خانه‌های کلنگی، عدم دسترسی مناسب وسایل نقلیه به دلیل تنگ و باریک بودن کوچه‌ها، برخورداری نامناسب از خدمات شهری، عدم وجود فضای سبز و بازی کودکان، کمبود فضاهای ورزشی و فرهنگی، عدم وجود پارکینگ‌های عمومی، پایین بودن کیفیت زندگی، درآمد پایین اهالی محل و...این ویژگی‌های بافت‌های قدیم و  فرسوده است بافتی که هم به زیبایی شهری لطمه می‌زنند و هم به‌شدت در معرض خطر زلزله هستند. یکی از مهم‌ترین معضلات شهرها بافت‌های ناکارآمد و فرسوده شهری است. معضلی که همواره مسئله‌ای بحث‌برانگیز بوده و بارها کارشناسان و فعالان حوزه شهری نسبت به وضعیت خطرناک آن هشدار داده‌اند. معضلی که مشکلات عدیده‌ای در ابعاد مختلف برای مدیریت شهری و مسئولان پیش آورده است. بافت فرسوده همان‌طور که از نامش پیداست دچار آسیب و فرسایش شده است و نوعی بیماری در ساختار مناطق شهری محسوب می‌شوند.عوامل مختلف و متنوعی در این مسیر دخیل‌اند مانند عوامل کالبدی، عملکردی، زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی.

 یکی از عوامل تردد وسایل امداد و نجات در معبرهای کم‌عرض این محلات است. این محلات جان دارند و  نفس می‌کشند به گفته معاون معماری و شهرسازی بندرعباس نیمی از ساکنان شهر بندرعباس  در بافت‌های فرسوده زندگی می‌کنند. به همین دلیل نمی‌توان این مناطق را نادیده گرفت وحیات شهرها  نیازمند احیای بافت‌های فرسوده است که از سویی به تحقق عدالت اجتماعی و فرصت برابر در برخورداری از محیط‌زیست مناسب برای زندگی همه ساکنان این محله‌ها منجر می‌شود و از سویی دیگر خطرات طبیعی همچون زلزله،  اهمیت روند نوسازی این بافت‌های فرسوده را دوچندان می‌کند .عمده مشکل بر سر راه نوسازی بافت‌های فرسوده مسئله اقتصادی است.علی‌رغم آن‌که چندین سال است که دولت و شهرداری  و ارگان‌های مختلف  از نوسازی بافت فرسوده شهر حرف می‌زنند و قول ارائه تسهیلات فراوان  مانند وام مسکن، معافیت کامل از پرداخت عوارض، واگذاری یک طبقه متراکم تشویقی، حفظ امتیاز انشعابات آب، برق و گاز، صدور پروانه وام ساختمانی بر اساس تجمیع فیزیکی پلاک‌ها و... را به ساکنان این مناطق می‌دهند، هنوز اکثر ساکنان  مناطق فرسوده شهری در همان خانه‌های سابق و به همان شکل فرسوده زندگی می‌کنند  و رغبت چندانی به نوسازی مسکن ندارند و مشوق‌های دولتی همچون تسهیلات  برای  تشویق ساکنان  این محلات اثرگذار نیست چراکه عمدتاً شاهد هستیم مردم این محلات پس‌انداز کافی برای اجرای عملیات نوسازی مسکن خود ندارند.به گفته مسئولان استان، شهرداری و دولت  به‌تنهایی نمی‌تواند در عرصه نوسازی بافت‌های فرسوده موفق باشد و توان هزینه کرد در این بافت‌های فرسوده  را ندارند.درنتیجه باید مردمی‌سازی موردتوجه جدی قرار گیرد و به‌عنوان نقش اول در میدان نوسازی حضور پیدا کنند. از سوی دیگر دولت باید فضای اعتماد بین مردم و سازندگان را فراهم کند.دستگاه‌های متولی باید پای‌کار بیایند و با اعمال سیاست‌های تشویقی و اعطای تسهیلات دولتی کم‌بهره ساکنان این مناطق را برای نوسازی واحدها مجاب کنند.

ازاین‌رو با اصغرحسینی پور، معاون معماری و شهرسازی بندرعباس در خصوص اینكه بافت‌های فرسوده چه ویژگی‌هایی دارند و چه راهكارهای در این زمینه ارائه‌شده به گفت‌وگو نشستیم.

مناطق ۳ و ۴ شهرداری دارای بیشترین مساحت بافت‌های ناکارآمد

معاون معماری و شهرسازی بندرعباس بابیان اینکه بندرعباس دارای یک هزار و 370 هکتار بافت فرسوده و یک هزار و 730هکتار سکونتگاه غیررسمی  است گفت: حدود نیمی از جمعیت شهر بندرعباس در بافت فرسوده سکونت دارند و بیشترین مساحت بافت‌های ناکارآمد این شهر در مناطق ۳ و ۴ شهرداری واقع‌شده است.حسینی پور افزود:موضوع  نوسازی و بهسازی بافت فرسوده به چند بخش مهم مربوط می‌شود ازجمله  سند مالکیت ، بازگشایی معابر ، احداث پارک‌ها و فضای سبز ،بخشی هم به مشارکت مردم به  ساخت‌وساز و نوسازی برمی‌گردد.

وی با تأکید بر این‌که بزرگ‌ترین چالش شهرداری در امر بافت فرسوده عدم پشتیبانی منابع مالی و ملکی است تصریح کرد: بدون تأمین اراضی جایگزین توسط دولت،  شهرداری نمی‌تواند به‌تنهایی این معضل را رفع کند . حسینی پور ادامه داد: در این چندساله  قریب با داشتن بودجه لازم ،  37 خیابان در محلات مانند  اسلام‌آباد، دو هزار ،چاهستانی‌ها، آیت‌الله غفاری، شیر سوم  و...ایجاد شده  است. وی افزود: اولویت شهرداری در کل کشور این است که معابر اصلی را خود شهرداری  ورود می‌کند معابر فرعی خود مردم بازسازی و عقب‌نشینی کنند.

وی با اشاره  به اینکه  عدم بودجه در چند سال اخیر منجر  به بازگشایی معابر و خیابان‌ها در بندرعباس نشده است  گفت: منتظریم از طرف دولت منابع ملکی و اراضی معوض  در اختیار شهرداری برای بازگشایی معابر و خیابان‌ها و یا ایجاد فضای سبز  قرار گیرد.

زمین بلااستفاده در بلوار راه‌آهن

معاون معماری و شهرسازی بندرعباس در سخنانش به  شرکت عمران و بازآفرینی زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی گریزی زد و گفت:  اوایل دهه  90 زمینی حدود 350 هکتار سمت بلوار راه‌آهن برای پشتیبان بافت فرسوده بندرعباس ، از سوی وزارت راه  به این شرکت واگذارشده  که متأسفانه تا به الآن هیچ منابع مالی  از این زمین‌ها عاید  نوسازی بافت‌های فرسوده نشده است. حسینی پور اظهار داشت: یک‌بار مسئولان این شرکت در زمان مدیرکل سابق راه و شهرسازی بیان داشتند که این زمین‌ها تفکیک می‌شود و به فروش می‌رسد در این رابطه مزایده گذاشتند ولی گویا  مشتری برای این زمین‌ها پیدا نشد و سپس عنوان کردند که آپارتمان بسازند حتی کلنگ زنی انجام شد ولی  به علت تغییر کابینه آن موضوع  هم منتفی شد. این مقام مسئول گفت: حدود یک سالی است این شرکت زمین را بلااستفاده نگه‌داشته  است ،چندین بار از سوی استانداری و شهرداری نامه‌نگاری  انجام‌شده است  ولی تاکنون جوابی از سوی شرکت مزبور دریافت نکردیم.

مشکلاتی درراه اخذ اسناد مالکیت

معاون معماری و شهرسازی بندرعباس  یکی از مشکلات دیگر درراه نوسازی بافت فرسوده ،اسناد مالکیت ذکر کرد و گفت: قریب به یک سال است که واگذاری  اسناد مالکیت از سوی دولت با  رای دیوان عدالت اداری متوقف مانده است  و مشکل اکثر مردم در بافت‌های فرسوده  در بخش اسناد است  که نمی‌تواند به‌راحتی آن را اخذ کنند، تا ساکنان اسناد مالکیت نداشته باشند شهرداری نمی‌تواند پروانه  ساخت صادر کند .حسینی پور بابیان اینکه بر اساس رای دیوان عدالت اداری٫قیمت زمین‌بر اساس   نرخ کارشناسی رسمی دادگستری باید صورت‌پذیر افزود:  موضوع سند مالکیت یکی از موضوعات مهم است که ارگان‌های مربوطه باید در این رابطه ورود و شرایط را تسهیل نمایند.

مردم پای‌کار نوسازی بافت فرسوده

معاون معماری و شهرسازی بندرعباس به‌ضرورت مشارکت مردم و سرمایه‌گذاران برای نوسازی بافت تأکید کرد و گفت: نوسازی بافت‌های فرسوده به‌تنهایی از توان دولت و شهرداری‌ها خارج است، درنتیجه باید مردمی‌سازی موردتوجه جدی قرار گیرد.حسینی پور ادامه داد: باید مردم را  با اختصاص تسهیلات متناسب با هزینه احداث بنا تشویق و ترغیب  کرد که برای گرفتن اسناد مالکیت و ساخت منازل فرسوده  اقدام کنند.چنانچه تسهیلات متناسب با هزینه ساخت نباشد خود مردم توان ساخت ندارد .وی افزود: اگر پشتوانه مالی و ملکی درست تعریف نشود در حد شعار باقی می‌ماند ،نهایتاً بانک‌ها وام خوبی دهند، سند باقیمت خوبی واگذار شود تخصیص پروانه هم باشد ساکنین  بافت فرسوده  اقدام به نوسازی املاک خود می‌کنند و در اثر آن شبکه معابر آزاد می‌شود ،فضای شهری ایجاد می‌شود این شدنی‌تر است.

حسینی پور از بسته‌های تشویقی  انبوه‌سازان مانند تراکم، طبقات اضافه و پارکینگ سخن گفت که با در نظر گرفتن کلیه جوانب فنی و خدماتی در کمیسیون ماده ۵  ضوابط تشویقی برایشان تعریف‌شده است  برای انبوه‌سازی که طرح‌های خاصی مانند تجمیع چند ملک و... در بافت فرسوده پیشنهاد می‌دهند  مطرح و به تصویب می‌رسد . وی خاطرنشان ساخت :بنابراین چنانچه قرار است جریان مردمی‌سازی در بافت‌های فرسوده انجام شود، دولت باید بستری فراهم کند که این جریان در این محدوده‌ها به حرکت دربیاید.

تهدیدی برای شهر

به گفته معاون معماری و شهرسازی بندرعباس،نوسازی بافت‌های فرسوده مانند تیری است با چند نشان که در مرحله اول باعث کاهش بناهای ناپایدار و به طبع آن ارتقای حفظ جان هم‌وطنانمان در این محدوده‌ها می‌شود که این خود ضرورت اصلی در این حوزه به شمار می‌آید. در مرحله بعد مسکن موردنیاز جامعه به‌ویژه مسکن برای اقشار کم‌درآمد فراهم می‌کند. علاوه بر این با نوسازی بافت‌های فرسوده، فضاهای شهری بهبودیافته و درنهایت کیفیت زندگی ساکنان ارتقا می‌یابد. حسینی پور گفت: این بافت‌های فرسوده  در برابر حوادث غیرمترقبه، زلزله و آسیب‌های اجتماعی تهدیدآمیز است و بهسازی و نوسازی بناهای مناطق را می‌توان امری مهم در ساخت‌وساز شهری و ایجاد فرصتی برای ارتقای شاخص‌های زندگی و تأمین کسری‌هایی که به‌ویژه هسته‌ی مرکزی شهر تلقی کرد.

چاره‌ای برای بافت فرسوده

درمجموع برای  رونق نوسازی و بهسازی  بافت‌های فرسوده  دستگاه‌های متولی باید پای‌کار بیایند و با اعمال سیاست‌های تشویقی و اعطای تسهیلات دولتی کم‌بهره ساکنان این مناطق را برای نوسازی واحدها مجاب کنند. متأسفانه روند کند و زمان‌بر برخی پروژه‌‌های نوسازی بافت‌‌های فرسوده  باعث شده که اقدام‌های انجام‌شده تاکنون اثر‌بخشی لازم را نداشته باشند.بافت فرسوده یکی از معضلات بندرعباس است که به‌زعم کارشناسان روند تولید آن از روند احیای آن پیشی گرفته و زمان زیادی  لازم است تا بخشی از آن احیا شود.بافت‌هایی که علاوه قدیمی بودن و پایین بودن سطح خدمات عمومی و رفاهی آن‌ها، هم چهره شهر را خاکستری کرده‌اند و هم خطر بزرگ ناپایداری در صورت وقوع حوادثی همچون زلزله را در پی‌دارند. این بافت به‌مرور زمان فرسوده‌تر شده و علاوه بر فرسودگی ابنیه، شبکه تأسیسات شهری آن‌ها نیز فرسوده شده و باید برای رفع این مشکل فکری کرد.

روزنامه صبح ساحل