گذری به ایده سوسیالیسم

سوسیالیسم در مراحل نخست به‌صورت یک پدیده اجتماعی- اخلاقی مطرح شد که طلایه‌داران آن، خواهان برابری همه افراد بودند. به‌بیان‌دیگر بارزترین شاخصه این مکتب حذف یا کاهش نابرابرهای اجتماعی- اقتصادی است. امروزه سوسیالیسم به‌عنوان یک سیستم اقتصادی با ویژگی‌های مختص خود مطرح است که آن را از سایر سیستم‌های اقتصادی متمایز می‌کند. در این مکتب تمام خدمات از مالکیت خصوصی بیرون آمده و به‌صورت برابر به تمام قشرهایی از مردم حق انتخاب و روش استفاده از آن را می‌دهد. بر اساس دیدگاه سوسیالیستی، هر چیزی که مردم تولید می‌کنند به‌نوعی یک محصول اجتماعی است و هرکسی که در تولید یک کالا سهیم باشد حق دارد از آن سهمی داشته باشد؛ بنابراین، جامعه به‌عنوان یک کل باید مالکیت داشته باشد یا حداقل آن را به نفع همه اعضایش کنترل کرد. به‌طور واضح سوسیالیسم در تقابل با جامعه سرمایه‌داری است. سرمایه‌داری مبتنی بر مالکیت خصوصی ابزار تولید است؛ سوسیالیست‌ها معتقدند که سرمایه‌داری لزوماً منجر به تمرکز ناعادلانه و استثمارگرانه ثروت و قدرت در دست افراد معدودی می‌شود؛ افرادی که پس از دستیابی به ثروت و قدرت از آن برای تقویت سلطه خود در جامعه استفاده می‌کنند. همان‌طور که گفته شد در نظام اقتصادی سوسیالیستی اما ابزار تولید در مالکیت کل جامعه قرار دارد و به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده به کار گرفته می‌شود. «آلبرت انیشتین» در سال‌های پایانی عمر خود به مسائلی مانند آینده تمدن بشری و امکان پیشرفت آن در راستای آزادی و انسانیت می‌اندیشید و در این روند بود که به ایده سوسیالیسم روی آورد. او این ایده را بدین شکل مطرح کرد که یک اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده {سوسیالیستی} تولید را با توجه به نیازهای جمع تنظیم می‌کند، کار موردنیاز جامعه را میان همه‌کسانی که قادر به کار هستند تقسیم می‌کند و تأمین زندگی هر مرد، زن و کودک را بر عهده می‌گیرد. نظام آموزشی برای هدف‌های اجتماعی توجیه شده است، همچنین در این نظام، آموزش هر فرد، علاوه بر رشد و تقویت توانایی‌های ذاتی او می‌کوشد در وجودش احساس مسئولیتی نسبت به هم نوعان به‌جای احساس شکوهمندی در قدرت و موفقیت که در جامعه کنونی معمول است را برانگیزد. حال اینکه چگونه این ایده محقق می‌شود از اواخر قرن نوزدهم محل اختلاف بین سوسیالیست‌ها بوده است. متفکران این مکتب بر این باورند که دستیابی به سوسیالیسم نیازمند حل مسئله‌های اساسی در زمینه‌های سیاسی-اجتماعی است، مسئله‌هایی چون اینکه چگونه می‌توان از قدرت یافتن سیستم اداری {بوروکراتیک} جلوگیری کرد؟ چگونه باید از حقوق افراد محافظت شود؟ قدرت دموکراتیک{مردمی} چگونه باشد تا بتواند با اطمینان، قدرت اداری را تعدیل کند؟