معیشت ۳۰هـــــزار ماهیـــگیر هـــــرمزگانی در گره کور تورهای غیرمجاز

صبح ساحل ، اجتماعی - در کنار متانت صیادان بومی و اصرار بر روش ها صید سنتی شاهد رشد متدهای نوین ماهیگیری هستیم که مهم ترین اصل آن برداشت حداکثری از ذخایردریا و کسب سود بیشتر است که این دیدگاه با خوی ساحل نشینان سنخیتی ندارد.

مشاغل سنتی در گوشه و کنار هر منطقه براساس شرایط طبیعی، ویژگی های اقلیمی و تفاوت های آب و هوایی شکل می گرفتند که ماهیگیری و صیادی نیز در میان ساکنان سواحل از جمله مشاغل الهام گرفته از طبیعت است.

استان هرمزگان با برخورداری از یک هزار و ۱۰۰کیلومتر نوار ساحلی، وجود جزایر پهناورو قرار گرفتن در کنار تنگه استراتژیک هرمز از جمله سردمداران بیشه آبا و اجدادی صیادی است که از دیرباز جامعه گسترده ای را با اشتغال در زمینه های مختلف صید، ایجاد ابزار آلات ماهیگیری و دریانوردی ارتزاق می رسانده است.

هرچند در سال های اخیر رونق مشاغل صنعتی جمعیت کثری  را به خود مشغول داشته است اما همچنان معیشت آمار قابل توجهی با صیادی گره خورده و در هرمزگان بیش از ۱۲۰ هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم با دریانوردی سر و کار دارند، که از این تعداد ۳۰ هزار نفر در قالب حدود چهار هزار و ۲۰۰ فروند شناور مجاز مشغول به‌کار صید و صیادی هستند.

استان هرمزگان با برخورداری از ۴۰ درصد از صید آب‌های جنوب کشور، یکی از مهمترین قطب‌های صید و صیادی کشور به شمار می رود که علی رغم مدرنینه شدن روش های صیاد، ماهیگیری سنتی به قوت خود پابرجاست.

بندرعباس، بندرلنگه، کیش، میناب و جاسک از مهم ترین مراکز صیادی در هرمزگان به شمار می روند که صیادان برای کسب رزق و روزی حلال در آب‌های خروشان دریا و با امواج دست و پنجه نرم می‌کنند تا به واسطه سخاوت دریا و برپایه دانش گذشتگان امرار معاش کنند.

گرگور، مشتا و تور متداول تین روش های صیادی سنتی در هرمزگان هستند که ابزار این روش های ماهیگیری براساس اکوسیستم دریا تداعی شده و هر کدام از آن مختص به فصل خاص و گونه ای متفاوت است.

در روش صید مُشتا، ماهیگیری با استفاده از جزر و مد انجام می‌شود؛ براین اساس در این روش چوب‌هایی به شکل ایستاده در ساحل کار گذاشته شده و با استفاده از تور حصاری ایجاد می‌شود که هنگام بالا آمدن آب تعدادی آبزی وارد آن شده و با پایین رفتن آب، آبزیان داخل آن به وسیله صاحبان مشتاها صید می‌شوند.

گرگور قفسی است که یک درب مخروطی شکل دارد و ماهی با ورود به آن راه خروج را پیدا نمی کند و به این شکل به دام صیاد می افتد اما در این روش ماهی می تواند روزهای زیادی را زنده بماند و در صورت دیر آمدن صیاد ماهی تلف و فاسد نمی شود.

این نوع صید سالیان طولانی که در بین صیدان هرمزگان رواج دارد و کسی دقیق از تاریخ اولیه صید با این روش اطلاعی ندارد اما پیشکسوتان ساخت گرگور می گویند ساخت آن را از نیاکان خود به ارث برده اند.

ماهیگیر با تور یکی از متداول ترین روش های صیادی است که در هرمزگان نیز رونق بسیاری دارد براین اساس جاشوها و صیادان به صورت گروهی  اقدام به پهن کردن تورهای وسیعی در محدوده مشخصی از دریا که زیستگاه ماهیان است نموده و با جمع آوری تور از دریا صید خود را از آب بیرون می کشند.

پرسان دوقایقی نیز از روش های صید ریزماهیان است که در مناطق جاسک ، بندرلنگه و جزیره قشم رواج بیشتری دارد از این رو دو قایق صیادی همزمان با هم نسب به صید ماهی های ساردین و متو در فصل خاص اقدام می کنند و بالغ بر هفت صیاد در این روش فعالیت می کنند.

در کنار متانت صیادان بومی و اصرار بر روش ها صید سنتی شاهد رشد متدهای نوین ماهیگیری هستیم که مهم ترین اصل آن برداشت حداکثری از ذخایردریا و کسب سود بیشتر است که این دیدگاه با خوی ساحل نشینان سنخیتی ندارد.

صید ترال و و صیادی با تورهای مضر منوفیلامنت را می توان از جمله روش های جدید صیادی برشمرد که این تورها تک رشته ای و از جنس نایلون نامرئی بوده و صدمات بسیاری به ذخایر آبزیان، مرجان ها و بستر دریا وارد می کنند.

این تورها به دلیل سبکی و قدرت غوطه وری بالا به راحتی توسط امواج و یا هر نیرویی از کنترل صیادان خارج و در دریا ها به صورت آزاد و سرگردان مشکل آفرین می شود.

این تورها به دلیل قابلیت بالای صید خود و همچنین استاندارد نبودن بدون توجه به گونه، زمان رسیدگی جنسی و اندازه آنها اقدام به صید و به دام انداختن آبزیان می کند که این می تواند منجر به برهم خوردن چرخه های طبیعی آن‌ها شود.

روش جدید صید ترال از جمله متدهای صیادی نوین است که به وسیله کشتی های کف رو انجام می شود و می توان این صید را عامل تخریب محیط زیست دریا و نابود کننده گونه های آبزیان دانست.

در این روش صیادی به واسطه استفاده از تورهایی با روزنه های ریز ذخیره فیتوپلانکتون ها، صدفهای کف زی و مرجان ها نیز متحمل آسیب و زیان می شوند.

در روش ترال یا گوفه تور ، ماهیگیری به شکل قیف صورت می گیرد و تور در بستر دریا کشیده می شود از این رو هرگونه آبزی و موجود دریایی را برسر راه دارد به دام می اندازد که این امر موجب نابودی حیات آبزیان بشمار می رود.

روش های نوین صیادی بدون در نظر گرفتن حیات دریا برداشت حداکثری مورد نوجه است از این رو د رکنار نابودی گونه های آبزی ، هزاران صیادی که به روش های سنتی ماهیگیری می کنند متحمل ضرر و زیان هستند و هر روز تورهایشان خالی تر از پیش می شود.

هرچند سازمان شیلات در راستای حفاظت از ذخایر آبزیان و جلوگیری ازصدمات ناشی از آن ، استفاده روش آسیب‌رسانی به زیستگاه‌ها و آبزیان صید شده که منجر به پایین آمدن کیفیت صید و بدنبال آن کاهش ارزش غذایی آبزیان استحصالی می شود را ممنوع اعلام کرده اما هنوز فعالیت های پیدا و پنهانی به روش های غیر قانونی در پهنه خلیج فارس  انجام می شود که معیشت صیادان بومی و اکوسیستم خایج فارس را نشانه رفته است./هرمز