نگاهی به فیلم «لاتاری»

 صبح ساحل ، هنری -  صدف محمودی:فیلم لاتاری این روزها در سینماهای ایران در حال اکران است.در این گزارش نگاهی به این فیلم انداخته ایم. 

کارگردان: محمدحسین مهدو یان

نویسنده: محمدحسین مهدویان, ابراهیم امینی

تهیه‌کننده: سیدمحمود رضوی

بازیگران: هادی حجازی فر, ساعد سهیلی, زیبا کرمعلی, جواد عزتی, حمید فرخ نژاد, امیرحسین هاشمی, نادر سلیمانی, مهسا باقری, مهدی زمین پرداز

خلاصه‌‌‌‌‌فیلم

امیرعلی و نوشین دو جوان بیست و یک ساله قصد ازدواج با یکدیگر را دارند. خانواده ها چندان موافق نیستند. آن‌ها صبر پیشه کردند تا به مرور زمان رضایت خانواده‌هایشان را جلب کنند. آن دو یکسری رویای مشترک دارند. برنده شدن در لاتاری و دریافت گرین کارت آمریکا.

نقد فیلم لاتاری

«لاتاری» فیلم تازه محمدحسین مهدویان که «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز» را در کارنامه دارد، یکی از بحث برانگیزترین فیلم‌های جشنواره امسال است؛ فیلمی که می‌شود به خاطر مضمون تلخ و سیاهش در نیمه اول داستان دوستش نداشته باشیم به خصوص که این روزها به قدر کافی جامعه با تلخ‌کامی‌ها مواجه است و تحمل تماشای این همه تلخی در سینما که خروجی فیلم‌های مختلف است برای مخاطب سخت است. 

«لاتاری» را می‌شود به خاطر دوربین روی دست و حرکات عجیب دوربین که جذابیت فرم مستندگونه فیلم‌های قبلی مهدویان را دارد دوست نداشت چون این فیلم نه مربوط به دهه ۶۰ است نه می‌خواهد روی مرز درام و مستند حرکت کند. برای همین دیدن شخصیت‌ها از پشت بوته و کنار دیوار نه تنها به دوربین شخصیت نمی‌دهد بلکه امضای غلطی است که مهدویان پای فیلم گذاشته. فیلم را می‌شود به خاطر نبود چاک‌وبست درست داستانی مثل ماجرای رسیدن لپ‌تاپ معشوقه فقید به دست جوان شخصیت اول که به منزله دخالت شدید فیلم نامه‌نویس در روند طبیعی یک داستان است هم دوست نداشت.

با این حال، همه این موارد منفی در کنار داستانی دوپاره که آهنگش بدجور تغییر می‌کند در برابر پایان‌بندی موفق فیلم رنگ می‌بازد و یک دلیل قوی برای دوست داشتن فیلم، در برابر چند دلیل متوسط برای دوست نداشتنش پیروز می‌شود و آن دلیل مهم این است که مخاطب سینمای ایران از فیلم‌های رئالیستی اجتماعی خسته شده، دلش قهرمان می‌خواهد، قهرمانی که مثل بقیه جامعه فکر نکند، عمل نکند، کنشگر باشد و به مصلحت‌ها تن ندهد.

بحث دفاع از اقدام نهایی قهرمانان «لاتاری» نیست، نمی‌شود مطلق گفت اقدام فراقانونی آن‌ها در انتهای فیلم درست است یا غلط، اما قطعاً می‌شود بگوییم سینما برای زنده ماندن به قهرمان نیاز دارد نه شخصیت اصلی. مخاطب خیلی وقت‌ها باید آدم‌هایی را روی پرده ببیند که مثل خودش نیستند تا تجربه‌ای فراتر از زندگی روزمره را در سینما احساس کند و قهرمان فیلم برای او بازتابی باشد از غلبه بر ناکامی‌ها و مشکلات.

به همین خاطر، فیلم مهدویان با این که مخلوطی است از سینمای هند و سینمای اجتماعی ایران دوست‌داشتنی است و مخاطب را به وجد می‌آورد. در یک کلام به قول خودش: «دل مخاطب خنک می‌شود».

جدال‌های لفظی اهالی «لاتاری» و «هفت»

ساعتی پس از پخش «هفت»  که شامل یک گفت‌وگو با محمدحسین مهدویان کارگردان «لاتاری» و میز نقد این فیلم بود، سه نفر از سازندگان فیلم به این برنامه اعتراض کردند. آن‌ها به روایت قصه فیلم و لو دادن اتفاقات آن اعتراض داشتند که به زعم‌شان سرمایه و تلاش گروه فیلم‌ساز را از بین می‌برد. هادی حجازی‌فر بازیگر فیلم با لحنی تند در اینستاگرامش نوشت:

«از حسین مهدویان به شدت ناراحتم که چرا با پشت دست نزد توی دهن مجری پرت و بی‌اطلاع صبحگاهی برنامه، آن هم زمانی که داشت داستان کامل و ریز فیلم اکران‌نشده را لای خواهش‌های حسین، تعریف می‌کرد.» محمدحسین مهدویان کارگردان اثر هم در اعتراضی ریز که از چشم بسیاری دور ماند، در کامنتی پای پست حجازی‌فر نوشت: «من معذرت می‌خوام. باید می‌زدم واقعا. زیادی خویشتن‌داری کردم.» سیدمحمود رضوی تهیه‌کننده فیلم نیز توئیتی انتقادی درباره این موضوع منتشر کرد: «یکی از غیرحرفه‌ای‌ترین اتفاقات رسانه ملی این که در برنامه هفت طوری از فیلم لاتاری حرف زدند که قصه را لو دادند.»

ساعتی بعد، رضا رشیدپور در پستی بلندبالا، ضمن انتقاد از کارگردان این فیلم برای فاشیستی خواندن شاهنامه فردوسی، نوشت: «وقتی تمام داستان یک فیلم پرهیاهو از چند کلمه فراتر نمی‌رود و با چند اشاره کوتاه به گمان دوستان لو می‌رود، به جای فحش دادن به من، باید دنبال منشأ این اشکال رفت». در ادامه حجازی‌فر که پست اول را پاک کرده بود و به نظر می‌رسید از عصبانیت اولیه‌اش کاسته شده ، در پستی جدید که لحنی ملایم‌تر داشت، نوشت: «آقای رشیدپور کار شما اشتباه بود. اسپویل کردن یک اثر می‌تواند همه جای دنیا عوارض حقوقی داشته باشد ولی متأسفانه این جا از این خبرها نیست.» او در ادامه به خاطر آن‌چه که «بی‌ادبیِ ناشی از عصبانیت» خواند، از رشیدپور عذرخواهی هم کرد.در ادامه گفت و گوی خبرگزاری پانا را با این کارگردان می خوانید:

فیلم‌های قبلی شما به نوعی روایتگر بخشی از تاریخ کشور هستند و «لاتاری» داستان امروز است. این تجربه را چطور می‌بینید؟

شاید بیشترین سوالی که از من پرسیده می شود این است که چرا درباره دهه‌هایی فیلم می‌سازم که متعلق به زمان خودم نیست و تجربه شخصی از آن ندارم. اگر این درست باشد، پس تازه‌ترین کار من طبیعی‌تر است. کار من فیلم‌ ساختن است و هر موضوعی که بتوان به واسطه آن علاقمندان سینما را درگیر کرد می‌تواند سوژه باشد. موضوع این فیلم هم برایم جذاب بود و تصمیم گرفتم تجربه متفاوتی را داشته باشم. «لاتاری» در روایت و شکل فیلمسازی برای من تجربه تازه‌ای بود، اما مولفه‌هایی را که پیش از این در همه آثارم داشتم در این فیلم هم لحاظ کردم.

یعنی ساخت فیلم با موضوع روز راحت‌تر است؟

ساخت فیلم با موضوع روز در مقایسه با دیگر فیلم ها آسان‌تر است. فیلم برداری در خارج کشور برای ما مشکلاتی به همراه داشت اما پلان‌هایی که در تهران گرفته شد این باور را در ما ایجاد کرد که ورود کردن به زندگی آدم‌های عادی و فیلم ساختن از آن راحت‌تر از فرآیندی بود که در ساخت دو فیلم قبلی تجربه کردیم.به نظر من برای فضاسازی یک فیلم خوب باید دو کار انجام می‌شد، روایت درست داستان و شکل‌دهی به ویژگی‌های احساسی آن؛ همچنین باید زمینه فیلم به لحاظ زمان، مکان و پوشش بازیگران تحت کنترل باشد؛ ولی ما تمام انرژی‌مان را صرف شکل دهی به بخش حسی و عاطفی داستان کردیم.احتمالا بعد از «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز» تماشاگران خط فکری خاصی را در آثار شما دنبال می‌کنند که با دیدن «لاتاری» کمی شگفت‌زده خواهند شد.اگر دیدن دو فیلم قبلی این باور را در آنها به وجود نیاورده است که من به سینما فکر می کنم پس «لاتاری» نیز این تفکر را ایجاد نخواهد کرد.

تجربه تولید فیلم در خارج از ایران را چطور دیدید؟

ساخت و تولید فیلم داخل ایران بسیار راحت‌تر از خارج است، ساخت «لاتاری» در خارج از کشور تجربه‌ای سخت و وحشتناک بود، زیرا صحبت کردن به زبان غیرمادری و ارتباط گرفتن با مردم دشوار است.

آیا بهتر نبود از یک بازیگر حرفه‌ای برای نقش مقابل ساعد سهیلی استفاده می‌شد؟

به هرحال جنس بازی بازیگری که بارها مقابل دوربین رفته است با بازیگری که نخستین‌بار این کار را تجربه می‌کند، متفاوت است. توانایی اجرای نقش، چهره و سن مهم بود که زیبا کرمعلی دارای این ملاک‌ها بود و به خوبی از عهده نقش برآمد.

ساعد سهیلی بازیگر خوبی است و یکی از ویژگی‌هایش این است که شبیه به زندگی بازی می‌کند. این خصلت در هادی حجازی‌فر هم وجود دارد، ولی در تقابل این دو بازیگر (سهیلی و کرمعلی) باید بگویم که از دو فضای متفاوت هستند و از همان ابتدا تصمیم داشتیم از بازیگر چهره در مقابل یک بازیگر دختر با ویژگی سنی کودک استفاده کنیم که البته در سینما کم داریم. احساس می‌کنم هر دو خیلی خوب از پس نقش برآمدند.می‌گویند لاتاری مثل بسیاری از فیلم‌های ابرقهرمانی غربی مشوق برقراری عدالت شخصی و پاگذاشتن توی کفش‌های قانون است. قهرمان فیلم شما مثل بلوچ و حاج کاظم آژانس شیشه‌ای شخصا به اجرای عدالت دست می‌زند.من می‌گویم قصه «لاتاری» درباره غیرت است و چیزی از همه تصوراتی که درباره این واژه داریم در فیلم نهفته شده است. قهرمانان فیلم به دنبال اعاده حیثیت هستند و تلاش می‌کنند راه درست را انتخاب کنند.

آیا رویدادی واقعی الهام‌بخش‌ نوشتن فیلمنامه لاتاری بود؟

«لاتاری» از میان همه تجربه‌های من تا امروز اولین فیلمی است که محصول محض خیال است و زمینه مستندی ندارد. البته تحقیقات اجتماعی برای آن صورت گرفته است، ولی به واقعه مشخصی اشاره ندارد. فیلمسازی به نظر من مرز بین واقعیت و خیال است و من در همه کارهایم این نگاه را حفظ کرده‌ام. این کار به لحاظ ویژگی عاطفی و حسی با کارهای پیشین فرق دارد و طعم دوگانه‌ای نسبت به کارهای گذشته‌ام احساس کردم. «لاتاری» تا اینجا برای خود من فیلم جذابی است؛ امیدوارم مردم هم دوست داشته باشند.