دسترسی به رسانه‌ها هرساله راحت‌تر می‌شود و هرکسی می‌تواند از هر نقطه‌ای از هوا و زمین به رسانه مطبوعش دسترسی پیدا کند. این اتفاق شاید در ایران به این راحتی‌ها نباشد و مانعی بر سر آن وجود دارد به نام فیلترینگ! فیلترینگی که خبرنگاران را با چالش بزرگی به نام دسترسی سریع به منابع آزاد مواجه ساخته است. درست است که فیلترینگ نتوانسته مانع از دسترسی مردم به رسانه‌ها شود و با تلاش‌های گسترده‌ای که دولت‌مردان در راستای تحریم پیام‌رسان‌ها انجام داده‌اند؛ اما فیلترشکن‌های متعددی ایجادشده تا  فیلترینگ را دور بزنند؛از سوی سختی دسترسی و کندی ارتباط با منابع را برای خبرنگاران ایجاد کرده است.

  برای مثال کارشناسان می‌گویند در روز حمله تروریستی داعش به مجلس شورای اسلامی چهار میلیارد نفر به تلگرام مراجعه کردند؛ یعنی به‌طور میانگین هر کاربر تلگرام در ایران ۱۰۰ بار به کانال‌ها و گروه‌های مختلف در این پیام‌رسان سرزده است. در همین روز حمله به مجلس سه میلیون پست در کانال‌ها و گروه‌های مختلف منتشرشده است. جالب‌تر آنکه منابعی نوشته‌اند در دقایق اولیه زلزله تهران که شامگاه ۲۹ آذرماه 96 بود، سه میلیون مراجعه به تلگرام ثبت‌شده است. تمام این موارد یک رکورد در نوع خود محسوب می‌شود. مردم می‌دانند که دوستانشان و دیگر هم‌وطنانشان در این شبکه حضور دارند و مادام در تلاش برای اتصال به آن هستند. در این میان خبرنگاران هم به‌واسطه به‌روز بودن و پیگیری‌های پیوسته باید از سد ده‌ها فیلترشکن عبور کنند در جدال با تعویض فیلترشکن‌ها باشند که همین کندی یا قطع ارتباط گاهی می‌تواند یک رسانه یا خبرنگار را بسیار متضرر کند. برخی خبرنگاران که در موقع وقوع یک خبر به ناگاه با قطعی فیلترشکن روبرو می‌شوند که جز ناکامی و دلسردی چیزی عایدشان نمی‌شود.

  

در ابعاد جهانی هم اگر بخواهیم نگاهی کنیم، همین امروز حدود دو میلیارد نفر در فیس‌بوک عضویت دارند در هر ثانیه ۱۰ هزار عکس در اینستاگرام آپلود می‌شود و در هر دقیقه ۴۸ هزار توییت در توییتر منتشر می‌شود. در دانشگاه‌های جهان توییت‌نویسی و روزنامه‌نگاری موبایلی تدریس می‌شود؛ چون همگان پذیرفته‌اند که در جهان چند میلیارد موبایل وجود دارد که در دست مردم قرار دارد و خبرنگاران چه محلی چه بین‌المللی باید همپای تکنولوژی‌های روزبه جهان متصل باشند.رسانه‌ها و تکنولوژی‌های مرتبط با رسانه تنها در ۱۰ سال گذشته، توانسته‌اند به‌اندازه ۵۰۰ سال عمر  رسانه‌ها توسعه پیدا کنند و به قول کارشناسان «جهان رسانه‌ای شده» تا دسترسی شهروندان به رسانه‌ها و به یکدیگر را تسهیل کند. حال سؤال این است که با این حجم از گستردگی و تبادل اطلاعات و وجود هزاران فیلترشکن، فیلترینگ چقدر می‌تواند تأثیر داشته باشد؟

 خاستگاه تصمیم‌هایی مانند فیلتر کردن پیام‌رسان‌ها و رسانه‌ها عدم فهم «دنیای رسانه‌ای شده» است. امروز بنا به آماری که خود وزارت ارشاد منتشر کرده بسیاری از افراد ۵ تا ۱۰ ساعت از روز خود را در پای شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اینترنتی می‌گذرانند.  مقامات باید این جهان جدید را بپذیرند. رسانه‌ها و عمده خبرها این روزها فقط سیاسی نیستند. اتفاقا میل مخاطبان به کسب اطلاعات سیاسی مثل سابق نیست و به اطلاعات و جریان‌های سازنده دیگری نیاز دارند. با این‌وجود در همین موضوع هم بسیار کم‌کاری شده. این درحالی‌که باید خبرنگاران با استفاده از ابزار و تکنولوژی‌های به‌روز رسانه‌ای‌شان یک جریان سازی بسیار گسترده برای اطلاع‌رسانی درباره سرطان، بیماری‌ها، پیشگیری از آن،‌ درمان و... به راه انداخته باشند،‌ درگیر مسائلی ابتدایی مانند فیلترینگ و فیلترشکن‌ها شدند که باعث ایجاد ضداطلاعات، شایعه‌سازی و بی‌خبری از جهان شده است.برای مثال اینستاگرام برای سرگرمی است که به‌جز در مورد اخبار زرد خواننده‌ها و هنرپیشه‌ها بازتاب چندانی در فضای رسانه‌ای بین‌الملل ندارد و بیشتر برای کسب‌وکارها استفاده می‌شود. تلگرام و واتس اپ نیز قبل از هر چیز یک پیام‌رسان هستند که به‌واسطه فیلتر بودن رسانه‌ای مانند توییتر در ایران کارکرد رسانه‌ای پیداکرده‌اند.

 

این نوع استفاده از پیام‌رسان‌ها در ایران مضراتی چون شایعه‌پراکنی، عدم پایبندی به حقوق مؤلف و بی‌مسئولیتی در انتشار اخبار را هم در خود دارد که گاهی بار زیادی را بر دوش خبرنگاران می‌اندازد. این در حالی است که الگوریتم توییتر به دلیل بازنشرهای مناسب‌تر به‌طور ذاتی، خاصیتی ضد شایعه دارد و بیشتر می‌تواند به خبرنگاران در مورد پیگیری موضوعاتی کمک کند. مشخص است که منظور از نقد اینستاگرام، تلگرام و واتس‌اپ، توصیه به فیلتر کردن آن‌ها نیست بلکه اصرار بر اصلاح شرایط کنونی است. همین امروز تمایل بسیاری از خبرنگاران به استفاده از توییتر به دلیل فشارهای فیلترینگ بسیار کم شده، موضوعی که می‌توانست خود یک ابزار مفید در اطلاع رسانی باشد.

ایجاد اعتماد برای رسانه‌ها و خبرنگاران  نیازمند فهم نیازهای مردم است و آن‌هم نیاز به دسترسی آزاد به اطلاعات که ابتدایی‌ترین حقوق بشر است. ما تا این معادلات را نپذیریم،‌ تغییری ایجاد نمی‌شود و هرچه بیشتر در مقابل این جهان جدید رسانه‌ای شده مقاومت کنیم،‌ از شایعات و ضداطلاعات بیشتر آسیب می‌بینیم.