علیه شورا ها؟

انتخاب شهردار بارأی مستقیم مردم؛ طرحی که مدتی است سروصدا به پا کرده. مجلس یازدهم در بحث اصلاح قانون انتخابات شوراها به دنبال راهی برای مشارکت و تأثیر مستقیم مردم در انتخاب شهردار است. این طرح که در حال حاضر در کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها و کارگروه تخصصی در حال چکش‌کاری است، انتقاد و اعتراض شوراها را به دنبال داشته است. شورایی‌ها معتقدند این روش سبب حذف یا تضعیف پارلمان محلی خواهد شد و با فلسفه وجودی شوراها نیز در تضاد است. از سوی دیگر موافقان طرح مذکور بر این باورند که رأی مستقیم مردم پشتوانه محکمی برای فعالیت‌های شهردار خواهد بود و تنش‌های بین شورا و شهرداری را به حداقل می‌رساند. موضوع مشارکت مستقیم مردم در انتخاب شهردار هرچند وقت یک‌بار مطرح می‌شود؛ مجلس شورای اسلامی در سال‌های گذشته طرح انتخاب شهردار بارأی مستقیم مردم را مطرح کرده بود. در همان زمان دولت نیز لایحه‌ای در این خصوص ارائه کرد اما درنهایت هیچ‌کدام به سرانجام نرسید. بنا بر اطلاعات موجود طرح مزبور در مراحل اولیه تدوین است. به گفته «محمد صالح جوکار»، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس در صورت اصلاح این قانون گروه‌های ائتلافی {در کلان‌شهرها} که در انتخابات شورا‌های شهر نامزد می‌شوند باید گزینه‌های موردنظر خود را برای کرسی شهرداری اعلام کنند و بدین گونه انتخابات شورا و شهرداری هم‌زمان انجام می‌شود. در ادامه با «منصور آرامی»، نماینده مردم هرمزگان در مجلس به‌عنوان موافق و «محمود رئوفی»، فعال سیاسی و عضو هیئت‌علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه هرمزگان به‌عنوان مخالف طرح گفت‌وگو کرده‌ایم.

      

«منصور آرامی»، نماینده مردم بندرعباس، قشم، ابوموسی، حاجی‌آباد و بندر خمیر در مجلس شورای اسلامی و از موافقان طرح انتخاب شهردار بارأی مستقیم مردم دراین‌باره گفت: «به‌شخصه موافق انتخاب شهردار بارأی مستقیم مردم هستم. شوراها نهادهای مدنی مطابق با قانون اساسی هستند که وجودشان بسیار برای کشور ضرورت دارد؛ منتهی شوراها باید در حوزه قوانینی که برایشان مشخص‌شده، ورود کنند و در حوزه مسائل اجرایی به‌صورت کلی دخالتی نداشته باشند. چراکه سبب اختلاف در شورا می‌شود؛ اختلاف بین شورا و شهردار یا بین اعضای شورای شهر و درنهایت وقت شورا به کارهای اساسی صرف نشود و درگیر مسائل فردی و اجرایی شود که اصلاً کار شورا نیست.به گفته آرامی اگر شهردار بارأی مردم انتخاب شود آنگاه شوراها در مسائل اجرایی و انتخاب شهردار ورود ندارد و بارأی آن‌ها نیست. مگر اینکه قانون، شیوه‌ای را مصوب کند که شهردار چگونه عزل شود و مسائل دیگر.

نماینده مجلس بابیان اینکه از دیدگاه من کلیات طرح خوب است، افزود: «طرح باید به صحن مجلس بیاید و نقاط ضعف و قدرت آن بررسی شود و مرکز پژوهش‌ها، مردم، تشکل‌های خصوصی و شهرداران درباره آن نظر دهند. به‌صورت کلی با طرح موافقم. به این علت که شورا باید در حوزه غیر اجرایی یعنی در حوزه قوانین، مقررات، سیاست‌گذاری، خط‌مشی و چیزهایی که مربوط به شهر است، فعالیت داشته باشد. با این اتفاق شورا به کارهای تخصصی‌تر در حوزه خود می‌پردازد. شهردار نیز به حوزه اجرایی.

آرامی در پاسخ به اینکه آیا این طرح سبب حذف و تضعیف جایگاه شوراها نمی‌شود، گفت: «خیر. قوی‌تر هم می‌شوند. در حال حاضر مجلس و دولت هردو بارأی مردم انتخاب می‌شوند و هرکدام کار خود را انجام می‌دهند. شورا باید باشد. هر جا هم ایرادی در کار شهردار دیدند می‌تواند طرح سؤال و تحقیق و تفحص انجام دهند».

   

نماینده مجلس در واکنش به ادعایی مبنی بر سیاسی شدن انتخاب شهردار در صورت مشارکت مستقیم مردم، گفت: «شهردار و شورا خودبه‌خود سیاسی هستند. وقتی رأی مردم به میان می‌آید، کار سیاسی می‌شود. چراکه جریان‌ها، ‌جناح‌ها و احزاب ورود می‌کنند. همیشه انتخابات در همه جای دنیا سیاسی است. سیاست بد نیست. رئیس‌جمهور هم سیاسی انتخاب می‌شود و باید کار کشور را انجام دهد.

 شهردار هم به همین صورت نماینده یک جریان فکری می‌شود. مهم این است کار خود را درست انجام دهد تداخل کاری و دعوا و درگیری نباشد».

او بابیان اینکه انتخابات به خودی‌خود سیاسی است، شهردار هم انتخاب شود سیاسی است و این ایرادی ندارد، اضافه کرد: «هم نمایندگان مجلس و هم رئیس‌جمهور سیاسی هستند؛ اما یکی کار اجرایی می‌کند و دیگری کار قانون‌گذاری و نظارت. دیگر مجلس در مسائل اجرایی نباید ورود داشته باشد. اگر جایی مسئله‌ای و گرهی را تشخیص داد، طرح سؤال یا استیضاح می‌کند. شورا هم می‌تواند این کار را انجام دهد».

آرامی که در ادوار گذشته شهردار بندرعباس نیز بوده با تأکید بر اینکه شهردار با پشتوانه مردمی خیلی قدرتمند است، تاکید کرد: «شهردار با پشتوانه مردمی قدرتمند است و آن موقع نمی‌گوید من بارأی هفت نفر، هشت نفر یا یازده نفر آمده‌ام. می‌گوید من پشتوانه مردمی دارم. مردم هم از او حمایت می‌کند و نماینده یک جریان نخبگی و رأی‌دهنده سیاسی جامعه می‌شود. درواقع نماینده مردم است. بدین گونه تداخل کاری بین شورا و شهرداری در حوزه اجرا نیز کمتر می‌شود».

   

«محمود رئوفی»، دكترای جامعه‌شناسی، عضو هیئت‌علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه هرمزگان، فعال سیاسی که سابقه حضور در شورا را نیز داشته، مخالف طرح انتخاب شهردار بارأی مستقیم مردم است. او معتقد است که معایب این طرح از مزایا آن بیشتر است. رئوفی توضیح می‌دهد: «از دیدگاه بنده این طرح معایب دارد و مزایا ندارد. مردم در انتخابات شرکت و اعضای شورای شهر را انتخاب می‌کنند. مهم‌ترین وظیفه شوراهای شهر انتخاب شهردار است. وقتی انتخاب شهردار را به رأی مستقیم مردم یا تائید وزارت کشور می‌‌گذاریم، شورا را از حیز انتفاع ساقط کرده‌ایم. مهم‌تر اینکه اساساً نمی‌توانیم برای هر چیزی به آرا مستقیم مردم مراجعه کنیم. مردم جمعی را به‌عنوان عضو شورای شهر انتخاب می‌کنند، یعنی این‌ها متخصصین امور شهری هستند که می‌توانند به‌جای مردم تصمیم بگیرند».

او درباره‌ی انتخاب مستقیم شهردار بارأی مردم و حذف سیاسی‌کاری، گفت: «من معتقدم اگر بخواهیم انتخاب شهردار را بر عهده آرا عمومی بگذاریم باید شوراها را حذف کنیم. این مستلزم تغییر قانون اساسی است. درحالی‌که شوراها یکی از اصول اصلی قانون اساسی و یکی از ارکان نظام هستند. انتخاب شهردار بارأی مستقیم مردم نتیجه خوبی نمی‌دهد، مگر نمایندگان مجلس با آرا عمومی مردم انتخاب نمی‌شوند؟ ترکیب نمایندگان مجلس را ببینید از ۲۹۰ نفر چند نفر متخصص و کارآمد هستند؟»

رئوفی بابیان اینکه استفاده از لفظ «آرا مستقیم مردم» ازنظر جامعه‌شناسی سیاسی غلط‌انداز و فریب‌کارانه است، اضافه کرد: «مردم هم خوب انتخاب نمی‌کنند. من با سیاسی‌کاری مخالفم اما با سیاسی بودن شوراها مخالف نیستم. به‌هرحال اعضای شورای شهر طبق وضعیت موجود مملکت اصولگرا، اصلاح‌طلب یا مستقل هستند. هیچ ایرادی ندارد شهردار بندرعباس با تفکر سیاسی انتخاب شود؛ اما جبهه اصلاح‌طلب و اصولگرا باید متخصص‌ترین نیروی خودشان را شهردار کنند، نه بر اساس ارتباط دوستانه، حمایت نهاد یا شخصی. اینکه فردی خوب، متدین و نماز شب خوان ولی ناتوان در مدیریت شهر را انتخاب کنیم، اشتباه است. حالا اگر شهردار با آرا مردم هم انتخاب شود باز سیاسی‌کاری می‌شود. این مشکل ریشه‌ای و ساختاری است».

   

فعال سیاسی هرمزگان در باب افول چند سال اخیر شوراها گفت: «من ارزیابی منفی از عملکرد ۲۰ ساله شوراها ندارم. کارنامه شوراها هم نمره منفی و هم نمره مثبت دارد. ۲۰ سال برای نهادینه کردن نظام شورایی زمان زیادی نیست. شوراها نباید حذف شوند، رویه باید اصلاح شود. بدین‌صورت که اساساً برای شورای شهر وقتی کسی کاندیدا می‌شود در جریان تائید صلاحیت‌ها مسائل کلی را ببینید. اینکه فرد مسلمان است و به‌نظام اعتقاد دارد، دیگر پذیرفته شود. جناحی به اشخاص نگاه نشود. حتی به مدرک تحصیلی نیز نباید خیلی اتکا شود. خیلی از افراد هستند که مدرک تحصیلی ندارند اما تجربه‌دارند. خدمت کرده‌اند. این‌گونه نیست که بگویم در شورا همه باید مهندس و دکتر باشند. شورا محلی برای نیروهایی است که پشتوانه مردمی دارند».رئوفی اضافه کرد: «این اعضای شورای شهر بهترین‌ها بودند که از سوی مردم انتخاب شدند. اعضای شورای شهر و نمایندگان مجلس عصاره فضائل ملت هستند؛ یعنی برجسته‌ترین فرد هر استان باید به مجلس برود. حال سؤال این است که آیا این اتفاق می‌افتد؟ من می‌گویم فرآیند انتخاباتی ایراد دارد. دایره گزینش‌ها باید گسترده‌تر شود. مگر نمایندگان مجلس ما قوی هستند؟ متأسفانه افرادی که منادی این طرح هستند می‌خواهند شوراها را حذف کنند و ضعف شوراها را بپوشانند. شوراها باید قوی شوند. وقتی نیروهای متخصص، مجرب و کارآمد به بهانه‌های واهی رد صلاحیت می‌شوند و افرادی بدون توجه به سوابق و توانمندی آنان، تائید می‌شوند، نتیجه کیفیت شوراها، بهتر از این نخواهد شد».