سیستان و بلوچستان، کم آب ترین استان کشور

 با وجود بارش‌های نسبتا خوب از اواخر سال گذشته تاکنون در سیستان و بلوچستان اما هنوز زخم عمیق خشکسالی در جنوب شرق کشور التیام نیافته و این استان در صدر کم آب ترین استان‌های کشور قرار دارد.

به گزارش صبح ساحل به نقل از ایرنا، زخم کهنه تداوم خشکسالی‌های ۲ دهه در سیستان و بلوچستان سبب افت آب‌های زیر زمینی و خشک شدن قنات‌های متعدد و در نتیجه از بین رفتن زیر ساخت‌های بخش کشاورزی و نابودی اکوسیستم طبیعی در سطح وسیعی از اراضی و مراتع این استان شده است.

سیستان و بلوچستان دارای ویژگی‌های اقلیمی خاص از جمله دارا بودن بیشترین میزان تبخیر سالانه کشور، بارندگی اندک، پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی‌ها، دامنه زیاد تغییرات دما در شبانه روز، وزش بادهای موسمی و فصلی با شدت و تداوم زیاد از جمله بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است که در بخش‌های وسیعی دچار کم آبی بوده و تداوم کم آبی‌ها به صورت دوره‌ای منجر به وقوع خشکسالی‌های سهمگین شده به طوری که علاوه بر تخریب زیر ساخت‌های بخش کشاورزی منجر به نابودی اکوسیستم طبیعی و نیز محیط زیست انسانی منطقه شده است.

اگر چه وقوع بارش در اسفند و ماه‌های نخست امسال منجر به سیلابی شدن برخی معابر و رودخانه‌های شهرستان‌های سیستان و بلوچستان شد، اما با توجه به کسری بارش و وضعیت منابع آبی استان، بارندگی‌ها تا حدودی به تقویت سفره‌های آب زیر زمینی و مخازن سدهای استان کمک می‌کند هر چند نمی‌تواند خشکسالی‌های گذشته را جبران کند.

با این وجود نمی‌توان انتظار داشت تمام خشکسالی‌های اخیر با فعالیت این سامانه‌های بارشی خاتمه یابد و در مجموع این استان همچنان با درجات مختلفی درگیر خشکسالی است.

۶۱ درصد گستره سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی شدید است

رئیس گروه تحقیقات هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: بررسی شاخص ۱۰ ساله خشکسالی SPEI نشان می‌دهد که ۶۱ درصد از گستره این استان برابر با ۱۱۱ هزار کیلومتر مربع درگیر خشکسالی بسیار شدید است.

«اله بخش ریگی» اظهار داشت: با وجود اینکه سیستان و بلوچستان در سال زراعی جاری بارش‌های خوبی دریافت کرده اما خروجی شاخص ۱۰ ساله تبخیر، تعرق و بارش استاندارد شده موسوم به SPEI نشان می‌دهد که همچنان ۱۰۰ درصد گستره منطقه درگیر خشکسالی بوده و ۶۱ درصد از این پهنه با خشکسالی بسیار شدید مواجه است.

وی افزود: بر اساس خروجی نتایج شاخص SPEI، خشکسالی و ترسالی به چهار طبقه خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید دسته بندی می‌شود که اکنون حتی یک دهم درصد از گستره سیستان و بلوچستان شرایط نرمال یا ترسال ندارد و تمام این پهنه وسیع دچار درجه‌های گوناگون خشکسالی است.

رئیس گروه تحقیقات هواشناسی سیستان و بلوچستان ادامه داد: از ابتدای سال زراعی جاری یعنی مهرماه ۹۷ تا اردیبهشت امسال ۱۰۷.۵ میلی متر باران در استان باریده که حجم قابل توجه این بارش‌ها مربوط به ۲ ماه اسفند و فروردین گذشته است.
وی بیان کرد: میزان بارش دریافتی سیستان و بلوچستان در فروردین امسال حدود ۳۵ میلی متر بود که معادل ۳۱ درصد بارش یک سال آبی است.

ریگی اظهار کرد: بخشی از این حجم بارندگی در نتیجه وقوع بارش‌های رگباری است که حجم زیادی بارش در مدت کوتاهی می بارد به طوری که گاهی در نتیجه فعالیت یک سامانه بارشی حدود ۴۰ درصد بارندگی‌های یکسال زراعی استان دریافت می‌شود.
وی ادامه داد: این موضوع نتیجه تلخ علمی دارد و آن اینکه بر خلاف انتظارها نیاز بارشی منطقه با فعالیت صرف یک سامانه تأمین نمی‌شود.
رئیس گروه تحقیقات هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: منظور این نیست که بارش‌های رگباری بی اثر یا بی ثمر است بلکه ۴۰ درصد بارش‌های یکسال زراعی باید در ۴۰ درصد از بازه زمانی یک سال ببارد نه اینکه در یک شب این مقدار بارش دریافت شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: حجم فعلی آب در سدهای استان نسبت به سال آبی گذشته ۸۰ درصد افزایش یافته است.
اتابک جعفری با بیان اینکه هم اینک ۶۸ درصد از حجم کل مخازن آبی سیستان و بلوچستان آب گیری شده است، افزود: حجم فعلی آب مخازن استان هزار و ۳۵۵ میلیون مترمکعب است.

وی همچنین به حجم آورد رودخانه‌های مبنای سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: از ابتدای مهرماه سال ۹۷ تا ابتدای اردیبهشت امسال رودخانه‌های مبنای استان هزار و ۳۹۹ میلیون مترمکعب آورد آب داشته‌اند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان ادامه داد: حجم رودخانه‌های استان از ابتدای سال آبی جاری ۹۸ - ۹۷ تاکنون نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته سه هزار و ۲۸۹ درصد افزایش یافته این در حالی است که این میزان نسبت به مدت مشابه درازمدت ۲۸ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

جعفری به بارندگی‌های اسفند و فروردین مرکز و جنوب سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: بر اثر این بارندگی‌ها چهار سد خیرآباد، پیشین، شیء کلک و زیردان که در سال گذشته از وضعیت مناسبی برخوردار نبودند آبگیری شدند به طوری که حجم آب فعلی این مخازن نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب ۱۴۸، ۴۹۹، ۲۴۰، و ۵۰ درصد افزایش یافته است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان تصریح کرد: بارش‌های بهاری، کم آبی در استان را جبران نمی‌کند به همین سبب از شهروندان عزیز در خواست می‌شود در مصرف آب مدیریت لازم را داشته باشند.

وی افزود: اگر چه بارندگی‌های مناسبی از اوایل سال جاری تاکنون به وقوع پیوسته، اما نباید این گونه تصور شود که استان از تنش آبی عبور کرده است.

بهینه سازی؛ راهکار مؤثر افزایش بازدهی مصرف آب

رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: انجام اقدامات زیربنایی در داخل مزارع برای بهبود راندمان‌های آبیاری و بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی از جمله اقدامات و عوامل فنی مؤثر بر افزایش بازدهی مصرف آب محسوب می‌شوند.

غلامحیدر زورقی افزود: با توجه به قرار گرفتن ایران و بویژه این استان در مناطق خشک و نیمه خشک کره خاکی و مشکل کم آبی و بحران آب و از سوی دیگر افزایش روزافزون جمعیت و تأمین امنیت غذایی و محدود بودن منابع آب باید سعی شود تا از آبیاری سنتی فاصله گرفته و با آبیاری مدرن و مکانیزه ضمن صرفه جویی در مصرف آب، راندمان تولید را افزایش دهیم.

وی افزود: این سازمان تاکنون افزون بر ۳۳ هزار و ۲۴۰ هکتار آبیاری تحت فشار در سیستان و بلوچستان اجرا کرده است که از مزایای اجرای این سامانه کاهش مصرف آب و افزایش بهره وری بوده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: با توجه به مشکلات بخش آب استان این سازمان توسعه سامانه‌های نوین آبیاری را در اولویت کاری خود قرار داده است.

آب گوهری گرانبها در بیش از ۲ هزار روستای سیستان و بلوچستان

مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: از مجموع پنج هزار و ۵۹۴ روستای استان ۲ هزار و۸۶۸ روستا از شبکه آبرسانی برخوردارند.

عبدالاحد ریگی افزود: ۲ هزار و ۷۲۶ روستای استان فاقد هرگونه سامانه آبرسانی هستند که آب آشامیدنی مورد نیاز ساکنان این روستاها بوسیله تانکر آبرسانی سیار از سوی این شرکت، چاه‌های حفر شده و موتور آب تأمین می‌شود.

وی گفت: هم اینک هزار و ۳۰۰ روستای سیستان و بلوچستان با تانکر آبرسانی می‌شوند.

مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان بیان کرد: بارندگی‌های چند ماه گذشته منابع آبی روستاهای دارای شبکه آبرسانی استان را از نظر آب به شرایط پایدار رساندهاند اما روستاهایی که با تانکر آبرسانی می‌شوند نیاز سریع به راه‌اندازی تأسیسات دارند.

وی افزود: هم اینک ساخت ۱۸ مجتمع آبرسانی با هفت هزار و ۴۵۰ کیلومتر لوله گذاری در سیستان و بلوچستان برای ۲ هزار و ۲۵ روستا در دست ساخت است.

ریگی با بیان اینکه سالانه حدود ۸۰۰ کیلومتر لوله گذاری برای بهره مندی روستاهای ذکر شده در حال انجام است ادامه داد: ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار برای ساخت این مجتمع‌های آبرسانی پیش بینی شده که ضروری است بخش قابل توجه‌ای از این منابع در اختیار شرکت آب و فاضلاب روستایی استان قرار گیرد تا این اقدام مهم و جهادی هر چه سریع‌تر به اتمام برسد.