"گفتمان اعتدال؛ چالش ها و فرصت ها"

صبح ساحل، سیاسی _ مدتی ناچیز از انتخابات و نتیجه آن یعنی پیروزی "گفتمان اعتدال" با شعار انتخاباتی "تدبیر و امید" می گذرد اما از جهاتی شاید اندیشه ورزی در قبال آنچه پیرامون این پدیده حاصل آمد گسترده گی و مرزهای فراوان داشته باشد . انتخاباتی که به نوعی سیاسی ترین انتخابات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تلقی گردید و  از  بعد محتوایی و هم از  بعد چالش ها و روش ها از پیچیدگیهای خاص خود برخوردار بود و نیز آینده ای پر از فرصت و البته شاید چالش هایی را پیش رو خواهد داشت. در این نوشتار سعی بر آن است که از زوایایی چند ، به این پدیده نگاهی تحلیلی انداخته شود ، سه بخش کلی: فرآیندهای مختوم به انتخاب رئیس جمهوری شامل (الف - ماه های قبل از انتخابات ب- ایام ثبت نام کاندیداها ج- ایام اعلام نتایج تائید صلاحیت ها و تبلیغات انتخاباتی و نهایتأ تنیجه نهائی انتخابات )، گفتمان اعتدال و  چالش ها و فرصت ها،  اجزاء اصلیِ ساختارِ تحلیلیِ این نوشتار را تشکیل می دهند .

• فرآیندهای مختوم به انتخاب رئیس جمهوری

الف: ماه های قبل از انتخابات :

از حدود یکسال مانده به خرداد 92 رایزنی هایی در جبهه های مختلف سیاسی آغاز به انجام گرفت ، بطور عمده چهار جبهه سیاسی  در این بازار سیاسی، کنش ها را شکل میدادند که جبهه اصلاح طلبان،جبهه اصولگرایان ، جبهه اصولگرایی جدید (پایداری) و نهایتأ نامزد احتمالی دولت .در اردوگاه اصلاح طلبان شرکت در انتخابات با کاندیدی حداقلی و با هدف مبارزه انتخاباتی و نتیجه نامعلوم ( شرکت برای اظهار وجود دوباره و شانس حداقلی برای پیروزی) ، و در نگاهی ثانی یعنی شرکت در کارزار انتخابات با هدف برد و پیروزی با استراتژی اجماع روی کاندید حداکثری ، دو رویکرد اصلی را در این اردوگاه شکل میدادند . اصلاح طلبان که از عدم اجماع در انتخابات 84 به اهمیت اجماع بیش از پیش پی برده اند ، بیش از پیش میدانند که در صورت عدم اجماع نتیجه را احتمالأ واگذار خواهند کرد ، در این استراتژی شخصیت هایی که بتوانند اجماع را تحقق بخشند حول محور دو نفر خواهد بود خاتمی یا هاشمی ، که این هر دو نیز برای شرکت در انتخابات شرایط خاصی را می طلبند که بنا بر اظهارنظرهای این دو  شرایط مذکور فراهم نبود.

در اردوگاه اصولگرایان اما شرایط بگونه ای پیش می رفت که نامزدهای زیادی اعلام موجودیت کردند ، کثرت کاندیداها بگونه ای بود که پیش بینی ها حکایت از آن داشت که اجماع و شرایط آن بسیار سخت می نمود اما در این بین ائتلاف سه گانه ولایتی – حداد – قالیباف حکایتی دیگر داشت ، این ائتلاف اما چگونگی ، کیفیت ساختاری و گفتمانی اش بیشتر شبیه اندام واره ای مصنوعی و لرزان بنظر می رسید و این مساله زمانی بیشتر نمود پیدا می کرد که اعضای ائتلاف در رسانه ها و محافل ، گفتمانهای یکپارچه ائتلافی نداشته و بر محوریت خود در قالبی فردی بیشتر سخن می گفتند .

قوم پایداری ها اما در این بین با محوریت آیت ا... مصباح یزدی از ساختار تشکیلاتی بهتری برخوردار بود ، کاندیداهای مطرح در این اردوگاهِ منشعب شده از اصولگرایی اندک بوده و مطالعه و اندیشه ورزی پیرامون این موضوع که چه کسی کاندید احتمالی این جریان خواهد بود انسجام بیشتری داشته و نهایتأ نیز اینگونه شد.

در دولت نیز تلاش های درونی زیادی با چاشنی سکوت سیاسی و اتخاذ استراتژی تمایزسازی روی نزدیکترین یار رئیس جمهور ، فضای عمومی را به سمتی سوق داد که کنش گران رسانه ای با حساسیت ویژه ای موضوع را دنبال میکرنند و گمانه ها از معانی وآینده مبهم پس از رد یا تائید صلاحیت وی حکایت داشت .

در فضای عمومی اما با توجه به وضعیت اقتصادی ، افزایش تحریم ها و ناکارآمدی سیاست های حاکم دولتی در مهار  سونامی قیمت ها و عدم توفیق دولت در کنترل و مدیریت اقتصاد عمومی و همچنین جدل های سیاسی دولت در کنش های سیاسی داخلی و ناهنجاری های گفتمانی بین قوای سه گانه ، افکار عمومی را سخت متوجه انتخابات میکرد و این یک معنای عمده داشت که حکایت از "انتظار عمومی به فرجی پس از نتیجه انتخابات" داشت، فرجی که شاید بتواند تغییر سیاست ها و ساختار اقتصادی ، دیپلماسی گفتگوگرای معتدلانه با غرب و نهایتأ فضای همگرایی و همراهی قوا را بتواند به ارمغان آورد  و نهایتأ در پس این فرج ، گشایشی در زندگی معیشتی و سلامت روانی جامعه حاصل آید.

ب: ایام ثبت نام کاندیداها

با فرارسیدن ایام ثبت نام کاندیداها ، نمایندگان جبهه های چهار گانه سیاسی به ساختمان فاطمی رفته و ستادهای آنها فعالیت های غیررسمی را آغاز کردند در روزهای پایانی مهلت ثبت نام ابتدا اعضای ائتلاف سه گانه اصولگریان و سایر نامزدهای این جبهه و سپس نامزد شاخص مستقل یعنی محسن رضایی بود که با شعار "دولت فراگیر امید" پا به عرصه انتخابات یازدهم گذاشتند، وی با طرح اقتصاد فدرالی مهم ترین هدفش را اصلاح ساختار اقتصادی و بهبود بال زندگی و معیشت مردم در قیاس با بال قدرتمند سیاست و امنیت جمهوری اسلامی عنوان کرد . از طرفی با شروع ایام ثبت نام ، کوشش های جدی اصلاح طلبانِ مردمی (عمدتأ در فضای مجازی) و دیدار شخصیت های سیاسی این جبهه برای حضور و متقاعد سازی وی برای کاندیداتوری رئیس جمهور دولت اصلاحات یعنی سیدمحمد خاتمی، سازمان یافت که البته همه ی این کوشش ها بی نتیجه ماند . در روز آخر و در دقایق پایانی مانده به پایان مهلت ثبت نام کاندیدای اصلاح طلبان و بخش کثیری از معتقدان به اقتصاد آزاد و سردار سابق سازندگی اکبر هاشمی رفسنجانی به ساختمان میدان فاطمی رفت و اندکی پس از آن نامزد جنجالی دولت نیز  اعلام حضور کرد . ساعت 18 آن روز تا حدود 72 ساعت پس از آن فضای سیاسی کشور چنان حول حضور این دو تن بود که گمانه ها و تحلیل های رسانه ای داخل و خارج کشور و همچنین تحلیل های اجتماعی عمومی نیز متاثر از حضور این دوتن شده بود ، موضوع از جهاتی نیز آن هنگام جالب تر می نمود که شاخص های قیمتی ارز و طلا با حضور هاشمی روند کاهشی در پیش گرفت . در این بین گمانه ها برای تائید یا رد صلاحیت ها آغاز شد و سناریوها و تحلیل های زیادی در این بین بروز و ظهور پیدا کرد.

ج: ایام اعلام نتایج تائید صلاحیت ها و تبلیغات انتخاباتی

با اعلام نتایج تائید صلاحیت ها که با تمدید بررسی شورای نگهبان هم همراه بود هر دو نامزد اصلی انتخابات که احتمال دوقطبی شدن انتخابات پیش رو را افزلیش میدادند رد صلاحیت شده و  شور و هیجان ناشی از بخصوص حضور هاشمی افول جدی در اردوگاه مردمی اصلاح طلبی را به همراه داشت در این بین نگاه ها به سمت کاندیداهای باقی مانده معطوف شد، یک اصلاح طلب (عارف)، یک نامزد میانه رو نزدیک به اصلاح طلبان (روحانی)، دو نامزد مستقل (رضایی و غرضی) و چهار نامزد اصولگرایی (ائتلاف سه گانه+ نامزد پایداری)هشت نامزد در دسترس مردم برای تعیین رئیس جمهور شدند. ستادهای تبلیغاتی بطور رسمی آغاز بکار کرده و کارزارها در شهرهای کشور وارد عرصه رقابت و کسب سهم از آرای خاکستری و جناحی می شوند ، در این بین مناظرات انتخاباتی داغ ترین شیوه تبلیغاتی  را شکل میدهند و بعضأ بگونه ای که خود کاندیداها هم غافلگیر میشوند و رفتارهای صلبی و و گاهأ ایجابی با شیوه در پیش گرفته شده صدا و سیما در مناظرات نشان میدهند اما شیوه بکارگرفته شده انتخاب را برای عموم ساده تر می کرد و نامزدها در مباحث مختلف و در محورهای متفاوت منویات و نگاه های خود را بروز میدادند ، در موضوعاتی از قبیل اقتصاد ، عمده نظرات بر تولید و افزایش آن بعنوان راهکار مهار تورم سخن میرانند و در موضوعات اجتماعی نظرات مختلف و در  سیاست خارجه همگی بر احقاق حقوق ملت بر سر پرونده هسته ایی علی رغم تفاوت در دیدگاه ها ، بر سر کلّیت حق هسته ای شدن ایران اجماع وحود داشت ، اما در شیوه ها و علی الخصوص در ماجرای کهنه مذاکره با غرب و بخصوص ایالات متحده اختلافات و تفاوت ها  بروز پیدا کرد ، آنچه در این بین توانست مقداری تعیین کننده باشد نظرات در باب پرونده هسته ای بود که موضوعاتی محرمانه ره به عرصه ی عمومی برده و میزان اطلاعات مردم را تحت تاثیر قرار داد  ، طی روزهای برگزاری مناظرات رقابت اصلی به تدریج بین سه ظلع رویکرد اصلاح طلبانه(عارف و روحانی)اصولگرایی (جلیلی و قالیباف) و نامزد مستقل (محسن رضایی) در نوسان بود ، نظرسنجی سایت ها و نهادی مختلف نتایج متفاوتی را نشان میدادند در این بین نامزدهای سه گانه ائتلاف همچنان بدون تکلیف مانده اند و از روند مناظرات برداشتی شکل گرفت که ائتلاف ظاهرا تصنعی است اما در ادامه ، دو کناره گیری آرایش انتخاباتی را تحت تاثیر قرار داد 1- کناره گیری حداد تحت عنوان "به نفع اصولگرایی" که الزاما معنای به نفع ائتلاف را القا نمیکرد و میتوانست بعد از قالیباف و ولایتی حتی بنام جلیلی هم معنا کرد و 2- کناره گیری عارف به نفع روحانی ، این کناره گیری با توصیه خاتمی باعث شد در روزهای منتهی به همه پرسی خیرش مجددی در بدنه اصلاح طالبان مردمی به نفع رویکرد شبه اصلاحی و اعتدلالی روحانی شکل گرفته و  وی را در رتبه اول نظرسنجی ها قرار دهد گمانه ها به این سمت میرفت که روحانی یا در دور اول یا در دور دوم برنده انتخابات خواهد شد ، از دیگر سو حکایت هایی از اجماع اصولگرایان روی جلیلی یا قالیباف بگوش میرسید که این امر نیز سرانجام میسر نشد .

د: نتیجه نهائی انتخابات

24 خرداد است،  اخبار غیررسمی از اقبال رای رو به تزاید روحانی حکایت داشت، بسیاری از شایعات با پیام رهبر معظم انقلاب رنگ باخت و با شمارش آرا، پیش بینی ها حکایت از برنده شدن ایدئولوگ دولت تدبیر و امید با گفتمان اعتدال در ادره کشور، در دور اول داشت، نهایتأ در ساعات پایانی عصر 25 خرداد نتیجه انتخابات با پیروزی روحانی اعلام شد و "امید و تدبیر" شعاری بود که برنده کارزار انتخابات شد و فصل جدیدی در قوه ی مجریه و اداره کشور حول این شعار آغاز گردید.  در این بین یکی از بهترین پدیده های مبارک که می تواند به عنوان یک پیروزی تلقی گردد تحقق نیمی از شعار رهبری معظم انقلاب در سال 92 یعنی "حماسه سیاسی"  بود ، اهمیت مساله از آن جهت بیش از پیش آشکار میگردد که نام گذاری سال های توسط رهبری معظم با همفکری کارشناسان زیادی صورت میگرفت اما در تحقق آن توسط قوای سه گانه بطور خاص و سایر نهادها و سازمان های بطور عام عزمی راسخ در تحقق آن بگونه ای ملموس صورت نمیگرفت و یا حداقل میتوان گفت تحقق آن واجد تحسین و رضایت عموم نبود. انتخابات 92 از جهت حضور و میزان مشارکت مردم ، بلوغ سیاسی سران جناح ها و رشد عقلائی بدنه مردمی نظام بواقع از پدیده های نادر  پس از انقلاب اسلامی بود.

ادامه دارد . . .