روزگار سخت معلمان غیرانتفاعی

روز معلم هم فرا رسید. این مناسبت هم مانند مناسبت‌های دیگر در تقویم، زیر سایه بحران ویروس کرونا پنهان ماند. تبریک‌ها تنها به چند عکس‌نوشته و متن در فضای مجازی خلاصه شد. امسال نه خبری از جشن روز معلم بود و نه هدیه‌های اجباری و اختیاری که هرساله انتقاد بسیاری را به همراه داشت. به لطف ویروس کرونا چشم‌ و هم‌چشمی دانش‌آموزان در خرید هدیه بهتر و گران‌قیمت هم والدین را به دردسر نینداخت. همچون گذشته، تلاش معلمان دولتی از سوی آموزش‌وپرورش با لوح‌تقدیری ارج نهاده شد. غیرانتفاعی‌ها اما مانند گذشته از همین برگه کاغذ هم از سوی آموزش‌وپرورش بی‌بهره ماندند. در هفته پر مناسبت گذشته، از وضعیت دشوار معلمان که در خط مقدم آموزش حضور دارند کمتر سخنی گفته شد. بیشتر معلمان این روزها آنچه در توان دارند انجام می‌دهند. مانند همیشه، کم توقع‌تر از همه، به کارشان ادامه می‌دهند. به‌عنوان کسی که تجربه تدریس داشته‌،‌ می‌دانم آموزش مجازی، آن هم با شیوه‌ی پیشنهادی موجود، کار بسیار دشواری است. تولید محتوای آموزشی متناسب با نیاز و سطح دانش‌آموزان مهمترین مشکل معلمان است. عدم کارایی برنامه‌های پیشنهادی آموزش‌وپرورش، «شاد»ی که به اندوه بدل شده، سنگی است که هنوز از جلو پای آموزش برداشته نشده است.

چند روز پیش، از  گزارش و مصاحبه‌ای که در مورد معلم میان‌سالی که به اشتباه کلمه «آنلاین» را «آیلاند»، با لحن بسیار شیرین و دوست‌داشتنی که نشان از محبت و تلاش برای جذب دانش‌آموزانش داشت، با دوستم حرف می‌زدم. از فیلم‌های طنز متعدد ساخته‌شده گرفته تا دلجویی وزیر آموزش‌وپرورش و صحبت‌های معلم آستارایی که بسیار آزرده شده بود. دوستم معتقد بود که مدرسه جایی برای معلمان بی‌سواد نیست. دانش‌آموزان باید معلمان بروز و باهوش داشته باشند نه معلمان سالخورده و از دنیا جامانده که هنوز نمی‌دانند آنلاین یعنی چه! او به‌عنوان یک والد معتقد بود که در کنار مهربانی و سابقه تدریس، معلمان باید باتوجه به زمانه جلو بروند چراکه دانش‌آموزان علاوه‌بر مطالب کتاب، مهارت‌های دیگر را نیز باید بیاموزند. او چون سال‌ها زحمت آموزش اضافه بر مدرسه فرزندش را در خانه بر عهده داشت، به خود حق می‌داد اینگونه استدلال کند. دوستم از خودش نپرسیده بود که معلم آستارایی، نیروی بازنشسته آموزش‌وپرورش، علاوه‌بر علاقه به تدریس، چرا مجدد در یک مدرسه غیرانتفاعی تدریس می‌کرد. فراموش کرده بود که معلمی شغلی است که پس از 30 سال تدریس، آنچه برایت می‌ماند تنها خاطره سر کلاس است، دانش‌آموزانی که بزرگ شده و پیشرفت کرده‌اند. سرمایه عمر می‌رود بی آنکه سرمایه‌ای جایش را بگیرد.

دیوار کوتاه‌تری از معلمان انگار وجود ندارد. گناه حضور غیراستاندارد دانش‌آموزان و کلاس‌های درس شلوغ مدارس دولتی را هم به پای معلمان می‌نویسند. همه می‌دانیم کلاس‌های درس مدارس دولتی از دانش‌آموز لبریز است. جای سوزن انداختن نیست. معلم خیلی باهوش باشد، بتواند نام هر40 دانش‌آموزش را تا پایان سال به خاطر بسپارد. حتی زنگ تفریح هم باید پشت میزش بماند و تکلیف‌ها را چک کند. بعید است که معلم آنطور که باید و شاید در 45 دقیقه کلاس درس بتواند به دانش‌آموزان توجه کند.

در آموزش مجازی اما، وضعیت معلمان دولتی چون حقوق ثابت و والدین کم توقع‌تری دارند، کمی بهتر است. معلمان مدارس غیرانتفاعی که در بیشتر نقاط استان، هم دستمزد کمتری (حداکثر یک میلیون تومان) دریافت و هم زیر نظارت والدین اغلب تحصیل‌کرده آموزش می‌دهند، فشار بیشتری را تحمل می‌کنند. برخی غیرانتفاعی‌ها درحالی تعطیلات عید نوروز را، که محتوای آموزشی تولید می‌کردند، سپری کردند که عیدانه‌ای دریافت نکردند. به‌گفته‌ی یک کارشناس آموزشی، بیشتر معلمان مدارس غیرانتفاعی استان حقوقی کمتر از مصوب اداره کار دریافت می‌کنند. حقوق کم، نداشتن بیمه و سابقه کار در مقابل بیکاری، به‌عنوان گزینه‌های پیش روی‌شان مطرح است. برخی برای افزایش حقوق دریافتی‌شان از خیر بیمه هم می‌گذرند. این مسائل اما تفاوتی در کارشان ایجاد نمی‌کند. معلم است دیگر.با وجدان درس می‌دهد.

اکثر موسسان مدارس غیردولتی با به خدمت گرفتن معلمان جوان و کم توقع، با حداقل دستمزد، بیشترین کارایی و بالاترین سطح آموزش را طلب می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد آمار بالای بیکاری، نبود گزینه بهتر اشتغال و ارتش ذخیره آماده کار، جوانان تحصیل‌کرده را به تدریس با حداقل دستمزد در مدارس غیرانتفاعی راضی کرده است. اغلب معلمان جوان، ابتدا به امید استخدام در آموزش‌وپرورش، در مدارس غیرانتفاعی، در شرایط ناعادلانه تدریس می‌کنند؛ آزمون استخدامی که به استخدام نمینجامد و به باور خیلی‌ها منبعی برای کسب درآمد دستگاه‌های اجرایی است؛ این معلمان را در نهایت به شرکت در آن بی‌رغبت می‌کند. معدود موسسان مدارس غیرانتفاعی را می‌توان یافت که حقوق و مزایای قانونی را به معلمانشان پرداخت کنند.

مدیران آموزش‌وپرورش از این ماجرا بی‌خبر نیستند. قراردادهای صوری و توجیه توافق بر سر حقوق موجب شده که تا به امروز به وضعیت معلمان غیرانتفاعی استان رسیدگی جدی نشود. معلمانی که اغلب از بیم از دست دادن کارشان سکوت می‌کنند. با توجه به استقبال زیاد دانش‌آموزان از مدارس غیردولتی، به‌دلیل شلوغی سرسام‌آور کلاس‌های درس مدارس دولتی، به نظر می‌رسد رسیدگی به شرایط کاری معلمان غیرانتفاعی در سال جدید لازم است در اولویت‌ها قرار گیرد. انتظار می‌رود در بحران موجود، تلاش معلمان جاافتاده و جوان غیرانتفاعی، که از گذشته کوشاترند، از نظرها دور نماند. مدیران آموزش‌وپرورش «آنلاین» باشند و از معلمان غیرانتفاعی حمایت و تقدیر کنند