نویسنده: دکتر غلامرضا محب‌زاده

از نگاه امام علی  «ع» حکام در برابر رعایای خود تعهدات وجوبی دارند که در انجام آن باید تلاش نمایند.  مهمترین آنها را در این  نوشتار ذکر می کنیم. ۱-حفظ کرامت انسانها ۲-ارتباط مستقیم با مردم۳- حمایت همه جانبه از اقشار ضعیف جامعه۴- افزایش  رفاه عمومی ۵- تخصیص منابع و درآمدها بطور یکسان

۱- کرامت انسانها

در سیره رسول خدا (ص) و امام علی (ع) بزرگ داشتن و احترام بندگان خدا به وضوح هویدا است. از این رو زمامداران اسلامی باید در حفظ کرامت انسانها همت داشته باشند. رعایا را تحقیر نکنند، یا آنها را به کاری که زمینه تحقیر آنها را فراهم می آورد وا ندارند.  حضرت علی علیه السلام  می فرماید: از سخیف ترین حالات والیان در نزد مردم صالح این است که مردم بپندارند که آنان دوستدار فخر و مباهات اند.  و بنای کار خود بر کبر و غرور می نهند.( نهج البلاغه خطبه ۲۱۶) آن حضرت از چنین شیوه ای بسیار  گریزان است. حفظ کرامت انسانها از وظیفه اصلی حاکمان است.  از این رو برخورد انسانی  نهادهای حاکمیتی و دولتی در مقابل مردم جزء وظایف اصلی آنها است. شأن افراد در اعلی درجه باید حفظ شود. یعنی هرگونه تحقیر و توهین به مردم به واسطه مسئولین اجرایی ممنوع و حرمت شرعی دارد.  در قرآن کریم آمده است: ولقد کرمنا بنی آدم....  انسانها دارای کرامت انسانی هستند.  رفتار  حاکمان نباید موجب نقض کرامت انسانی در جامعه باشد. بلکه باید کرامت وعزت و شرافت انسانها را حفظ  و پاسداری کنند. یعنی دولت از اعمالی که مغایر با کرامت انسانی است باید خودداری نماید. علی (ع) نمونه کرامت خواهی برای مردم بوده است.

آیا در هرمزگان بلاخص شهرستان میناب صف های طولانی بنزین و کمبود کپسول گاز با کرامت انسانی مطابقت دارد؟

۲- ارتباط مستقیم با مردم

ارتباط حاکمان با مردم در اجراء و استیفای حقوق آنها مهم به نظر می رسد زیرا ای بسا اطرافیان حاکم و کارگزار حکومتی،  اخبار و اطلاعات را آن طور که هست به دلائلی به آنها نرسانند.  از این رو اگر دولت‌ها از حال زیر دستان خود بواسطه اخبار غیرواقعی  با خبر نشوند، امکان انجام اعمالی را دارند که پیامد آن غیر قابل جبران خواهد  بود.

دیدار مستقیم با مردم در زمان  پیامبر (ص) و امام علی علیه السلام  امری عادی بوده است.  این الگو در دوران ائمه علیهم السلام هم جاری بوده است. علی (ع) بعنوان حاکم اسلامی ارتباط مستقیم با مردم داشته است بطوریکه پائین ترین رده های  اجتماعی امکان ارتباط با او را بدون هیچ مانعی داشتند.  مشکلات خود را با او در میان می گذاشتند.  تشکیلات آن حضرت هیچ دربانی نداشت.  به کارگزارانش توصیه می کرد، در دسترس مردم باشند از دید مردم غائب نباشند.  آن حضرت به والی مکه ابن عباس فرمود: صبح  و عصر برای  رسیدگی به امور حاجیان و مردم مکه بنشین به کسانیکه پرسش دارند پاسخ ده،  جاهلان را بیاموز و با  دانشمندان،  مذاکره کن.  در بین تو و مردم باید واسطه و سفیری جز زبانت و حاجبی و پرده ای جز چهره ات نباشد.  افرادی که با تو کار دارند از ملاقات خود محروم مساز(نهج البلاغه. نامه ۶۷)

آیا در مملکت ما بین دولتمردان و مردم  رابطه مستقیم وجود  دارد؟ آیا هر وقت که مردم بخواهند مسئولین  در دسترس هستند؟

۳ و ۴- حمایت همه جانبه از قشر ضعیف و ایجاد رفاه عمومی

رفاه اجتماعی: به حقوق  طبیعی  هر فرد برای بهره مند شدن از کمترین حقوق استاندارد،  رفاه اجتماعی گفته می شود.  حقوق  اجتماعی به حقوق رفاهی مربوط می شود.(گیدنز ۱۳۷۳-ص ۳۲۸).  یکی از مباحث مهم که معمولا، همه دولت ها در دوران اداره کشور مطرح می کنند «دولت رفاه» است.  دولت رفاه یعنی اینکه دستگاههای حکومتی برای افرادی که توانایی تامین زندگی خود را از طریق اشتغال مفید ندارند ( بیکاران،  فقراء، از کارافتادگان و....)  مزایای مادی و رفاهی  فراهم آورند.  در واقع  حقوق اجتماعی  نوعی تعهد خاص دولت در برابر ملت است. مانند: ۱-فراهم آوردن زمینه اشتغال مناسب برای همه. ۲- بهبود وضعیت زندگی و تامین اجتماعی. ۳- بهبود مسأله خوراک جامعه. ۴- تأمین مسکن مناسب. ۵- توجه در بهبود بهداشت  جامعه.

دولت علاوه بر این حقوق، باید  طبقه ضعیف و فقیر جامعه  را به طور خاص در  حمایت خود  قرار دهد.( تورم کنونی مردم ایران را به زیر خط فقرهدایت کرده است)

حضرت علی (ع)  خطاب به مالک اشتر:  خدا را،  خدا را،  در طبقه فرودین از مردم؛  آنانکه چاره ندانند و از درویشان، نیازمندان  و بی نوایان و از بیماری برماندگانند،  که در این  طبقه مستمندی است که خواهنده و مستحق عطائی است که به روی خودشان نیاورند. برای خدا و حقی که خود به آنان اختصاص داده و نگهبانی آن را به عهده ات نهاده پاس دار و بخشی از بیت المال خویش و بخشی از غله های زمین های خالص را در هر شهر برای آن قرار بده(نهج البلاغه نامه۵۳)

۵-تخصیص منابع و درآمدها بطور یکسان توسط دولت

دولت یک شخصیت حقوقی دارد به همین دلیل می تواند اموال را در اختیار داشته  باشد.  تخصیص امکانات بر اساس یک استراتژی کلان اقتصادی انجام  می پذیرد. دولت منابع  زیادی را در اختیار دارد.  تخصیص این امکانات و مشخص کردن موارد مصرف آن بر عهده او است. عملکرد دولت در خصوص تخصیص منابع و امکانات از ابعاد مختلف از جمله حقوق  شهروندی بسیار مهم است. می دانیم، اموال عمومی و مواهب طبیعی  خداوند متعال به همه افراد جامعه تعلق دارند. همگان در برخورداری از آن مساوی هستند.  باید امکانات عادلانه میان مردم تقسیم شود. چنانکه امام علی (ع) در تقسیم بیت المال بطور مساوی عمل می کرد. هر گاه حضرت مورد اعتراض  قرار می گرفت به روش رسول الله «ص» استناد می فرمود،:  مانند  او بیت المال را بطور مساوی تقسیم  کردم تا میان ثروتمندان دست به دست نشود. آیا در حال حاضر چنین است؟

حقوق شهروندی اسلامی و انسانی برای همه شهروندان است. به آن معناست که دولت در توزیع امکانات به صورت متوازن، مردم  از آن امکانات بر خوردار خواهندشد. در این دیدگاه نقاط مختلف به یک توسعه اقتصادی،  فرهنگی، سیاسی،  اجتماعی،  نزدیک به هم نائل خواهند آمد.

نتیجه گیری

در جنوب و شرق کشور،  بطور خاص شرق هرمزگان کمبودهای زیادی را شاهد هستیم.  برای  رهایی از این مشکلات لازم است:

۱-مسئولین در میان مردم و مانند مردم زندگی  کنند تا مشکلات را به وضوح لمس نمایند.

۲-  مردم شرق هرمزگان را مانند مردم شهرهای اصفهان  و تهران ودیگر شهرهای بزرگ قلمداد کنند و نسبت به توزیع امکانات و اموال مورد توجه  قرار دهند.

۳-بازارهای مرزی را عملا دراختیارمردم قرار دهند.

نکته:  از دورانهای گذشته تا کنون  زندگی  مردم هرمزگان  بر اساس معامله و مراوده  با کشورهای همجوار بوده است. اکثر معاملات مردم تا کنون از دیدگاه دولت ها قاچاق بوده است. مثلا دوره ای وارد کردن پارچه و سیگار بود.  باز فروش گوسفند و موارد متعدد دیگراکنون حمل مواد نفتی از فرط بی کاری برای امرار معاش زندگی است که خسارت های زیادی را به مردم وارد کرده است زیرا رعنا جوانان عزیزی را از دست داده اند. در بحث حمل سوخت باید چاره ای اندیشیده شود شاید بتوان گفت آن را تبدیل به یک حق قانونی برای مردم مرزنشین  نمود نه اینکه قاچاق نامیده شود.

۴- هرمزگان فاصله زیادی با کشورهای  عربی همسایه  ندارد. هنگامی که جوانان هرمزگانی مردم آن مملکت را در رفاه عالی مشاهد می کنند قطعا تقاضای درونی آنها خروشان می شود و برای رسیدن به زندگی آرمانی خود دست به هرکاری را خواهند زد.

۵- مسئولین بزرگوار، چرا در هرمزگان بلآخص شرق کارخانه ای مانند کارخانه های موجود  در شهرهای بزرگ وجود  ندارد تا زمینه اشتغال مردم فرآهم شود. آیا عدالت  ایجاب نموده است که جوانان هرمزگانی از فرط بی کاری  بسمت حمل قاچاق سوخت روی آورند آیا  قانون گذاران در رابطه با اشتغال آنها قانونی وضع و تصویب  نموده اند؟

عالیجنابان مسئولین ارجمند، آیا بوی کباب شدن جوانان  در آتش سوزان گازوئیل و بنزین به مشامتان می رسد؟  آیا خبر بر باد رفتن خاکستر سوخته آنها به شما نرسیده است؟

خَتَمَ اللَّهُ عَلىٰ قُلوبِهِم وَعَلىٰ سَمعِهِم  وَعَلىٰ أَبصارِهِم غِشاوَةٌ وَلَهُم عَذابٌ عَظيمٌ

۶- دولتمردان بزرگوار!  آیا خبر دارید خانواده هایی در شرق هرمزگان عزا دار شده اند. جنازه  نان آورشان را در لای آهن های خودرو های حامل سوخت، زغال شده یافته اند.  این فجایع بزرگ را چه کسی باید پاسخگو باشد؟

۷- حاکمان غیور، دولت کار آمد از نگاه امام علی ع دولتی است که بتواند به مطالبات مردم پاسخ دهد.  مطالبات و حقوق اجتماعی  مردم،  خواسته بحقی است که خداوند بدان دستور داده است.  آنرا از طریق رسول الله «ص»  و جانشینان معصوم  او بیان کرده است. لازمه اجرایی شدن آن فرامین آنست که حکومت اسلامی  نه تنها در تعهد به وسیله بلکه در تعهد به نتیجه نیز تلاش نماید تا حداقل تامین اجتماعی، رفاه  و آسایش،  امنیت،  خدمات اجتماعی را برای مردم به صورت مستقیم  و غیر مستقیم  فراهم سازد.

سخن آخر

دولتمردان اندکی از کرسی وزین خود جدا شده، درمیان مردم باشند تا با مشاهده ببینند اینک با این تورم بی مهار مردم ایران امیدی به رفاه ندارند بلکه مردم  فکر سیر کردن شکمهای گرسنه خود و پوشیدن پلاسی نو بر اندیشه ها هستند.