فومو، وبایی برای ذهن‌های مدرن

قبل‌ترها، همین چندین سال پیش که برای گرفتن خبر از زندگی دوستان و آشنایان به زبان متکی بودیم و جز از طریق گفت و شنودها و روزنامه‌ها نمی‌توانستیم خبری از زندگی شخصی یکدیگر، تازه‌های علمی و اتفاقات جدید  بگیریم، کمتر از فومو یا ترس از دست دادن فرصت‌ صحبت می‌شد. اما امروزه با غرق شدن انسان مدرنی که ما باشیم، در سوشیال مدیا و فضای مجازی، هر روز میزان همه‌گیری ترس از دست دادن فرصت، زندگی و موقعیت بیشتر می‌شود، و حالا نام این همه‌گیری ذهنی را «فومو» گذاشته‌اند. نمونه‌ی واضح آن بازمی‌گردد به روابط ما، روابط دوستی‌ای که به پایان رسیده‌اند، روابط عاشقانه، آشناهایی که از آن‌ها دور گرفته‌ایم؛ و اما به طرز وسواس‌گونه‌ای در پی چک کردن زندگی مجازی آن‌ها برمی‌آییم. مصر هستیم بدانیم، آخرین عکس پروفایل آن‌ها چیست، چکار می‌کنند، و حتی لحظه‌ای نمی‌توانیم در وارسی آخرین تغییرات صفحه‌ی مجازی‌شان بی‌تفاوت باشیم. اغلب بعد از دیدن زندگی مجازی آن‌ها احساس غریبی از پوچی و ناامیدی به ما دست می‌دهد. فکر می‌کنید این هیجانات و احساسات ناخوشایندی که برایمان چندان شناخته شده ‌نیست، چرا رخ می‌دهد؟ بخشی از آن به احساس نابسندگی می‌رسد. ما فکر می‌کنیم در زندگی دیگران، لحظات خارق‌العاده‌ای از خوشی و رضایت وجود دارد، تجربه‌ها طور دیگری رقم می‌خورند و ما از این لحظات فرح بخش «کنار» گذاشته شده‌ایم. در واقع، با رشد امکان زندگی به وسیله‌ی تکنولوژی هر چقدر که تلاش کنیم، سریع باشیم و زندگی را به حداکثر درجه‌ی «مصرف» برسانیم، بازهم زندگی‌ها و موقعیت‌های بی‌نظیری به چشم می‌‌آید که آن‌ها را از دست داده‌ایم و دچار پریشانی و اضطراب از دست دادن آن‌ها هستیم. جالب آن‌جاست که محققان به این نتیجه رسیده‌اند، که ما برای کارهایی که انجام نداده‌ایم، بسیار بیشتر از شکست‌هایمان خودخوری می‌کنیم، و این یعنی از فومو رنج بیشتری خواهیم برد. میل به دیدن و خواستن زندگی‌ها و تجربه‌های افراد دیگر، در کنار تمایل به آگاه بودن از اخبار و اطلاعات بسیاری که در اینترنت وجود دارد، باعث شکل‌گیری سطحی از وابستگی به جهان مجازی و اجبار در چک کردن مدام و مدام تلفن همراه خواهد شد، طوری که لحظه‌ی حال از بین می‌رود و همه چیز به تصویر، نشان دادن و دیدن ایده‌آل‌ها می‌رسد. طبق بررسی ویلهلم هوفمان، روانشناس اجتماعی، امروزه نخوردن ارادی غذا برای افراد، به مراتب ساده تر از دوری ارادی از فضای مجازی است. رهایی از زندگی دیگران، نظراتشان و به طوری کلی دست کشیدن از مقایسه‌ی بی‌وقفه‌ی لحظات زندگی خود، موفقیتی است که نصیب تعداد کمی از انسان‌های مدرن می‌شود. راهکارهای زیادی برای خلاصی از فومو ابداع شده‌است، از نرم‌افزارهایی که مجبورمان می‌کنند، ساعات مشخصی دور از فضای مجازی باشیم، تا تنبیه‌هایی که برای سرک کشیدن زیاد در سوشیال مدیاها برای خودمان در نظر می‌‌گیریم. اما نگفته واضح است، که هیچ‌کدام به حد کافی موفق نیستند. راه‌حل شاید به جهان بینی ما باز می‌گردد، اینکه بپذیریم در بسیاری از مواقع محکوم به از دست دادن هستیم. به واسطه‌ی شناخت محدود آدمی و محدودیت زمانی و مکانی که دارد، یقینا قادر به بلعیدن تمام اطلاعات و تجربه‌ها نخواهد بود، دیدن و پذیرفتن این محدودیت‌ها از تنش ما کاسته می‌کند. نکته‌ی دیگری که وجود دارد، بیرون کشیدن زندگی واقعی، از چنگ تصاویر و معامله‌ی ببین تا دیده شوی است. در بسیاری از موارد، عکس‌ها و اشتراک‌گذاری آن‌ها، تجربه‌ی زیستن در اکنون را خواهند کشت، وقتی با یک منظره‌ی دل‌انگیز، یک شام خوشمزه و مهمانی‌های خواستنی روبه‌رو می‌شویم، مدام فکر کردن به اینکه از چه زاویه‌ای و چطور آن‌ها را به دیگران نشان بدیم، تمام لذت بودن در آن لحظه‌ی بخصوص را به زوال می‌کشاند. در مورد فومو هم، به سان بسیاری از مسائل یا بهتر بگوییم مصائب انسان مدرن، بیشتر از آن که به راه‌حل، راهکار و درمان نیاز داشته باشیم، به یک جهان‌بینی تازه نیاز داریم. جهان بینی‌ای که مفاهیم را از نو تعریف می‌کند و می‌تواند از حدود عادی شده و چهارچوب‌های اجباری زندگی فراتر رود.