مدیریت منابع آب

 صبح ساحل ، اجتماعی - امروزه نقش آب و اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست  .با توجه به سالها خشکسالی در منطقه جنوب کشور اهمیت این موضوع در استان هرمزگان چندین برابر احساس می شود و مدیریت منابع آبی از مهمترین  مباحث مدیریتی در هر دولت به شمار می رود .  لذا برآن شدیم تا از تجربیات مدیر ارشد و با تجربه  این بخش در استان  استفاده کرده که گفتگوی ذیل حاصل آنست و تقدیمتان می گردد :در ابتدا خود را معرفی کنید و سوابق مدیریتی خود را شرح دهید؟بنده علی اصغر رضایی تازیانی فارغ التحصیل رشته زمین شناسی از دانشگاه شهیدباهنرکرمان می باشم. سوابق ادارای و اجرایی را از سال 72 با عنوان کارشناس حفاظت منابع آب بندرعباس شروع کرده و بعد از آن مسئولیت های رئیس اداره آب حاجی‌آباد ، رئیس منابع آب شهرستان بندرلنگه، بستک و پارسیان ، حفاظت منابع آب شهرستان بندرعباس و در سال 78 به مدت هفت سال به عنوان مدیر حفاظت منابع آب استان هرمزگان مشغول به خدمت بودم . همچنین در سال 86 به عنوان مشاورمدیر عامل و مجری طرح آب شیرین کن در منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس خدمت کردم . سه سال در بخش خصوصی ودوباره در سال 1393 در دولت تدبیر و امید به سازمان آب منطقه ای برگشتم وبه عنوان مدیر آبهای امور مطالعات و درسال 94 مسئولیت سازمان آب منطقه ای هرمزگان به بنده محول گردید.سازمان خود را براساس وظایف و ماموریتها شرح دهید؟شرکت آب منطقه ای هرمزگان وظایفی در حوزه  تامین، تهیه، تولید و انتقال آب و همچنین حفاظت و صیانت از منابع آبهای زیر زمینی و آبهای سطحی را برعهده دارد. در همین راستا، اجرای مطالعات و تهیه گزارش های مرتبط ، حفظ و صیانت از دشت هاست که بنابراین اصل مدیریتی بایستی بتوانیم با متخلفین احداث و حفر چاههای غیرمجاز و همچنین برداشت بی رویه از آبهای زیر زمینی وتصرف حریم رودخانه ها و دریاها برخورد قانونی کنیم. کنترل و صدور پروانه های بهره برداری، حفر و بهره برداری چاهها و همچنین صدور پروانه بهره برداری چشمه وقنات و کنترل سیلاب ها و همچنین کنترل حریم رودخانه ها و حریم دریاها برعهده ماست . همچنین طرح های توسعه منابع آب از جمله احداث سدهای مخزنی، تغذیه مصنوعی، جمع آوری آب سطحی و انتقال آب به شهر بندرعباس و بخش تامین آب صنعت در بخش ها و آب کشاورزی در دشت های مختلف از وظایف اصلی شرکت آب منطقه ای است.  ما تمام دغدغه هایی را که ادارات  آب وفاضلاب شهری و روستایی دارد را در سطح استان دنبال می کنیم . شرکت آب منطقه ای جمعا نزدیک به 412 نفر نیروی انسانی دارد، منابع انسانی از نیروهای کارشناسی، کارمندی و کارگری در قالب نیروهای رسمی یا قراردادی یا پیمانی تشکیل شده اند. ساختار شرکت از  4 معاونت  و 50  مدیریت  و گروه در کل شرکت آب منطقه در سطح استان تشکیل شده است  که در واقع از این تعداد 7 مدیر آب منطقه ای در شهرستان های استان مشغول به فعالیت هستند. این شهرستانها شامل بندرعباس، بندرلنگه، بستک، جاسک، رودان،حاجی آباد و میناب می باشند . شرکت آب منطقه ای با 4 معاونت در بخش های طرح و توسعه ، مالی و پشتیبانی، برنامه ریزی ، مدیریت منابع انسانی و بهبود مستمر و حفاظت و بهره برداری و امور مشترکین در حال خدمتگذاری هستند.مدیریت منابع آب ازبزرگترین و حساس ترین مدیریتهاست. اهمیت مدیریت موضوع را تشریح فرمائید ؟شعار چند سال اخیر که حوزه آب توسعه پایدار است،همچنان پابرجاست . اگر مدیریت صحیح منابع آب نباشد مشکلات و چالش های زیادی در جامعه بوجود می آید. از جمله کوچ ها و مهاجرت ها که در اثر بی آبی اتفاق می افتد. اهمیت مدیریت کردن آب چه در منابع آب زیر زمینی وچه آب های سطحی حائز اهمیت می باشد . البته این موضوع در شرکت آب منطقه ای به دو صورت انجام می شود یکی مدیریت منابع آب های زیر زمینی که در واقع کنترل برداشت آب های زیر زمینی است  و همچنین تامین آب از طریق منابع آب زیر زمینی و احداث سدها بر روی رودخانه های آب شیرین است و توسعه این منابع آب وجلوگیری از هدر رفتن آن می باشد . بحثی که اینجا جدیدا مطرح می شود و از اهمیت زیادی مخصوصا در حاشیه خلیج فارس برخوردار است ، بحث مدیریت منابع آب دریا است . به این صورت که برنامه جمع آوری آب از طریق شیرین سازی و نمک زدایی مدیریت منابع آب را در بحث تولید داریم. مدیریت مصارف هم حائز اهمیت  است . متاسفانه در شرایط فعلی ما به نوعی داریم اسراف می کنیم . ما باید آب را با مدیریتی صحیح تامین کنیم تا دچار بحران نشویم . بایستی مصارف را با جلوگیری از کم مصرف کردن و تشویق مصرف کنندگان به هدر نرفتن آب ،کنترل کنیم. در مصارف تشویق به استفاده از منابع و لوله های بهتر و وسایل و تجهیزات مدرن تر کنیم  تا کنترل آب بهتری را داشته باشیم و همچنین با کنترل اندازه گیری و وسایل کنترل و پایش و کنتورها می توانیم منابع ومصارف آب را مدیریت کنیم.  ما در بحث آب زیر زمینی 92 درصد مصرفمان کشاورزی است، 6 درصد شرب و 2 درصد در صنعت استفاده می کنیم . هرروز دشتهای ما با افت سطح آب زیر زمینی و کسری مخزن و بی آبی روبرو می شود . نزدیک به 84 دشت در استان هرمزگان وجود دارد با 46 محدوده مطالعاتی که از این 84 دشت 39 دشت ممنوعه  ودارای بحران است. یعنی کسری مخزن آب داریم . کسری ما از 1 میلیون متر مکعب آب در سال تا10 میلیون متر مکعب وجود دارد . افت سطح آب زیر زمینی هم  در سال از 10 سانتیمیتر تا 1 متر است . در دشت فارغان الان چاهها به حدی رسیده که کف شکنی هم جواب نمی دهد . کلیه چاهها رسیده به سنگ کف. عمق چاهها به بالای 150 متر رفته و اگر به همین منوال ادامه داشته باشد، خیلی از روستاهای ما مجبور به کوچ می شوند و این موارد اهمیت موضوع مدیریت آب را چندین برابر می کند.مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی چگونه است ؟آب بیشتر کشاورزان ما از آب زیر زمینی تامین می شود . در این خصوص بحث مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی مطرح می شود که باید اعمال شود. ما در شرایط خشک و در کنار کمربند خشک کشور قرار داریم و بایستی در مصرف از آبیاری قطره ای و آبیاری بارانی استفاده تا آب کمتری مصرف شود . از گیاهان والگوهای کشتی مناسبی استفاده شود که به پایداری شرایط اقلیمی و مصرف آب کمک کند . مدیریت در بخش کشاورزی مدیریت سه جانبه ای است . ما جلسات متعددی در این خصوص بصورت مداوم با حضور کشاورزان، شرکت آب منطقه ای و جهاد کشاورزی برگزار می کنیم. درصدد هسیم که مدیریت منابع آب در دشت ها انجام شود و با همکاری ما و جهاد کشاورزی تشکل آب بران ایجاد شود که وظیفه مدیریت منابع  آب در دشت ها و روستاها توسط خود کشاورزان و روستاییان انجام شود و با مشارکت خود مردم دچار بحران بی آبی نشویم . راهکارهایی در این خصوص در نظر گرفته شده است . آب منطقه ای در مدیریت منابع اب با صدور پروانه های بهره برداری کنترل میزان برداشت آب را بر عهده دارد . همچنین نصب کنتور هوشمند و حجمی بروی چاههای کشاورزی و همچنین مطالعه پایش  و شناساییی و حفظ و حراست از اب با گشت زنی مداوم و شناسایی چاههای غیر مجاز و برداشت های بی رویه در دستور کار ما قرار دارد . آن بخش که مربوط به جهاد کشاورزی می شود  تغییر الگوی کشت و ابیاری قطره و بارانی و تحت فشار است که باعث می شود مصرف اب کاهش پیدا کند .آیا به روند ادامه خشکسالی سیاست های جدیدی در این خصوص گرفته شده است ؟تصمیم وزارت نیرو از سال 85 در جلوگیری از حفر چاههای غیر مجاز شدت و سرعت بیشتری گرفت. در 10 سال گذشته در استان هرمزگان حدود 6000 هزار حلقه چاه غیر مجاز حفر شد و مصرف بی رویه باعث شد رویکرد وزارت نیرو به سمت غیر سازه ای تغییر کند . طرح های غیر سازه ای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی در دشت های کشور بود. در این رویکرد طرح های بسیار مهمی در سطح کشور و در وزارت نیرو کلید خورد . این طرح شامل 15 محور و پروژه است که 11 محور آن بر دوش شرکت آب منطقه ای است . یکی از این پروژه ها اکیپ های گشت وکنترل است که چاههای غیر مجاز را شناسایی می کنند. در این راستا 20 اکیپ تشکیل دادیم. همچنین طرح نصب کنتورهای هوشمند و حجمی برروی چاهها جهت جلوگیری از مصرف بی رویه است ، که ما 1600 مورد را در سالجاری اجرا کردیم .انسداد چاههای غیرمجاز هم از دیگر اقدامات ما بود که ما امسال فقط 150 حلقه چاه را مسدود کرده ایم و 50 حلقه دیگر هم در دستور کار داریم . همچنین حفر چاههای پیزومتر و مشاهده ای جهت اندازه گیری سطح آب دشتها که جمع این چاهها تاکنون به 661 حلقه چاه رسیده است. بیلان و امار چاههای زیرزمین از دیگر اقدامات ما در سالجاری است . نصب ادوات اندازه گیری نیز بر روی چاهها با تعداد 100 حلقه چاه انجام شده است . تشکیل تشکل آب بران دردشت کهورستان از دیگر برنامه های ما می باشد . ایجاد بانک اطلاعات و فرهنگ سازی درخصوص مصرف بهینه آب  نیز اقدام دیگر ماست .طرح داناب یا طرح ملی دانش اموزی نجات آب طرح دیگری بود که جهت 50 هزار نفر از دانش آموزان در 700 مدرسه انجام گردید . طرح پایش و پالایش کیفی منابع آب از دیگر طرح های ماست که جلوگیری می کند ازکاهش کیفیت آب و همچنین طرح تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب هم در 15 منطقه در حال انجام است.درراستای اجرای این طرح ها شورای عالی آب در کشور بوجود آمد.  ریاست شورای عالی آب به عهده معاون اول ریس جمهور، جناب اقای جهانگیری است و معاونت برنامه ریزی ریاست جمهور جناب اقای نوبخت  و وزاری جهاد کشاورزی ونیرو ، نفت و ریس سازمان محیط زیست به اضافه عده ای از وزرا از اعضای اصلی این شورای عالی آب هستند. در استانها هم شورای حفاظت منابع آب استانها بوجود آمد که ریاست آن برعهده  استاندار و دبیریش به عهده مدیرعامل اب منطقه ای هرمزگان است و اعضا شامل سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، معاونت عمرانی استانداری ، مدیریت های  آب و فاضلاب  شهری و روستایی ، جهاد کشاورزی ، منابع طبیعی ، محیط زیست، شهرداری ،  شرکت نفت و تعداد دیگری از  اداراتی که در مصرف اب دخیل هستند. همچنین در سطح شهرستانها ، شورای حفاظت شهرستان داریم که ریاست آن برعهده فرمانداران است . همه اینها موظفند،  حداقل ماهی یکبار جلساتی برای طرح های احیا  و تعادل بخشی دشت ها انجام دهند و برای کنترل برداشت آبهای زیر زمینی سیاست گذاری و برنامه ریزی و مدیریت مناسبی داشته باشند. می طلبد که ما و مسئولین و همچنین کلیه مصرف کنندگان  چه در بخش کشاورزی ، شرب و صنعت کنترل مصرف کنیم  و از برداشت بی رویه آب جلوگیری کنیم .تجارب و موفقیت های حاصله از برنامه های مدیریتی خود را تشریح فرمایید؟در شروع مدیریت من با سه چالش بزرگ مواجه بودم . اول توسعه مدیریت و کمبود منابع انسانی بود . در قسمت بعد کمبود منابع مالی و نهایتا تامین آب شرب بندرعباس. در اولین قدم با بازگرداندن متخصصین و باتجربه های استان را که در حاشیه قرار گرفته بودند را به کار بازگرداندم و منابع انسانی شرکت که سرمایه های اصلی شرکت بودند را تکمیل کردم . همچنین با تفویض اختیار به شرکت های شهرستانی مدیریتی سیستمی را در جهت اجرای بهینه فرایندها مهیا نمودیم . درهمین راستا به مباحثی نظیر مدیریت دانش و مدیریت مهندسی ارزش پرداختیم و با رویکرد به اقتصاد مقاومتی مدیریتی سیستماتیک را در پیش گرفتیم. چون در آغاز برنامه ریزی جهت پنج ساله ششم توسعه بودیم ،گروهی متشکل از کارشناسان جوان و همچنین باتجربه ها را تشکیل داده و شروع به برنامه ریزی دراز مدت کردیم. کمیته های مورد نیاز در بحث توسعه مدیریت را تشکیل دادیم نظیر کمیته شناخت منابع آب جدید که امکان ایحاد فرصت های جدید را فراهم می آورد . در گام بعدی با توجه به کمبود اعتبارات و منابع مالی که بیشتر ناشی از مطالبات شرکت های مصرف کننده آب بوده وهست ما به رویکردهای جدیدی روی آوردیم . بطور مثال با تشکیل کمیته ساماندهی آبشیرین کن ها به  درآمدزایی از منابع آب دریا  اقدام کردیم و یا با خصوصی سازی نظیر واگذاری آب سد جگین به شرکت سهامی زراعی جگین و یا آب سد میناب به شرکت میناب رود  ازمنابع  بخش خصوصی بیشتر استفاده کردیم. در موضوع سوم که بسیار حائز اهمیت بود مسئله آب شرب بندرعباس بود. در اوایل سال ما با کمبود شدید آب در سد میناب که تامین کننده اصلی آب شرب بندرعباس بود مواجه بودیم . حجم کلی سد  350 میلیون متر مکعب و حجم مفید 257 میلیون متر مکعب است و ما در سد فقط 20 میلیون متر مکعب داشتیم . تنها راهکاری که به ذهن می رسید، حفر چاه در زیر دشت شمیل و نیان بود . بایک مدیریت ریسکبذیر از ابتدای تیرماه در عرض دوماه و نیم توانستیم از 12 حلقه چاه بهره برداری کنیم . مدیریت در سرعت اجرای کار مارا از یک بحران حتمی نجات داد .  همزمان اقدام به تعمیر و احداث پمپ جهت استفاده از حجم آب مرده سد و پمپاژآب به خط آب شرب بندرعباس نمودیم . تصمیمات مدیریتی در این خصوص و تلاش شبانه روزی کارشناسان شرکت مارا از بروز یک بحران نجات داد.  نظر خودرا در باره روزنامه صبح ساحل بیان کنید ؟روزنامه صبح ساحل یکی از قدیمی ترین ومردمی ترین و از پرتیراژ ترین رسانه های استان بوده وهمه دیدگاهها را انتقال می دهد. بایستی همینجا یادی کنیم از مرحوم حاج قاسم کرمی که از دوستان نزدیک وشفیق ما بودند  و من زمانی که در منطقه ویژه اقتصادی مشغول به فعالیت بودم افتخار همکاری با مرحوم کرمی را داشتم.خبرنگاران و روزنامه نگاران یارو یاوران مسئولین هستند جا دارد از صبح ساحل که به حق روزنامه اي بسيار پر بار در سطح استان است تشکر وقدر داني کنم، صبح ساحل هميشه پرچمدار مسائل روز بوده واختصاص صفحه مديران نمونه بارزي از اين موضوع است.