دلم نمي خواهد قصهام در سيارهاي ديگر اتفاق بيفتد

صبح ساحل، اجتماعی _ سيروس مقدم نوروز امسال «چك برگشتي» را در شبكه اول سيما روي آنتن برد.  او قرار بود «پايتخت 2» را براي نوروز تلويزيون بسازد؛ سريالي كه در سال گذشته توانست مخاطبان بسياري را پاي تلويزيون بنشاند و رضايت نسبي آنان را از برنامههاي نوروزي فراهم كند. اما در نهايت به دليل آنچه درگيري محسن تنابنده در پروژهي سينمايي «حضرت محمد(ص)» (به كارگرداني مجيد مجيدي) عنوان شده بود، ساخت سري دوم «پايتخت» به زمان ديگري موكول شد. «چك برگشتي» با بازي جمعي از بازيگران تئاتر از جمله هدايت هاشمي، امير جعفري، ريما رامين فر و هومن برق نورد و پرداختن به مسائل اجتماعي، سياسي و اقتصادي و بهرهگيري از قصهاي بهروز توانست بينندگان نسبتا قابل قبولي را در نوروز 91 پاي تلويزيون بنشاند.  سرويس تلويزيون ايسنا با پايان «چك برگشتي» و در آخرين روزهاي تصويربرداري اين سريال، گفتوگويي را با سيروس مقدم انجام داده است.  ـ با توجه به اين كه قرار بود «پايتخت 2» نوروز امسال از شبكه اول پخش شود، چه شد كه به سراغ «چك برگشتي» رفتيد؟ سيروس مقدم: «پايتخت 2» خيلي جدي بود. حتي ما قرار نگارش را هم با نويسنده ـ محسن تنابنده ـ گذاشتيم و شش قسمت هم نوشته شد، با تيم بازيگران صحبت شد و قرار مدار گذاشتيم، حتي دوقلوها داشتند سفر خارج ميرفتند، كه ما نگهشان داشتيم تا مدرسه را همين جا ثبتنام كنند چون كار خيلي جدي بود. اما پروژه سينمايي آقاي مجيدي خيلي جدي شد. محسن تنابنده در اين پروژه يكي از نقشهاي اصلي را داشت كه با يك گريم خاص همراه بود در نتيجه امكان تداخل اين دو با هم وجود نداشت به همين دليل چون آن پروژه يك پروژه مهم و ملي بود به اين نتيجه رسيديم كه محسن تنابنده پروژهي «حضرت محمد (ص)» را در اولويت داشته باشد و ما «پايتخت» را براي سال بعد بگذاريم. به اين شكل، خود به خود ساخت «پايتخت» با اين كه همه كارهايش انجام شده بود موقتا عقب افتاد و «چك برگشتي» را كه طرح آن هم متعلق به محسن تنابنده بود جايگزين «پايتخت» كرديم.  - «پايتخت 2» قرار است نوروزي باشد يا در طول سال ساخته و پخش شود؟  مقدم: نه، قرار است نوروزي شود و براي سال 92 روي آنتن برود. ـ شما ثابت كرديد كه در زمان فشرده ميتوانيد كار خوبي توليد كنيد. حتي خانم الهام غفوري (تهيهكننده) هم قبل از عيد به شوخي ميگفتند خشكشويي كار جديدي تا عيد قبول نميكند اما ما يك سريال را قبول كرديم. اين فشردگي تاثيري روي كارتان نداشت؟  مقدم: به دليل اين كه همه همدل و با انگيزه درگير اين كار شدند؛ گذاشتن دقت بيشتر، ساعتهاي بيشتر، تمرين بيشتر و دقت بيشتر باعث شد خروجي كار هم به لحاظ سروشكل هم به لحاظ قصه، انتخاب بازيگر و ساير موارد طوري باشد كه همه چيز دال بر اين است كه خروجي، خروجي موفقي بوده است.  ـ شما جزو كارگردانهاي امتحان پس داده صدا و سيما هستيد. اما وقتي كه كارهاي نوروزي به كرات به شما سپرده ميشود باعث ميشود كه گروههاي جديدي مجال كار پيدا نكنند. شما موافق نيستيد كه گروههاي جديد كار كنند و شما هم به عنوان افراد با تجربه به آنها كمك كنيد؟  مقدم: درِ سازمان بر روي هيچ گروهي بسته نيست. كما اين كه ما امسال ديديم شبكههاي ديگر كارگردانهاي جديدتر و جوانتر داشتند. ولي چيزي كه اتفاق ميافتد اين است كه من در تقويت كار با شما موافقم كه از قبل تدبيري انديشه شود، براي زمان مناسبتها كه از قبل مشخص است برنامهريزي شود و در زمان مناسبتر با محك زدن تيمهاي جديدتر اين امكان تجربه فراهم شود. اين حرف، حرف كاملا درستي است ولي از طرف ديگر اين را هم در نظر بگيريد كه خود شما به عنوان انساني كه در جامعه زندگي ميكنيد وقتي ميفهميد فلان رستوران سرويس خوبي دارد، غذايش خوب است و از مواد خوبي استفاده ميكند ترجيح ميدهيد غذا را از آن رستوران كه غذايش را با كيفيت خوب و قيمت مناسبتر ميدهد تهيه كنيد؛ به اين فكر نميكنيد كه من بروم رستوراني را كه تازه باز شده امتحان كنم بلكه ترجيح ميدهيد چيزي را كه از آن جواب مثبت گرفتهايد امتحان كنيد و درصد ريسكتان را پايينتر بياوريد و به سراغ آن برويد. در كار ما هم تقريبا چنين چيزي وجود دارد به دليل اين كه هيچ قانوني وجود ندارد كه اگر از شش ماه قبل از نوروز كار نوروزي را شروع كنيد و برايش فكر شده باشد، تيم جمع شده باشد، روزي دو دقيقه كار كند و تيم جديدتري وارد كار شود دليل موفقيت آن است. «چك برگشتي» درست عكس اين نظريه را ثابت ميكند. «چك برگشتي» آخرين سريال است كه شروع شد، در زمان محدود با فيلمنامهاي كه آماده نبود و با بازيگراني كه به سرعت جمع و جور شد اما به نسبت كارهايي كه از شش ماه پيش تدارك ديدند و احتمالا فيلمنامههاي كاملتري داشتند و فرصت بيشتري براي انتخاب بازيگر داشتند، با اختلاف زيادي فاصله ميگيرد؛ پس هيچ قانوني وجود ندارد كه اگر از شش ماه پيش به فكر بيفتيم و بجنبيم و كار را شروع كنيم طبيعتا خروجي آن كار از كاري كه 40 روز مانده به عيد شروع شود بهتر است. تجربه «چك برگشتي» نشان ميدهد اين قانوني استثنائاتي هم دارد اما واقعيت اين است كه اگر «چك برگشتي» در زمان مناسبتتري شروع ميشد و فرصت بيشتري داشت طبيعتا كيفيت كار ميتوانست به مراتب بهتر و پختهتر شود. ولي خود من از حضور گروههاي جديد استقبال ميكنم كما اين كه ممكن است كار بعدي را در دفتر خودم به يك كارگردان جوانتر بدهم تا كار كند چرا كه ما بالاخره بايد تجربياتمان را به جوانترها منتقل كنيم و جوانترها بيايند و كار كنند. منتها جوانترها هم بايد خودشان را تثبيت كنند و خروجيهاي موفقي داشته باشند. اما اگر سازمان اجازه دهد جوانها بيايند و تجربههايشان تجربههاي ناموفقي داشته باشد، مديران ترجيح ميدهند روي گروهها و آدمهايي كه امتحانشان را پس دادهاند تمركز كنند.  ـ يعني اين ارتباط دو سويه بايد بين گروههاي جوان و سازمان وجود داشته باشد؟ مقدم: بله دقيقا همين طور است.ـ شما در «تا ثريا» تجربه تلخي داشتيد و سراغ تلخيهاي اجتماعي رفتيد كه با مميزيهاي بسياري مواجه شد. اما دوباره اين ريسك را كرديد كه در «چك برگشتي» سراغ يك نامزد انتخابات مجلس با حاشيههاي خاص خودش برويد. نگران نبوديد كه دوباره با همان مسائل، اين بار در باكس نوروزي مواجه شويد؟  مقدم: واقعيت اين است كه هر هنرمندي در جامعه تعهدي دارد و مسؤوليتهايي روي دوشش است و در قبال جامعه و نظامي كه در آن زندگي ميكند وظيفهاي دارد. اگر اين دغدغهها را داشته باشيم فرق نميكند يك كار تراژدي مثل «تا ثريا» باشد يا يك كار كمدي مثل «چك برگشتي». ولي قطعا سيروس مقدم و سيروس مقدمهاي نوعي نميتوانند سريالي را بسازند و اثر هنري را خلق كنند كه در آن گوشه چشمي به جامعه نداشته باشند، دغدغههاي اجتماعي و مسائل مردم را نداشته باشند؛ چرا كه مردم از ما اين توقع را دارند. وقتي ما به خيابان ميآييم و راننده تاكسي به من ميگويد چرا ما خودمان را در تلويزيون نميبينيم يا فلان زني كه سرپرست خانوار است ميگويد تلويزيون چرا قصههاي رويايي را كه انگار روي هوا اتفاق ميافتد، ميسازد و مشكلات ماها كجاي اين تلويزيون قرار دارد؟ ما بايد به مسائل آنها بپردازيم. تلويزيون قرار است آينه تمام قد جامعه باشد ما هم به عنوان رابط مردم و سازمان و تلويزيون وظيفه داريم اين دغدغهها و مشكلات را از طريق سريالهايمان مطرح كنيم. به همين خاطراگر 10 سال ديگر يا 10 بار ديگر هم سريال بسازم باز هم يك موضوع اجتماعي در آن مطرح ميشود و طبيعتا وقتي شما يك كار نو انجام ميدهيد با يك سري مقاومت و معضلات و سوءتفاهمها رو به رو ميشويد، كاري كه بي خاصيت، بي بو و بدون بحث و گفت وگو بيايد و برود، در واقع كاري است كه هيچ حرفي در آن نبوده است. اتفاقا سريالهايي كه موج ايجاد ميكنند، باعث بدل و بحث و گفت وگو ميشود و مخالفان و موافقاتي دارد به اين معني بوده كه در درون خودش يك موضوع جديد و اتفاق جديد را مطرح ميكند. مخالفتها و موافقتها در ذات آثار جديد هستند اما حتي اگر در آن زمان به نظر برسد كمي تابوها و هنجارها شكسته شده در نهايت ميبينيم به جامعه خدمت شده است. وقتي در «تا ثريا» بحث ربا، نزول، پول حرام، شبهه پول حرام و قراردادهاي نامعلوم در جامعه مطرح ميشود مطمئن باشيد خيليها اين زنگ خطر من پند ميگيرند و از اين به بعد سعي ميكنند اگر قراردادي يا پولي شبهه دارد مسائل شرعي اش را بپرسند.  ـ پس ميتوان گفت كارهاي شما ادامه يكديگر هستند و همه آنها مسائل اجتماعي را مطرح ميكنند؟  مقدم: دقيقا؛ من دلم نمي خواهد قصهام در سيارهاي ديگر اتفاق بيفتد و در خلاء باشد. دلم ميخواهد، قصههايي را بسازم كه مردم آنها را درك كنند، باور كنند و احساس كنند آن را ميشناسند و از جنس خودشان است. «پايتخت» همين طور بود چون مردم احساس كردند اين خانواده خانوادهاي است كه ميشناسندش و در به دري هايش، گريهها و خندههايش براي مردم آشنا و قابل لمس بود. اگر تا ثريا هم در بازخورد با مخاطب عام موفق ميشود به اين دليل است كه بيننده احساس ميكند براي اولين بار در تلويزيون رنج يك زن سرپرست خانواده در سن پنج سالگي نشان داده ميشود كه چه سختيهايي را بايد بكشند تا مستقل باشد. «چك برگشتي» براي اولين بار در تلويزيون از معضلات چك برگشتي مهريه، مشكلات كانديداها براي انتخاب شدن، زد و بندهايي كه ميشود و همه اينها كه مردم لمسشان ميكنند ميگويد.  ـ اين شخصيتهاي خاكستري هم طبيعتا از اجتماع آمده است. سيروس مقدم: دقيقا. ما در اجتماعمان نه آدم مطلقا بد بد داريم نه آدم مطلقا خوب خوب. آدمها مجموعهاي از خوبيها و بديها در كنار يكديگر هستند كه گاهي شرايط به گونهاي پيش ميرود كه بديهايشان رو ميآيد و بعضي وقتها شرايط باعث ميشود كه خوبيهايشان گل كند. لطيف، كريم و ثريا اين طور هستند. شرايط است كه آدمها را به جايي ميكشاند كه لغزش كنند يا صبور باشند. ـ در مورد بازيگران هم كمي توضيح دهيد. شما از بازيگران تئاتري مطرح استفاده كرديد كه در تلويزيون هم حضور جدي داشتهاند. آيا همه بازيگران تئاتر را ميتوان به تلويزيون آورد يا نه؟  تقريبا بازيگري نداشتيم كه از تئاتر به تلويزيون بيايد و چهره نشود، به خصوص در طنز.