بحران کمبود دارو در یک بازه زمانی مشخص در بسیاری از استان‌ها و شهرهای کشور با شروع یک‌فصل خاص رخ می‌دهد اما چندی است که در استان هرمزگان این روند افزایشی شده و در بازه زمانی مدام برخی از داروها، آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای مخصوصاً کودکان و حتی شیر خشک نایاب می‌شود. در ادامه این گزارش مصاحبه‌ای با یکی از داروخانه‌داران شهر بندرعباس داشتیم تا از روند توزیع دارو و علت کمبود دارو در برخی از بازه‌های زمانی و را بدانیم.

    

علت اصلی کمبود دارو در تمام کشورهای جهان را می‌توان افزایش قیمت‌ها و کمبود مواد اولیه  دانست اما در خصوص مواردی مثل کمبود شیر خشک؛ کشور ما برخی از شیر خشک‌های رژیمی را وارد می‌کند و شیر خشک‌های داخلی نیز مواد اولیه آن وارداتی است. برخی از شرکت‌ها به صورت عمده شیر خشک وارد می‌کنند و فقط در داخل بسته‌بندی می‌شود . 

به‌نوعی می‌توان گفت که هرزمان کشور دچار کمبود ارز و تغییر قیمت باشد، امکان کاهش عرضه در بازار نیز همانند سایر بازارها و کالاها وجود دارد. از طرفی هم علت کمبود برخی از آنتی‌بیوتیک‌های و داروها در یک بازه زمانی در کشور مشخصاً برای ایران نبود و  این کمبود دارویی در سایر کشورها نیز به وجود آمد؛ زیرا تأمین مواد اولیه آن در سطح جهانی به مشکل برخورد.

 این کمبودها معمولاً زمانی رخ می‌دهد که کشوها دچار پیک‌های بیماری می‌شوند و یک بیماری به‌صورت گسترده بروز می‌کند. تعداد بیماران در یک بازه زمانی زیاد شده و نیاز به یک داروی مشخص افزایش می‌یابد.  بخشی دیگر از کمبودهای دارویی نیز مربوط به مصرف غیرمنطقی داروهاست. 

استفاده مردم از داروهایی بدون نسخه پزشک نیز می‌تواند بخشی از بار کمبود دارویی را شامل شود بعضی وقت‌ها مردم مراجعه می‌کنند بیمار نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک نداشته اما اصرار به دریافت آن دارند که خود باعث کمبود دارو می‌شود. 

داروهای مصرفی کودکان مانند سیتریزین نیز، شرکت‌های تولیدکننده آن مدت‌زمانی است به دلیل کمبود مواد اولیه خط تولید را موقتاً متوقف کرده‌اند. به‌طوری که روند ترخیص مواد اولیه از گمرک و ورود آن به خط تولید زمان‌بر بوده که بازار را دچار کمبودهایی در کوتاه‌مدت می‌کند.

    

صنعت داروی ما متکی به ارز است و هرچقدر قیمت‌ها دستوری و مصوب اعلام شود بازهم از نوسانات ارزی در امان نخواهد بود.

 رشد میزان ارز در چند سال اخیر تأثیر بسیاری بر قیمت داروهای داخلی داشته است. چنانچه داروها باقیمت مصوب فروخته شود شرکت‌های دارویی ورشکسته می‌شوند چراکه به‌طور مثال قیمت تمام‌شده یک کرم برای شرکت‌های دارویی که مواد اولیه آن با ارز به‌روز خریداری می‌شود، هزینهٔ تولید و نگهداری و بسته‌بندی آن به‌صورت ارز حساب می‌شود. 

حتی اگر مواد اولیه با ارز دولتی حساب شود سایر مراحل را شامل نمی‌شود. ازآنجایی‌که بیشتر شرکت‌های داروسازی دولتی هستند باید از مصوبات دولتی پیروی کنند و داروخانه‌های غیردولتی در آستانهٔ ورشکستگی قرار می‌گیرند.

سازمان غذا و دارو قیمت هر دارو را بر روی سایت خود اعلام می‌کند بعضی مواقع ممکن است جعبه‌های تولیدشدهٔ یک دارو از قبل چاپ‌شده باشد چون پیش‌بینی‌نشده که چه زمان قیمت دارو افزایش می‌یابد. بارها این اتفاق رخ‌داده که دارویی به داروخانه‌ها تحویل داده‌شده که قیمت درج‌شده باقیمت فاکتور شده متفاوت بوده است. 

اکثر داروخانه‌ها از نرم‌افزارهای کشوری استفاده می‌کنند و در این برنامه قیمت بیش از 5 هزار قلم دارو واردشده است و این نرم‌افزارهاباتوجه باقیمت اعلام‌شده در سایت غذا و دارو به‌روز می‌شوند.  بنابراین در برخی مواد قیمت درج‌شده بر روی جعبه باقیمت واقعی آن متفاوت است.

   

مشکل داروسازان و داروخانه‌داران در استان هرمزگان  عدم بازپرداخت بیمه‌ها در موعد مقرر است. قرارداد بستن با برخی از بیمه‌های قراردادی و پایه به دلیل دیرکرد در پرداخت پول  با روند تورمی شدیدی که با آن روبه‌رو هستیم برای ما صرفه نیست. برخی از سازمان‌های بیمه هستند که بیش از 6 ماه طول می‌کشد تا پول را برگشت دهند. درصورتی‌که تورم در کشور وجود نداشت ازنظر اقتصادی امکان تمدید قراردادها فراهم بود اما در شرایط کنونی و تورم تمدید آن‌ها برای داروسازان و داروخانه‌داران ممکن نیست.  به‌طور مثال قیمت یک دارو بعد از گذشت 6 ماه تغییر قیمتی داشته اما هنوز بازپرداخت شرکت‌های طرف قرارداد پرداخت‌نشده است. برخی داروها مانند شیر خشک فقط 10 درصد سود دارد که سود بسیار پایینی است و با کسر مالیات از آن عملاً سود بسیار ناچیزی دارد که خریدوفروش آن را صرفه نمی‌کند یا داروهای بیماران خاص و افراد دیابتی به دلیل سیاست‌های دولت که به‌منظور کاهش نگرانی دارویی برای چنین افراد اجرایی شده؛ هرچند این تصمیم یک حرکت ثبت تلقی می‌شود و سود چنین داروهایی را پایین نگه‌داشته شده است. در سیستم دارویی کشور سه مرکز، روند عرضه دارو را بر عهده‌دارند.  

سیستم تولیدی که کارخانه‌های دولتی داروسازی هستند؛ مرکز دوم سیستم‌های توزیعی دارو هستند که این مرکز نیز معمولاً دولتی بوده و در آخر به داروخانه‌ها می‌رسیم که اکثراً افراد داروسازی هستند که به‌صورت خصوصی فعالیت می‌کنند. گردش مالی داروخانه‌های دولتی بسیار بیشتر از داروخانهٔ خصوصی است . با این تفاوت که سیاست‌های دارویی در داروخانه‌های دولتی و خصوصی یکی است اما کارخانه‌های داروسازی و توزیع‌کنندگان دولتی دارو بر اساس امتیازهایی که دولت به آن‌ها داده خود را با شرایط تورمی کشور وفق می‌دهند اما داروخانه‌های خصوصی با هر افزایش قیمت بیشتر زیر بار گرانی‌ها قرار می‌گیرند.

     

ویزیت‌های الکترونیکی  بیش از دو سال است در استان هرمزگان در حال اجراست که یک طرح بسیار کارآمد است و باعث کاهش خطاهای دارویی شده چراکه در نسخه‌های الکترونیکی پزشک دارو را به‌طور واضح تجویز می‌کند در برخی موارد اما بعضی از پزشک‌ها طرف قرارداد با بیمه‌ها نیستند که این موضوع اندکی مشکل‌ساز است اما درکل حرکت بسیار خوبی در جهت افزایش رضایتمندی مراجعین ‌بود که در کشور اجرا شد.

    

 دکتر مرتضویان در مورد واردات داروهای خاص به کشور گفت: «علم پزشکی ما در برخی از داروهای خاص هنوز به آن مرحله‌ای نرسیده که بتوانیم این داروها را تولید کنیم و به نظر من واردکردن چنین داروهایی بسیار حائر اهمیت است. به‌طور مثال تأثیر دارو بر بدن یک بیمار سرطانی بسیار حساس است و خیلی بهتر است تا زمانی که ما تکنولوژی و مهارت یک دارو را به‌طور کامل در دست نداریم آن را وارد کنیم. واردات یک داروی متأثر و برند مانع از افزایش بیماری در فرد بیمار می‌شود. 

بعضی بیماران چندین جلسه شیمی‌درمانی می‌شوند اما عدم وجود داروهای موردنیاز باعث بازگشت بیماری در فرد شده؛ به‌عنوان یک پزشک متخصص و 12 سال سابقه فعالیت بارها از سازمان غذا و دارو خواستیم مانع از واردات داروهای برند به کشور نشوند؛ همان‌طور که امکان ورود لباس یا مواد غذایی برند به کشور وجود دارد باید امکان واردات داروهای برند نیز فراهم شود؛ در حال حاضر امکان واردات بخش اعظمی از داروهای سرطانی گرفته‌شده است. 

مردم برای سلامتی خود هزینه می‌کنند مثل افرادی که می‌خواهند از مراکز خصوصی به‌جای دولتی استفاده کنند باید فرایند به‌روز کردن داروهای خارجی تسریع شود، هرچند چندین سازمان در انجام این کار باید هماهنگی داشتند باشند اما وزارت بهداشت و گمرک و صمت می‌توانند با هماهنگی خود این روند رو افزایش دهند».