شیب طلاق در هرمزگان نگران کننده است

صبح ساحل ، اجتماعی - آسيب‌های اجتماعی همچون طلاق اثرات آن برگروه‌هایی همچون كودكان، نوجوانان ،جوانان و زنان بیش از سایراقشاراست، امروز غيرقابل كتمان و نگران کننده است.

برای کاهش یا رفع آسیب‌های اجتماعی هرچند تلاش‌های زیادی انجام گرفته است؛ اما با این‌ حال برنامه‌ریزی‌های منسجم و عملیاتی با رویکرد اثربخش را کمتر در گذشته شاهد بوده‌ایم که نتیجه آن افزایش این آسیب‌ها در بخش‌های مختلف می‌باشد.این آسیب‌ها در لایه‌های مختلف اجتماعی خود را درافزایش خشونت‌ها، ضرب و جرح‌ها، خودکشی‌ها، اعتیاد، شرب خمر، اختلافات زناشویی، طلاق عاطفی و طلاق‌های حقوقی و...نشان می‌دهد.

لذا ضمن شناسایی عوامل آسیب‌زا توسط متولیان امر، برای برون‌رفت از پیامدهای مخرب آن اقدامات مناسبی‌صورت پذیرد.براساس آمارهای رسمی در سال 1396 نرخ طلاق در استان هرمزگان 1.6 در هزار بوده است که بیشترین نرخ طلاق  مربوط به بندرعباس (2.1در هزار) وکمترین نرخ طلاق در شهرستان سیریک (0.4) و میانگین سن طلاق مردان در استان 34.7 سال و برای زنان 30.1 سال بوده است.

کمترین سن طلاق  زنان مربوط به شهرستان خمیر(25.8) و بیشترین میانگین طلاق زنان مربوط به شهرستان بندرعباس با 31.1 سال بوده است؛ شاخص دوام زندگی نشان می‌دهد که در سال 96 در مجموع 58.8 درصد از طلاق‌های‌استان در 7 سال  اول زندگی‌ بوقوع پیوسته است که نسبت به شاخص کشوری پایین تر است.

* دوام زندگی کمتر از دو سال

15.6 درصد از زوجین در سال 96 دوام زندگی کمتر از 2سال داشته‌اند و در مجموع 40.4درصد طلاق مربوط به 5 سال اول زندگی می‌باشد؛ طول زندگی‌مشترک در طلاق‌های‌ثبت شده 8.8 سال بوده است که بهبودی‌نسبی‌ را نشان می‌دهد.در سال 94 تعداد 54 مورد فوت از طریق اقدام به خودکشی در استان هرمزگان گزارش شده است که از سال 1375 تا سال 1395 روند میزان خودکشی‌ در استان ضمن تبعیت از الگویی سینوسی نسبت به میزان خودکشی درکشور بالاتر بوده است.

در سال‌های1380 تا 1390 بیشتری فراوانی اقدام به خودکشی در بین گروه سنی 1824 سال ثبت شده است که زنگ خطری جدی را بصدا در می‌آورد؛ درسال 1391 حدود 88 درصد خودکشی‌ها درگروه سنی 18 تا 34 سال رخ داده است، میزان فوت ناشی از خودکشی در بین مردان اقدام کننده دو برابر زنان استان بوده است.

جهت واکاوی زوایای مختلف آسیب‌های اجتماعی در استان هرمزگان در مصاحبه‌ای نقطه نظرات دکتر منصور اخلاقی‌پور جامعه شناس و پژوهشگر هرمزگانی را جویا شدیم.

*ماهیت چند وجهی آسیب‌های اجتماعی

جامعه شناس هرمزگانی گفت: آسیب‌های اجتماعی در استان هرمزگان مانند سایر مناطق کشور تحت تاثیر متغیرهایی است که به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ بخشی‌از متغیرهای‌کلان اثرگذار و تعیین‌کننده، مانند متغیرهای اقتصادی‌ و بخشی دیگر از متغیرها، منطقه‌ای‌ یا محلی‌ می‌باشند.

وی افزود: متغیرهای کلان اقتصادی است تحت تاثیر متغیرهای سیاسی و امنیتی حاکم برکشور نقش‌آفرینی می‌کنند؛ برخی آسیب‌های اجتماعی تحت تاثیر متغیرهای محلی‌اند که بنوعی از منظر شکل‌گیری مختص استان هرمزگان هستند و یا در هرمزگان ممکن است شیوع بیشتری یابند.

منصور اخلاقی‌پور اظهار داشت: بعنوان مثال بخشی از بیکاری در استان تحت تاثیر متغیرهای کلان در کشور است، اما مختصات و ویژگی‌هایی همچون بندری بودن بسیاری از شهرها منجر به تمرکز صنایع بزرگ، انتقال تاسیسات نظامی و... بالطبع باعث انتقال جمعیت جویای کار ونیروی انسانی از سایر مناطق به شهرهایی مانند بندرعباس شده که این امر رقابت بر سر فرصت‌های شغلی را افزایش داده، به مقایسه اجتماعی و شکل‌گیری محرومیت اجتماعی دامن می‌زند، از طرفی کشش جمعیت سیال و غیرمقیم تحت تاثیر نیاز بازارکار نیازها و مراوداتی  را در شبکه تعاملات اجتماعی شکل می‌دهد که زمینه‌ساز شکل گیری و  بروز آسیب‌های اجتماعی می‌شود که این امر در بسیاری از نقاط کشور بدین گونه وجود ندارد؛ از طرفی نباید فراموش کنیم که از ویژگی‌های شهرهای بندری بالا بودن نسبی به میزان جرایم و آسیب های اجتماعی نسبت به سایر مناطق است که این موضوع در کشورهای توسعه یافته نیز به اثبات رسیده است.

 اخلاقی‌پور افزود: آسیب‌های اجتماعی ضمن این که تحت تاثیر متغیرهایی شکل می‌گیرند؛ در بسیاری از مواقع ضمن این که علت وقوع یک آسیب هستند در عین حال معلول شرایطی هستند که تحت تاثیر یک آسیب یا مجموعه‌ای از آسیب‌ها شکل می‌گیرد به عنوان مثال رشد طلاق در استان (هرچند نسبت به میانگین کشوری کمتر است، اما شیب افزایشی آن نگران کننده است) که این پدیده خود می‌تواند تحت تاثیر آسیب‌های دیگری همچون اعتیاد، تغییر در سبک زندگی، تغییر در کارکرد نهاد خانواده، تضعیف ارزش‌های دینی و اخلاقی و یا تغییر در ذائقه شهروندان و جوانان باشد.

*دو روی سکه طلاق

اخلاقی‌پور گفت: پدیده طلاق دو رو دارد؛ در تحلیل این پدیده باید همزمان به عوامل پنهان و آشکار شکل گیری آن توجه کرد، در بسیاری از مواقع عواملی وجود دارند که پنهان بوده و در تحلیل مدنظر نمی‌گیرند؛ اما عوامل آشکار آن را می‌توان به راحتی‌ مورد بررسی و کنکاش قرار داد، در این وضعیت اگر عوامل پنهان شناسایی و تعدیل شوند می‌توان امیدوار بود عوامل آشکار را دریک افق بلندمدت با برنامه ریزی کاهش دهیم.

وی افزود: پدیده طلاق هم می‌تواند جنبه مثبت و هم جنبه منفی پیدا کند، استان هرمزگان از جمله استان‌هایی است که نرخ و نسبت طلاق در آن  نسبت به سطح کشور از میانگین پایین‌تری برخوردار است، اما نسبت به استان‌های همجوار نظیر استان‌های سیستان و بلوچستان ویزد از وضعیت نگران کننده تری برخوردار است.

این جامعه شناس تصریح کرد: با این حال نمی‌توان با استناد به بخش آشکار پدیده‌ای همچون طلاق بگوئیم چون پدیده طلاق در دو استان یاد شده کمتر است، پس وضعیت خانواده یا رضایت از زندگی زناشویی مطلوب‌تر است؛ زیرا در بخش پنهان ماجرا با پدیده‌ای همچون طلاق عاطفی مواجه می‌شویم که شیوع این نوع طلاق را بازگو می‌کند.

اخلاقی‌پور ادامه داد: از نظرجامعه شناسان، طلاق‌های عاطفی (زوجینی که زیریک سقف زندگی می‌کنند، اما هیچ گونه ارتباط عاطفی، جنسی و اجتماعی ندارند) الگوی فرزندپروری آنان نسبت به فرزندان طلاق، تاثیرات بیشتری دارد و آثار مخرب تری از خود به جای می‌گذارد.

*لزوم آموزش قبل ازدواج

اخلاقی‌پور با بیان این که در تحلیل آسیب‌های اجتماعی باید دقت‌نظر داشت و به عوامل پنهان و آشکار پدیده‌ها بطور همزمان توجه ویژه کرد، به عنوان مثال  40 الی 45 درصد طلاق‌ها درپنج اول زندگی در حال وقوع است و این میزان، نشان‌دهنده این است که بیشتر طلاق‌ها در بین زوجین جوان در حال وقوع می‌باشد؛ لذا ضرورت دارد تا بسترهای زمینه ساز این امر را بطور دقیق بررسی کرد تا به عوامل طلاق در سن جوانی پی ببریم؛ اظهار داشت: نداشتن آموزش‌های قبل از ازدواج  یکی از عواملی است که در وقوع طلاق در پنج سال اول زندگی دخیل است و می‌بایست همانگونه به لحاظ قانونی، آزمایش ژنتیکی انجام می‌شود، آموزش قبل از ازدواج نیز صورت گیرد.

وی افزود: در این خصوص صحبت‌هایی با سازمان بهزیستی و دادگستری استان انجام گرفته و درسطح کشوری نیز تفاهم نامه‌ای با جهاددانشگاهی منعقد شده که امید است در سال جاری در استان هرمزگان نیز نهایی شود.

وی بیان داشت: بخش دیگر این که عوامل پنهان می‌تواند در کاهش طلاق تاثیر بگذارد، نوع نگاه شهروندان به مشاوره‌ها است هنوز نگاه سنتی به مشاوره خانواده داریم؛ بطوری که اگر کسی به مشاوره مراجعه کند برداشت غلط بر این است که لابد فرد دچار اختلالات روانی شدید شده یا به اصطلاح عامیانه دیوانه است و ترس از برچسب‌های اجتماعی از جمله عوامل زمینه ساز مخفی در پرهیز به گرایش به درمان است هر چند که نباید از نظر دور داشت که در سال‌های اخیر باکمک  و حمایت اداره کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری، سازمان بهزیستی و معاونت پیشگیری از جرم دادگستری، ورزش وجوانان و... اقدامات مهم و اثربخشی انجام گرفته تاضمن ارتقای سطح خدمات مشاوره ای نوع نگاه و نگرش به استفاده از خدمات مشاوره‌ای تقویت شود با این حال هنوز نارسایی‌های جدی داریم.

این جامعه شناس ادامه داد: زنان در استان هرمزگان برای نجات زندگی‌شان از فروپاشی اقبال بیشتری برای مراجعه به دفاتر مشاوره دارند؛ اما مشکلاتی نیز در این راه وجود دارد؛ اما مردان (همسران) کمتر همراهی می‌کنند و یا نگاه سنتی قوی‌تر دارند و دلیل آن ترس و وحشت از قضاوت اجتماعی و این که دیگران آنان را ببینند و برچسب دیوانه و یا مشکلات  روانی بر آنها بزنند وجود دارد، بخش دیگری نیزبه مشکلات مالی خانواده‌ها برمی‌گردد که می‌بایست در این خصوص تدابیری اندیشه شود، به همین منظور، اواخر سال 96 و اوایل سال 97 تا حدودی کلینیک‌های مشاوره مورد تایید بهزیستی تقویت شدند، نظام روانشناسی استان هرمزگان بایستی در این رابطه نقش پررنگ تری ایفاء نماید و جلساتی با نظام مددکاری و رییس سازمان بهزیستی کشور در تهران و همچنین با رییس بهزیستی استان برگزار شده است و درصددیم  تا این حوزه‌ها را در استان تقویت کنیم.

*عشق‌های افلاطونی

این جامعه شناس تاکید نمود: اکثر جوانان قبل از ازدواج ، آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و تحت تاثیر عشق و علاقه دوران جوانی سعی می‌کنند با عشق‌های افلاطونی یکدیگر را جذب کنند و چشم هایشان را بر روی واقعیت و تفاوت‌های فرهنگی می‌بندند و رضایت و نارضایت‌های خانوادگی  را در نظر نمی‌گیرند؛ بخش دیگری از عوامل پنهانی طلاق تحت تاثیر متغیر سبک زندگی هستند .

بعنوان مثال در جامعه کنونی، مولفه‌های قناعت به عنوان یک ارزش کمتر در زندگی‌های جدید دیده می‌شود؛ کمرنگ شدن صله رحم از دیگر عوامل پنهان آسیب اجتماعی طلاق است که در صورت کاهش روابط و مناسبات اجتماعی در کانون خانواده به طور غیرمستقیم، جوانان را با فشارهای روحی و روانی به حال خود رها کرده و سبب می‌شود جوانان در مسیری حرکت کنند که خودخواهی و فردگرایی برجهت دهی به زندگی آنها غلبه کند.

*ضعف در مهارت زناشویی

وی اظهار داشت: ضعف مهارت‌های زناشویی نیز عامل پنهان دیگری است که از آن حرفی به میان نمی‌آید؛ نیاز جنسی یک نیاز پایه بوده و در وهله اول عامل اصلی شکل‌گیری ازدواج ،کشش‌های جنسی است، اما در تحلیل‌ها سعی می‌کنیم خانواده را به عنوان نهادی مقدس معرفی کنیم؛ البته صحیح است اما انگیزه و کشش اولیه در مردان برای پاسخ به نیاز جنسی و برای زنان پاسخ به نیاز عاطفی و دریافت محبت است که این نیازها تحت تاثیرعوامل مختلف قرار گرفته و موجبات وقوع طلاق را فراهم می‌آورد؛ بسیاری از طلاق‌ها به عنوان طلاق توافقی از آن یاد می‌شود که در قانون و حقوق  چنین طلاقی وجود ندارد، اما در کشور و استان هرمزگان شاهد افزایش این نوع طلاق‌ها هستیم؛ وقتی به عمق این مساله می‌نگریم، نارضایتی جنسی مهم‌ترین عامل این نوع طلاق‌ها است که زمینه ساز متارکه زوجین را فراهم می سازد.

*قصه ازدواج های معکوس

اخلاقی‌پور در خصوص روند صعودی ازدواج‌های معکوس درجامعه نیز گفت: در بحث ازدواج معکوس (ازدواج دختران و زنان با مردان سن پائین تر) تا حدودی طبیعی است؛ یکی از دلایل این است که تجرد قطعی در بین دختران در حال افزایش است و تعداد دخترانی که شانس ازدواج را از دست می‌دهند زیاد شده و این وضعیت در روستاها بیشتر است که تحت تاثیر متغیرهای مختلفی همچون به تاخیر افتادن سن ازدواج پسران قرار گرفته است.؛ پسران به لحاظ عرفی هیچ‌گونه محدویتی برای ازدواج ندارند، اما سن ازدواج برای دختران با محدودیت‌های عرفی مواجه است که این امرخیلی بد است، به همین دلیل شرایط زیست اجتماعی ما تغییر کرده است؛ شرایط عرفی ما تغییر نیافته است و می‌بایست همزمان با تغییرات اجتماعی و فرهنگی در عرف نیز فرهنگ‌سازی کنیم و در رسانه‌ها و فضای مجازی به گونه‌ای زمینه‌ی پذیرش یک سری رفتارها در عرف جامعه ر فراهم نمائیم؛ البته ازدواج معکوس ضرری هم ندارد پیامبر اسلام (ص) به عنوان الگوی ما با حضرت خدیجه (س) ازدواج معکوس داشته‌اند اما آنچه که سبب ایجاد آسیب می‌باشد تفاوت دونگاه، نگرش و سطح انتظارات است که یک دختر درسن بالاتر نسبت به یک پسر ممکن است ایجاد کند بلوغ فکری واجتماعی است که در آسیب زا بودن ازدواج تاثیرات فراوانی دارد، اما به لحاظ زیستی و سلامت اجتماعی خانواده بطور ماهوی اثرقطعی و حتمی ندارد.

این جامعه شناس در پاسخ به این پرسش که اشتغال زنان بخصوص در برخی مشاغل مانند پرستاری و...که به صورت شیفتی است و زندگی‌ها را دچار اختلال می‌کند و مشکلاتی  را بوجود می‌آورد، اظهار داشت: اشتغال زنان به عنوان یک متغیر نمی‌تواند نقشی مستقیم و بلافصل در وقوع طلاق درکشور داشته باشد که بگوییم اگر اشتغال را از زنان بگیریم پس طلاق هم تا حد زیادی کاهش خواهد یافت و دراین رابطه هیچ مستندی نمی‌توان ارائه داد؛ بله البته نمی‌توان منکر شد که بی‌تاثیر است، قطعا تاثیر دارد، ولی فروکاستن تمام طلاق‌ها به اشتغال زنان امری خلاف واقع و بیشتر ناشی از رویکرد مردسالارانه نسبت به تحلیل های اجتماعی دارد و بدور از منطق تحلیلی مسائل اجتماعی است؛ چه بسا اگرزنان تحصیل کرده در جامعه شاغل نباشند رشد آسیب‌های دیگر یا شکل گیری طلاق های عاطفی را شاهد باشیم.

*نگاه شبکه‌ای به آسیب‌های اجتماعی

اخلاقی‌پور در باب موفقیت در تحلیل و تعدیل آسیب‌های اجتماعی اظهار داشت: در خصوص سایر آسیب‌های اجتماعی نیز بایستی نگاه و دید شبکه‌ای داشته باشیم. صرف این که بگوییم نخست اولویت چیست؟ درعالم واقعیت نمی‌توان اولویت را تعیین کرد ممکن است در یک منطقه حاشیه نشین یک آسیب اجتماعی وجود داشته باشد که همان آسیب را در یک منطقه دیگر از شهر نیز شاهد باشیم؛ پس نمی‌توان گفت که طلاق یا اعتیاد آسیب‌های غالب دراستان است. 

بنابراین باید نگاه شبکه ای به آسیب‌های اجتماعی داشت طلاق و حاشیه نشینی می‌توانند مانند اعتیاد، زنجیره‌ای از آسیب‌های اجتماعی را با خود به همراه بیاورند یا آسیبی را سال‌ها کتمان نمائیم؛ در حالی که بسترساز آسیب‌های عیان است. به‌عنوان مثال از مقابله با مشروبات الکلی غافل شدیم و این آسیب به طور پنهانی رشد کرد و شرایط اقلیمی و ترانزیتی استان هرمزگان سبب شده تا مصرف مشروبات الکلی به عنوان الگوی تفریحی در رفتاربخشی از جمعیت به ویژه جوانان رسوخ کند.

اخلاقی‌پور افزود: متاسفانه برخی خانواده ها به تصور اشتباه مصرف مشروبات الکلی را به مواد مخدرسنتی یا صنعتی ترجیج می‌دهند؛ سطح کشفیات و مصرف و تولید مشروبات دست ساز در بین طبقات زیرین جامعه گویای این است که باید کارهای در این خصوص انجام شود.

*تقویت انجمن الکلی‌های گمنام

با توجه به موفقیت‌های انجمن معتادین گمنام NA  انجمن الکلیهای گمنام AA نیز بایستی شناسانده شود که در سال 96 حرکت‌هایی انجام شد و در سال 97 هم باید دنبال شود تا انجمن در استان به طورجدی تقویت گردد تا به عنوان یک سازمان مردم نهاد در این زمینه فعالیت منسجم تری را دنبال نماید؛ ستاد ساماندهی مشروبات الکلی در استان فعال شده و برنامه مشترکی با دادگستری، بهزیستی و اداره کل ورزش و جوانان استان در دستور کار قرار گرفته که امید است در سال 97 آثار و نتایج خوب و مثبتی را شاهد باشیم در فضای مجازی نیز اداره کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری هرمزگان به دنبال تولید کلیپ ها وآثار با تاثیرگذاری بالا درفضای مجازی است ./فارس