چرا در مدارس تغذیه ناسالم فروخته می شود

صبح ساحل ، اجتماعی - تغذیه کودکان و نوجوانان در مدارس بخش مهمی از چرخه غذایی آنها در بیش از یک سوم سال را در بر میگیرد .با توجه به فعالیت شدید مغزی کودکان در مدرسه نیاز آنها به وعده های غذایی خوب و مغذی در این ساعات بیشتر میشود دوران دبستان آغاز اوجگیری چرخه رشد کودک و ورود او به دوران بلوغ است اگر چه در این سالها سرعت رشد کمتر میشود اما اتفاقات فیزیولوژیکی که در بدن کودک اتفاق می افتد بسیار مهم است. بخش عمده شکلگیری یک کودک سالم و باهوش و یا ایجاد عادات بد غذایی و بیماری هایی که به واسطه آن در کودکان و نوجوانان ایجاد می شود در دوران دبستان اتفاق می افتد خطرات ناشی از چاقی ، دیابت کودکان ، بلوغ زودرس و... همه عواملی هستند که بخشی از آن به طور مستقیم به تغذیه و نوع آن بستگی دارد .با توجه به اهمیت و تاثیر گذاری نوع و مقدار مواد غذایی دریافتی توسط کودکان و نوجوانان و لزوم فرهنگ سازی در این زمینه نظارت و کنترل بر آن یک ضرورت است . در این میان مدرسه یکی از مهمترین محیط هایی است که مستقیما در بحث تغذیه کودکان نقش دارد انتظار میرود دانش آموزان در مدرسه  خوردن خوراکی های مفید را یاد بگیرند و عادت استفاده از غذاهای نا مناسب که عمدتا ناشی از  ناآگاهی والدین است را کنار بگذارند ساعاتی که دانش آموزان در محیط مدارس قرار دارند میتواند زمینه ساز آشنایی آنها با مواد خوراکی سالم و یا شکلگیری عادات مطلوب مانند خوردن صبحانه یا شیر شود .اما مساله ای که امروز به زنگ خطری برای بهداشت و تغذیه دانش آموزان تبدیل شده است فروش و توزیع مواد خوراکی ناسالم و یا کمبود نظارت های بهداشتی در مدارس است اتفاقی که مسولیت آن به طور مستقیم بر عهده مدیران مدارس و مسوولان آموزش و پرورش بندر عباس است.

 دکه، بوفه یا پایگاه تغذیه سالم-از دید یک ناظر بی طرف بیشتر به دکه میماند، از نگاه برخی مدیران مدارس بوفه است و از نظر کارشناسان آموزش و پرورش پایگاه تغذیه سالم . این شرح حال اتاقک کوچکی است در مدارس که به دانش آموزان مواد خوراکی میفروشد مکانی که روزانه دهها کودک برای خریدن و خوردن خوراکی های مختلف در میان همسالان خود به آن مراجعه میکنند اما میزان سلامت و بهداشت رعایت شده در برخی از این مکان ها با تردید های جدی مواجه است. ارایه خوراکی های به شدت مضر مانند چیپس و پفک و همچنین شکلات ، ژله و پاستل های غیر بهداشتی در این مکان ها نگرانی هایی را در رابطه با بهداشت و سلامت دانش آموزان ایجاد کرده است .بیشتر اتاقک هایی که به این کار اختصاص یافته اغلب فاقد وسیله خنک کننده است که با توجه به هوای گرم بندر عباس سلامت مواد خوراکی را با خطر مواجه میکند همچنین ااین مکان ها از نظر بهداشتی فاقد ملزومات اولیه ای چون کاشی کاری ،راه آب برای امکان شستشوی محل و یخچال برای نگه داری مواد غذایی فاسد شونده است و اغلب فروشندگان این مکان ها کارت بهداشت یا تاییده ی سلامت ندارند .با توجه به این که مشتریان این مکان ها در مدارس کودکانی هستند که اغلب به بهداشت دست و دهان خود توجه کافی ندارند محافظت از آنها در برابر انواع بیماری های منتقل شونده وظیفه دست اندرکاران مدارس است.

 چه کسی باید نظارت کند-علیرضا باقری معاون تربیت بدنی و سلامت اداره کل آموزش و پرورش استان هرمزگان به عنوان یکی از مسوولان تغذیه سالم مدارس در مورد چگونگی نظارت و معیارهای یک فروشگاه مواد غذایی سالم در مدارس میگوید: یک پایگاه تغذیه سالم باید از نظر مکانی و تجهیزات از هر نظر قابل نظافت و شستشو و دارای راه آب ، کاشی کاری و نور و تهویه مناسب باشد و در صورت ارایه مواد فاسد شدنی در آن حتما از یخچال و خنک کننده های هوا استفاده شود.باقری یکی از مشکلات در امر تغذیه در مدارس را بحث چند گانگی در اداره تغذیه و پایگاههای تغذیه سالم در مدارس دانسته و می گوید احداث این پایگاهها در مدارس بر عهده معاون پرورشی آموزش و پرورش است و نظارت بر بهداشت و کیفیت این مکانها مربوط به معاونت تربیت بدنی و سلامت این اداره کل که این امر موجب برخی مشکلات در این حوزه نظارت میشود . در مدارسی که در دست احداث است مکان یابی این پایگاه به صورت کامل در نظر گرفته میشود اما مشکل عمده در مدارسی است که پس از ساخت ،این پایگاهها در آن جانمایی شده است  با توجه به اضافه شدن یک کلاس به مدارس، دبستان ها اغلب با مشکل کمبود فضا روبرو هستند و به همین دلیل مکان مناسبی برای بوفه در مدارس در نظر گرفته نمی شود.باقری در مورد نوع و چگونگی نظارت بر تعذیه در مدارس اذعان کرد: نظارت و بازبینی سطح بهداشتی از طرف بازرسان این اداره به صورت مرتب در مدارس صورت میگیرد  که این نظارت ها شامل طیفی از بازرسی های سرزده و یا دریافت اطلاعات از مدارس میباشد ضمن اینکه به اداره بهداشت هم اختیار بازرسی و نظارت داده شده است.

 مدارس ستاره دار-اگر چه وضعیت اغلب بوفه های مدارس در شهر بندر عباس با معیارهای استاندارد فاصله زیادی دارد اما در این میان هستند مدارسی که به همت مدیران و مسولانش از وضعیت مطلوب و نمونه ای برخوردارند مدارسی که پایگاههای تغذیه سالم در آنها با رعایت کامل موارد بهداشتی به ارایه میان وعده های گرم مانند خوراک لوبیا،عدسی ، سوپ و همچنین شیر و بستنی می پردازند .از نظر معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش وجود پایگاههای تغذیه سالم در یک مدرسه جزو مواردی است که برای آن مدرسه امتیاز آوری دارد وی با اشاره به این امتیازها می افزاید: ما در سطح شهر مدارسی داریم که پنج ستاره و چهار ستاره هستند و به لحاظ برخورداری از پایگاههای تغذیه سالم در وضعیت بسیار مطلوبی قرار دارند . به نظر میرسد چگونگی تجهیز بوفه های مدارس و پایگاههای تغذیه سالم تا حدود زیادی بستگی به تفکر و همت متولیان و مدیران مدارس داشته باشد. چرا که در برخی از مدارس زمینه های آشنایی دانش آموزان با خوراکی های سالم فراهم شده و با اجرای برنامه سفره های صبحانه دسته جمعی به ایجاد رغبت در کودکان برای خوردن صبحانه پرداخته میشود.

 لطفا والدین اعتراض کنند-نظارت و تقاضا برای برقراری یک نظام بهداشت که ضامن سلامتی کودکان است نه تنها وظیفه آموزش و پرورش که مسوولیت والدین نیز هست اگر برخورد های نامناسب تغذیه ای در مدارس با اعتراض والدین روبرو شود بی شک نظارت ها و حساسیت مسسولان امر در این زمینه افزایش خواهد یافت حتی به نظر می رسد از این اعتراضات در اداره آموزش و پرورش هم استقبال میشود در این زمینه علیرضا باقری مسوول نظارت بر تغذیه در مدارس می گوید : والدین میتوانند در صورت نارضایتی از وضع تغذیه و بهداشت در مدارس به کارشناسان و مسوولان بهداشت و سلامت در نواحی مختلف آموزش و پرورش مراجعه و یا مراتب را به صورت تلفنی و یا کتبی به قسمت تربیت بدنی و سلامت اداره کل آموزش و پرورش گزارش دهند.

 مشکل بزرگی به نام کمبود معلم بهداشت

به نظر میرسد در بسیاری از مدارسی که بوفه های استاندارد و یا همان پایگاههای تغذیه سالم وجود ندارد ضمن اینکه معلمان بهداشت و مدیران گاها از وظایف خود قصور میکنند ضعف اطلاع رسانی خلاهایی را ایجاد کرده است که به شدت سلامت جسمی و روحی کودکان شهر را تهدید میکند. فرهنگ سازی در زمینه تغذیه سالم برای خانواده ها و بیان خطرات و عواقبی که خوردن برخی از خوراکی ها برای دانش آموزان دارد میتواند بخشی از چرخه تغذیه ای کودکان را اصلاح نماید.باقری معاون تربیت بدنی و بهداشت آموزش و پرورش با تاکید بر فرهنگ سازی و آشنایی با تغذیه سالم به برگزاری جشنواره های تغذیه سالم در سطح شهر بندر عباس اشاره و می گوید: در این مراسم خانواده ها با انواع تغذیه سالم و متنوع آشنا میشوند که در اغلب موارد خود مدارس بانی آن هستند . ضمن اینکه اداره آموزش و پرورش لیستی از تغذیه های سالم را به مدارس ارایه کرده است که معلمان بهداشت موظف هستند آنها را در اختیار دانش آموزان و خانواده ها قرار دهند. وی با اشاره به مشکل کمبود مربیان بهداشت در مدارس می افزاید: در اینکه معلمان بهداشت مدارس وظیفه نظارت بر نوع تغذیه دانش آموزان را بر عهده دارند شکی نیست اما مشکل اساسی دیگر در این زمینه کمبود معلمان بهداشت در مدارس است چرا که به ازای هر 750 دانش آموز یک معلم بهداشت در مدارس وجود دارد که این امر کنترل و نظارت بر دانش آموزان را مشکل میکند و همچنین در برخی از مدارس عمدتا غیر انتفاعی از معلمان بدون تخصص و یا مدرک بهداشت در این پست ها استفاده میشود.هاجر خرمی کاردان بهداشت و معلم بهداشت یکی از مدارس نمونه در زمینه ایجاد پایگاه تغذیه سالم مشکل عمده بر سر راه نظارت بر نوع تغذیه دانش آموزان را عدم آگاهی والدین دانسته و می گوید: در برخی از مدارس معلمان بهداشت در صورت منع دانش آموز از خوردن برخی از مواد خوراکی با برخورد بد والدین و اعتراض آنها مواجه میشوند چرا که به نظر آنها این افراد حق دخالت در نوع و چگونگی تغذیه دانش آموزان را ندارند و این امر کار را برای نظارت دشوار میکند ضمن اینکه برخی از خانواده ها هیچ ایده ای برای تنوع و جذاب کردن خوراکی های سالم برای کودکان ندارند و به همین دلیل کودکان به سمت خوراکی هایی مانند چیپس و پفک جذب میشوند .

 سخن آخر-تغذيه كودكان رابطه مستقيمي با ضريب هوشي آنها دارد و كودكاني كه دچار مشكلات تغذيه‌اي هستند، علاوه بر اينكه زير استانداردهاي جهاني رشد مي‌كنند، از ضريب هوشي بالا و بازده مطلوب آموزشي و كاري در جامعه نيز برخوردار نيستند خطری که اگر والدین و مسوولان آموزشی کشور به آن توجه و دقت نداشته باشند میتواند بخش عظیمی از سرمایه ملی کشور را نابود سازد. بر اساس یک مثل معروف برای برداشتن کوه باید از سنگ ریزه ها شروع کرد پس برای داشتن کودکان سالم ، جامعه ای پویا و کشوری در مسیر پیشرفت باید تدارک و آینده نگری داشت پرورش کودکانی که از نظر جسمی و روحی دارای حد نرمالی از سلامت باشند پایه های سلامت جامعه در آینده را تضمین خواهد کرد این بر متولیان امر و مسوولان فرض واجبی است تا خود را در پس طرح ها و قوانین و میزهای مدیریتی مخفی نکنند ، به میدان بیایند و از سلامت کودکان امروز و آینده سازان فردا پاسداری نمایند سلامتی که شاید امروز بهایش تنها یک لیوان شیر رایگان در مدارس باشد.