از 20مهر ارائه کدملی و تاریخ تولد فرزند شیرخوار به داروخانه جهت دریافت شیرخشک الزامی شده است و قرار است از این پس بهمنظور مدیریت توزیع شیرخشک و اطمینان از دسترسی مصرفکنندگان، علاوه بر شیرخشکهای رژیمی، اطلاعات مصرفکنندگان شیرخشکهای معمولی هم در سامانه ثبت شود تا از قاچاق و احتکار شیر خشک در کشور جلوگیری شود. برنامه توزیع شیرخشک مورد نیاز هر استان نیز براساس الگوی مصرف سال 1401، میزان موالید سالجاری تعیین و به صورت ماهانه بازنگری میشود. اما علت این ماجرا چیست؟ چرا در طول این سالها چنین مشکلی وجود نداشته است و چهشدهاست که به یکباره کشور با چنین چالشی مواجه شدهاست. در این مقاله قصد داریم تا به شرح این ماجرا بپردازیم.
گره کار تولید شیر خشک کجاست؟
دلیل اصلی کمبود شیرخشکهای معمولی تخصیص ارز و بالارفتن هزینههای تولید است. از ابتدای سال یک کارخانه فقط ۴ درصد از ارز مورد نیازش را دریافت کرده که معادل تولید ۴۰۰ قوطی است و بعضی هم هیچ ارزی دریافت نکردهاند لذا تولید با مشکل مواجه شده است. در عرضه شیرخشک رژیمی چون طبق برنامه توزیع میشود؛ مشکلی وجود ندارد و در اختیار داروخانههای منتخب قرار میگیرد و از طرفی نام کودک با کدملی وارد سامانه میشود. مشکل اصلی در زمینه کمبود شیرخشکهای معمولی است که شامل برندهایی مثل نان و گیگوز میشود به نحوه توزیع و تولید برمیگردد. مواد اولیه و تخصیص ارز در این حوزه از عوامل اختلال در بازار عرضه هستند و تولید شیرخشکهای معمولی در کشور را با چالش مواجه کردهاست.
نحوه تامین ارز شیرخشک
از ابتدای سال جاری تاکنون جمعاً ۳۸ میلیون دلار با نرخ ترجیحی (۲۸۵۰۰ تومان) بابت واردات شیرخشک و مواد اولیه غذا تخصیص ارز صورت گرفته است که از این مبلغ ۲۴ میلیون دلار آن تأمین شده است. لازم بهذکر است بودجه کلی که برای تولید شیرخشک در نظر گرفته شدهاست؛ ۶ میلیون یورو است. 200 هزار یوروی آن برای تولید شیرخشک نوزادان استفاده شده است. یادآوری می گردد که تولیدکنندگان، ارز دریافتی را برای تامین مواد اولیه به یورو و برحسب تعداد قوطی تولیدی دریافت میکنند. علت اینکه کارخانجات تولیدی امسال با چالش تامین ارز مواجه شدهاند این است که سازمان غذا و دارو به شرکتهای تولید کننده این طور عنوان میکند که در سال گذشته ارز گرفتید و اول باید تکلیف آن را مشخص کنید تا دوباره بتوانید ارز دریافت کنید. در مجموع برای تخصیص مجدد ارز، یک ماه زمان میبرد تا ارز تخصیص داده شود. همچنین یک ماه نیز ارسال آن طول میکشد و ۲ ماه روند تولید آن زمان میخواهد. ۴۵ روز نیز زمان برای وارد شدن به بازار لازم است. یعنی حدود ۵ ماه باید به صورت مداوم ارز به تولیدکنندگان تخصیص داده شود تا سیکل واردات مواد اولیه به کشور ادامه پیدا کند. روندی که وجود دارد این است که
سازمان غذا و دارو میگوید اول ارز تخصیص یافته قبلی را تسویه کنید و فعلا اعتباری بخرید. تولیدکنندگان قادر به خرید ارز اعتباری نیستند به این دلیل که باید ریسکی را به جان بخرند و از تامینکننده بدون پرداخت ارز جنس خریداری کنند. این اتفاق برای تولیدکننده بسیار خطرناک است به دلیل اینکه ارز با نوسان روبرو است. در مجموع بزرگترین چالش تولیدکنندگان شیر خشکعدم تخصیص ارز است. در ۱۵ سال گذشته هیچ نوع کمبودی در زمینه شیرخشک وجود نداشته است و امسال کشور به دلیلعدم تخصیص ارز با مشکل نبود مواد اولیه و در نتیجه کاهش آمار تولید مواجه است. بانک مرکزی یک بودجه ۳ میلیارد دلاری برای یک سال سازمان غذا و دارو در نظر گرفته است و بنابراین ماهانه بودجه لازمه را دریافت میکند اما با وجود اینهمه چالش و کمبودی که در مورد شیرخشک نوزادان مطرح است؛ کماکان تخصیص ارز برای تولیدکنندگان شیرخشک انجام نشدهاست.
چرا مواد اولیه شیرخشک وارداتی است؟
از آنجایی که شیرخامی كه استانداردهای لازم برای تولید شیرخشك نوزاد را داشته باشد در كشور وجود ندارد؛ ۸۵درصد مواد اولیه مورد نیاز تولید این محصول وارداتی است و از كشورهای اروپایی مانند هلند، سوئیس و همچنین از استرالیا و نیوزلند تهیه میشود.
چرا شیرخشک قاچاق میشود؟
قیمت
شیرخشک به صورت مصنوعی پایین نگاه داشته شده است؛ لذا مسئله قاچاق به کشورهای همسایه وجود دارد.اگر قیمت ریالی شیرخشک با قیمت ارزی آن مقایسه شود؛ مشخص میشود که یک قوطی شیر خشک در داخل بین 50 تا 70 هزار تومان است که معادل یک تا دو یورو میشود که هیچ جای دنیا با این قیمت شیرخشک نوزاد تولید و عرضه نمیشود. لذا کمترین قیمت شیرخشک در دنیا را ایران دارد. این مساله باعث شده که شیرخشک مصارف غیرطبیعی پیدا کند و متأسفانه به کشورهای دیگر قاچاق شود و مصرف شیرخشک نوزاد بهخاطر سوبسیدی که دولت میدهد بالا برود یعنی ارزی که باید به خانوادهها داده شود؛ سر از کشورهای دیگر درمیاورد. قاچاق شیرخشکهای ایرانی، به بازار پرسود سودجویان بدل شده است. جالب اینجاست که مشابه برخی از این شیرخشکهای ایرانی با برندهای ترکیهای، در سایتهای فروش کالا چیزی حدود ۵/۱میلیون تا ۲میلیون تومان عرضه میشوند.
آمارهای مهم در زمینه شیرخشک
تولید
|
میزان تولید شیرخشک در سال 1402 حدود 70میلیون قوطی خواهد بود. ماهانه نیز حدود ۵ میلیون شیرخشک رگولار و ۱.۵ میلیون شیر خشک رژیمی در کشور تولید میشود.
|
مصرف
|
مصرف شیر خشک رگولار در سال حدود ۳۵ تا ۴۰ میلیون قوطی است؛ اما اکنون به دلیل مصرف غیرمنطقی آن به ۶۰ تا ۷۰ میلیون عدد هم میرسد.
|
صادرات
|
در ۴ ماهه سال جاری از استان خراسان رضوی ۳۳۰ هزار کیلوگرم شیرخشک اطفال به کشورهای افغانستان و عراق صادر شده است.
|
قیمت
|
درحالی که قیمت یک قوطی ۴۰۰ گرمی شیرخشک صنعتی حدود ۱۲۰ هزار تا ۱۵۰ هزار تومان است؛ یک قوطی ۴۰۰ گرمی شیرخشک نوزادان ۵۰ هزار تا ۷۰ هزار تومان عرضه میشود.
|
برند کمیاب
|
تمام برندهای شیرخشک در چرخه توزیع فعلی موجود است اما مدتی است که کمبود برند گیگوز (2،3) و نان در داروخانهها وجود دارد.
|
انواع شیرخشک
|
سه نوع شیر خشک در کشور تولید میشود. شیرخشک «رژیمی» برای نوزادانی که عارضه موقت دارند. شیرخشک «متابولیک» برای نوزادانی که بیمار هستند و شیرخشک «رگولار» برای نوزادان عادی است.
|
کارخانجات تولید شیرخشک نوزاد در کشور
پنج شرکت پودر شیر مشهد، نستله ایران، بهداشت کار، نیکسان سلامت بهبود و شیرخشک نوزاد پگاه شهرکرد تامینکننده شیرخشک عادی (رگولار) کشور هستند که برای تامین مواد اولیه این محصول ارز ترجیحی دریافت میکنند.
نستله ایران
|
كارخانه نستله واقع در قزوین فعالیت خود را از سال 80 آغاز كرده است و در حال حاضراین شركت محصولات خود را با 15 برند به بازار عرضه میكند.
|
بهداشت کار
|
بهداشت کار از سال 1380 در شهرک صنعتی ایران (کاوه) تاسیس شد این کارخانه 17 میلیون قوطی شیرخشک در سال ظرفیت تولید دارد.
|
پودر شیر مشهد
|
این شرکت در سال 81 با ظرفیت تولید ۱۶هزار تن در سال، فعالیت خود را آغاز نمود. در سال ۱۳۸۷به همراه شرکت فرانسوی دنون نوتریشیا اقدام به سرمایهگذاری مشترک نمودند و تحت نام نوتریشیا اِم اِم پی به فعالیت خود ادامه دادند. از آن پس محصولات این شرکت با برندهای جهانی آپتامیل و ببلاک روانه بازار گردید.
|
نیکسان سلامت بهبود
|
شرکت نیکسان سلامت بهبود از سال 1391 اقدام به تولید مکملهای دارویی، محصولات غذایی برای بزرگسالان و کودکان و شیرخشک برای نوزادان با برند تروویتال نموده است. واحد تولیدی نیکسان سلامت بهبود، در شهرک صنعتی کاوه و استان مرکزی مشغول بهکار است
|
پگاه شهرکرد
|
کارخانه تولید شیرخشک نوزاد شرکت پگاه در سال 91 به سفارش دولت در شهرکرد افتتاح شد. شیر خشک پیکییو مخصوص نوزادان با نوعی بیماری آنزیمی، از محصولات تولید شده در این کارخانه است و میتواند نیاز ۴ هزار نوزاد با بیماری پی کی یو را تامین کند. همچنین از مجموع ۴۵۰ هزار قوطی شیر خشک ای آر، ۱۵۰ هزار قوطی در این کارخانه تولید میشود. شیر خشک الاف مخصوص نوزادانی که سیستم گوارشی آنها تحمل لاکتوز ندارد و شیر خشک گلد از محصولات مغذی برای نوزادان، از دیگر محصولات دانش بنیان این کارخانه است.
|