارد دلار هزینه بازسازی بم شد تا ٥.٢میلیون مترمربع ساختمان مسکونی احداث شود. بم برای بازسازی‌اش ٢٥میلیون و ٥٠٠هزار دلار کمک نقدی دریافت کرد. هرچند بانک جهانی هم ٢٢٠میلیون دلار وام برای بازسازی بم اختصاص داد.

بر ارگ چه گذشت؟

در زلزله سال ۸۲ بخش‌های زیادی از ارگ فروریخت و پس از ثبت همزمان «بم و منظر فرهنگی آن» در فهرست میراث جهانی و فهرست میراث جهانی در معرض خطر، مطالعات و پژوهش‌های متعدد داخلی و خارجی برای نجات آن و دیگر آثار تاریخی محدوده منظر فرهنگی بم آغاز شد.

«بم و منظر فرهنگی آن» شش ماه پس از زلزله و در ۱۷ تیر ۸۳ به‌ عنوان هفتمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. وسعت منظر فرهنگی بم ۲۳ هزار هکتار است و شاخص‌ترین اثر تاریخی آن ارگ بم با وسعت حدود ۲۰ هکتار و مهم‌ترین اثر فرهنگی و اجتماعی آن نیز باغشهر، تمدن قناتی و دیگر ویژگی‌های هویتی بم است.

محسن قاسمی، مدیر پایگاه جهانی بم می‌گوید: «همزمــــان با اقدامات پژوهشی و مطالعاتــی در ارگ بـــم، اقـــدامات عملیاتی و عمرانی برای آواربرداری و بازسازی کالبدی ارگ نیز آغاز شد و با مجموع فعالیت‌های مرمتی و پژوهشی که توسط کارشناسان ایرانی و خارجی انجام گرفت، در سال ۹۱ این اثر جهانی از فهرست میراث در معرض خطر خارج شد.«

منابع: ایران، ایسنا، ایرنا