شبیخون ترال ایرانی به ذخایر دریا

ناخدا «یحیی» 18 سال است که رزق و روزی‌اش را از دریا تامین می‌کند. حالا به‌غیر از خودش مسبب اشتغال 5 نفر دیگر هم شده است. او می‌گوید آنقدر بهمان فشار آمد که مجبور شدیم تجمع کنیم. برای چیزی که حقمان است. «شیلات، دریابانی و حراست شیلات در جریان ترال‌کشی قایق‌ها و لنج‌ها هستن. متاسفانه در جاسک هیچ رسیدگی نیست. قصد تخریب هیچ نهادی رو ندارم اما وقتی به آدم فشار وارد میشه، مجبوری بگی. بالاتر از سیاهی که رنگی نیست. تنها شهر بی در و دروازه جاسکه. الان فصلِ صید اسپک ماهی، نوعی ماهی صادراتیه. قایق از چابهار، بندر و کوهستک دارن برای صید به این منطقه میان. دریا مال خدا و همه است ولی هرکس یک محدوده‌ی صیدی داره». ناخدا یحیی درباره حضور لنج‌ها و قایق‌های ترال‌کش می‌گوید: «همه درباره ضررهای صید ترال میدونیم. خداروشکر سپاه، کشتی‌های چینی رو جمع کرد، اما الان لنج‌ها و قایق‌های ترال‌کش که اهل همین منطقه هستن، شروع کردن. دو نوع تور دارن. تور ریز برای صید میگو، تور بزرگتر برای صید ماهی. قایق‌هاشون، چهار نوبت در طول شب تور رو جمع میکنن. بین 400 تا 600 کیلو هرچیزی تو تور اومد میکشن بالا. لنج‌ها تورهاشون کیسه‌ای هست. تا عمق 100 متر هم میرن و دو برابر قایق جمع می‌کنند. مستندات رو به شیلات و فرمانداری دادیم اما هیچ اقدامی نشده. متاسفانه شعار میدن و اقدام نیست. پیش اومده قایق و لنج در حال صید تراله تماس گرفتیم اما هیچ کاری نکردن. اگردر هفته یک دونه قایق ترال توقیف کنن کمتر میشن». به گفته او شغل اکثر مردم جاسک صیادی است. اگر این وضع ادامه پیدا کند، ممانعت و نظارت نشود تا دو سال دیگر در جاسک هم ماهی نیست. ناخدا زییا می‌گوید قایق‌های ترال‌کش حدود 40 تا 50 فروند و لنج‌ها دو الی سه فروند هستند و هنوز می‌توان آن‌ها را کنترل کرد، اما اگر پیگیری نشود باید قید دریا را زد. «مرتضی» جوان 22 ساله جاسکی حدود 8 سال است که صیادی می‌کند. او نگران آینده‌اش است و درباره ترال‌کش‌ها در جاسک می‌گوید: «مجلس دو ساله که صید ترال رو ممنوع کرده. قبلا کشتی‌ها می‌اومدن صید، الان لنج و قایق‌ها علنا در روز روشن میان در عمق کم از سه متری تا صد متری شروع به کشیدن ترال می‌کنند. از یک طرف تورها و گرگورهای صیادها جا به جا و گم میشه. از یک طرف هم زیستگاه محیط زیست رو به طور کامل خراب می‌کنن». به گفته او پس از رفتن کشتی‌های چینی دیگر کسی به این موضوع اهمیت نداد و آن‌ها به همین علت اعتراض کردند. «اگر اینجوری پیش بره یک سال طول نمیکشه که دریای جاسک هم از بین میره. روز روشن ترال‌کشی می‌کنند. بهشان گفتیم آقا نزن، تورهامون اینجاست می‌گفتن به شما ربطی نداره». «حسین» نیز از صیادان با سابقه جاسک است. او دغدغه حفاظت از زیستگاه ماهی‌ها و دیگر آبزیان را دارد. بهنامی می‌گوید که من هم دو قایق دارم و می‌توانم ترال‌کشی کنم اما چه فایده دارد وقتی می‌دانم سال بعد یا سال‌های بعد دیگر ذخایری نیست که صیادی کرد. «من از سال 83 دریا میرم. قایق دارم. قبلا که کشتی‌های چینی بودن از قایق و لنج ترال‌کش خبری نبود. یکی دو تا لنج میومدن به صورت مخفی ترال‌کشی می‌کردن و بعد برخورد کردن و متوقف شدن. الان قایق‌های شهری صید ترال رو شروع کردن. علنا میان کف دریا، زیستگاه ماهی و همه چیز رو نابود می کنن». صیادان از دستگاه قضایی خواسته‌‌اند که مجازات و حکم سنگینی برای ترال‌کش‌ها تعیین کنند تا بازدارنده باشد. او می‌گوید:«بوشهر برای صید میگو به دو الی سه لنج ترال‌کش به مدت محدود نهایتا یک ماه اجازه میدن، اما ندیدم کف‌روبی کنن. اینها برایشان فرقی نمی‌کنه تورشون هر جا باشه میندازن و میکشن. خودم دیدم حلوا سفید آوردن که سه گرم هم نیست». حسین می‌گوید که وضعیت ذخایر دریا و صید هر سال به نسبت سال قبل ضعیف‌تر می‌شود.«پارسال ما خرداد، تیر و مرداد بیکار نبودیم، امسال اما از برج دو بیکار هستیم. یعنی هر سال وضعیت متفاوته». 

 

 

 

کاهش ذخایر آبزیان موضوعی است که تمام سازمان‌های بین المللی نسبت به آن هشدار داده‌اند. صید صنعتی بزرگ‌ترین تهدیدکننده اکوسیستم دریایی‌ست. پر واضح است که با توجه به سودآوری بالای این نوع صید، عده‌ای برای بازگشت دوباره آن دست به هرکاری می‌زنند که این موضوع نیازمند برخورد جدی دستگاه قضایی و یگان‌های حفاظت از ذخایر آبزیان است. البته نباید رشد افسارگسیخته شناورهای بدون مجوز را کم اهمیت‌تر از این موضوع جلوه داد؛ زیرا به همان اندازه زیان‌بار و مخرب است. طبق پژوهشی که با همکاری دانشگاه هرمزگان انجام شده است، در یک دهه اخیر افزایش شمار قایق، لنج و کشتی‌ها روند تصاعدی داشته است. هرمزگان در

 سال 1391، دو هزار و 500 شناور غیرمجاز داشته است که این تعداد سال 98، به 6 هزار و 500 شناور رسیده است. در حال حاضر نیز منابع غیررسمی از فعالیت 11 هزار شناور بدون مجوز در استان خبر می‌دهند.

 افزایش تعداد شناورها به نسبت ذخایر، برداشت‌های بی‌رویه را به دنبال دارد که این اتفاق فشار مضاعفی را بر ذخایر آسیب دیده آبزیان وارد می‌کند. استفاده از روش‌های صید نامناسب، همینطور زمان و مکان نامناسب برای صید از دیگر تهدیدات وجود شناورهای بدون مجاوز است. بدیهی است که شرایط اقتصادی موجود علت این رشد بدون ضابطه است. علاوه بر اینکه راهکار اصلی بهبود وضعیت معیشتی است و بازیگران عرصه سیاست باید برای درمان آن اقدام کنند، ارگان‌های نظارتی در این حوزه نیز باید کاستی‌های خود را جبران کنند. سه سازمان یگان حفاظت شیلات، بنادر و دریانوردی و حفاظت محیط زیست که وظیفه نظارت و حراست از منابع دریا را برعهده دارند، سال‌ها است از کمبود نیرو و تجهیزات رنج می‌برند. ضعف در نظارت و کاهش گشت‌زنی‌ها به خودی خود به افزایش تخلفات دامن می‌زند. شیلات نیز به عنوان متولی اصلی صید و صیادی حمایت مطلوبی از جامعه صیادان نمی‌کند. به گونه‌ای که انگار صیادان را رها کرده است. بسیاری از صیادان با سابقه 30 ساله هنوز بیمه نیستند. تعاونی‌های صیادی هم به جولانگاهی برای افراد صاحب نفوذ تبدیل شده است و کارایی و مطالبه‌گری لازم را ندارند. این چرخه‌ی معیوب راه به جایی نخواد برد و نیازمند تجدید نظر جدی است.