وفاق ملی ضامن مشروعیت ، پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی

نویسنده: سید حسن موسوی//دکترای روابط بین‌الملل

واژه ((وفاق ملی)) که در انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران از سوی آقای پزشکیان به عنوان راهکار اصلی و حل المسائل کشور مطرح گردید، یکی از دیرپاترین  رویکردهای انقلاب اسلامی است که بارها وبارها ، ازسوی حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری به عنوان ضامن پیروزی و استمرار انقلاب اسلامی معرفی شده است.
در باب مفهوم وفاق، می‌توان در اسناد فرهنگی بالادستی و آیات روشنگر قرآن کریم جستجو کرد. در آیه 103 سوره آل عمران، جامعه اسلامی به چنگ زدن به ریسمان الهی و امتناع از تفرقه امر شده است و در آیه 46 سوره انفال، مردم را از نزاع نهی نموده‌اند.
نمودهای وفاق ملی در نزد مردم با کلید واژه‌های رضایتمندی، مشارکت، کاهش مقاومت منفی، افزایش امید، کاهش تنش‌های اجتماعی، زندگی شرافتمندانه، وفای به عهد دولتمردان، توجه به طبقه متوسط و عدالت‌طلبی قابل شناسایی است.
در فرهنگ‌نامه فارسی، وفاق را به مفاهیمی هم چون همکاری، همراهی، اتحاد، موافقت و سازگاری، وحدت ویکپارچگی، ارتباط، هماهنگی، همدلی، یکدلی تعریف کرده‌اند .
در قاموس ها ودایره المعارف عربی نیز وفاق را به خشنود کردن، ممنون کردن، پسند کردن، آشتی دادن، مطابقت کردن، درست کردن، خشم کسی را فرونشاندن توصیف نموده‌اند . به نظر می رسد که مفهوم وفاق در زبان عربی مفهومی جذاب‌تر باشد، زیرا معنا و مفهوم متعددی دارد و به ابعاد اجتماعی و وجود رابطه‌ بینا بینی آحاد جامعه در آن بیشتر توجه شده است.
در علوم اجتماعی، ((وفاق)) توافق عمومی بر موضعی خاص یا مجموعه‌ای از ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی است که عموما به تحرکات گروهی یا حزبی در سطوح افکار عمومی اشاره دارد.
در حوزه علوم سیاسی، ((وفاق)) در ذیل دولت- ملت سازی تعریف می‌شود. وفاق ملی از جمله شروط شکل گیری دولت جدید تلقی می‌گردد. از آنجا که هویت ملی شهروندان برهر نوع هویت قومی ومذهبی ومنطقه‌ای غلبه دارد و شهروندان همگی خود را در قالب مفهوم ملت تعریف می‌کنند.

تحقق وفاق ملی ازچند منظر حائز اهمیت است:
ضرورت سیاسی:
انقلاب اسلام برمبنای اتحاد و وفاق آحاد و طبقات مختلف ملت ایران شکل گرفته و وفاق از شروط ایجاد واستمرار انقلاب اسلامی است.
مشارکت سیاسی مردم در امور سیاسی خویش، به منزله اعمال حق سرنوشت، نماد و ظهور وفاق سیاسی است. جمهوری اسلامی ایران مشارکت گسترده مردم در صحنه‌های گوناگون سیاسی را به منزله رفراندم مشروعیت نظام به جهانیان معرفی کرده و مایه مباهات کشور در منطقه ودر برابر دشمنان، ترسیم نموده است.
ضرورت مدیریت کشور:
وفاق شرط لازم برای اتخاذ تصمیم‌های سخت است. در جوامع متفق و منسجم، دولت‌ها از پشتوانه مردمی بالا و زمینه رای قابل توجه برخوردارند. انسجام و همراهی ملت حامی نظام ج . ا. ایران برای اتخاذ تصمیم های مهم دهه های گذشته بوده است.
شرایط خارجی وتحولات منطقه ای:
تحولات سریع در منطقه غرب آسیا وکشورهای سوریه، عراق، یمن، فلسطین وجنگ افروزی و جنایات رژیم صیهونی پس از عملیات طوفان الاقصی و متعاقب آن عملیات‌های وعده صادق 1 و 2، شرایط خاورمیانه را در معرض اتفاقات حیاتی پیش بینی نشده‌ای قرار داده است. هرگونه غفلت تزلزل ممکن است بازیگری را از صحنه روزگار حذف کند. قدرت و هوشیاری، شرط ماندن در این برزخ است. اتحاد و همبستگی مردم و اعتماد به سیاست‌ها و برنامه‌های کشور تضمین کننده آینده کشورمان می باشد.

راهکارهای دستیابی به وفاق ملی
راهکار روانی وتربیتی:
وفاق از لحاظ روانی به دیگر شکیبی نیازمند است. دیگر شکیبی یک پدیده روانشناختی و تربیتی است.
بخش‌های رسانه‌ای، تربیتی و آموزشی کشور در شکل گیری شخصیت‌های دیگر شکیب باید تلاش کنند تا بتوانند همچنان آحاد ملت را در جامعه متنوع و متکثر ایران را برای طولانی مدت به انسان‌هایی دیگر شکیب و اهل تعامل با یکدیگر حفظ کنند.

راهکار اجماع سازی وگفتمانی :
عدم وفاق ملی نتیجه بروز اختلاف در حوزه منافع و مصالح ملی وکلان کشور است. نخبگان جامعه و شخصیت‌های مرجع وظیفه دارند که نسبت به شناسایی حوزه‌های اصلی و عدم وفاق و تعیین تکلیف آن‌ها در سطوح مصالح ملی وراه‌های دسترسی به آن اقدام کنند. به نظر می رسد که کرسی‌های نظریه پردازی ظرفیت خوبی برای این قبیل مباحثات در سطح مراکز نخبه پرور است.
راهکار قانونی و تنظیمات ساختاری :
وفاق سیاسی به عنوان یک بایسته مهم در روند تکامل جامعه باید به طرق قانونی و ساختاری مورد حمایت واقع شود و عوامل اخلالگر شناسایی شده و به عنوان اقدامی که می‌تواند به امنیت ملی کشور لطمه وارد سازد مورد مواخده قرار گیرد. از آنجا که در اختلافات سیاسی معمولا کسی نه تنها اتهام اخلال در انسجام و وفاق ملی را نمی پذیرد، بلکه انگشت اتهام را به طرف مقابل می‌گیرد. لذا لازم است طرف سومی در این موضوعات ورود کند.
به نظر می‌رسد که تعدادی از کشورها برای این مهم، نهاد دادگاه قانون اساسی را تاسیس کرده‌اند. در کشورمان لازم است برای این امر سازوکاری مناسب جهت داوری پیش بینی در نظر گرفته شود.
شکل‌گیری احزاب سیاسی پایدار در کشور و دستیابی به وفاق بین احزاب سیاسی شرط تحقق وفاق ملی است.
امروزه احزاب سیاسی موجود درکشور، احزاب موعد انتخابات هستند که نه عمری برای دستیابی به وفاق ملی دارند و نه توانایی و انگیزه‌ای برای تحقق آن.
هرچند سطوح مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، عرصه‌های وفاق ملی هستند، تحقق یا فروپاشی وفاق ملی درحوزه سیاسی نمود و سبقه بیشتری دارد. به واقع وفاق یاعدم وفاق ملی خود را در وفاق یاعدم وفاق احزاب وافراد سیاسی نشان می‌دهد.
انتخابات، آوردگاه مهمی برای تعیین سطح وفاق ملی به ویژه در حوزه وفاق سیاسی است اولویت دادن به توانایی‌ها و شایسته‌گزینی ازسوی احزاب و گروه‌های سیاسی می‌تواند سطح وفاداری احزاب و نخبگان سیاسی را به وفاق ملی نشان دهد. انتخابات شوراها به عنوان نزدیک‌ترین انتخابات می‌تواند با رویکرد شایسته‌گزینی، وفاق ملی را تجدید کند.
توجه مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر برانتخابات شوراها وشورای عالی استان ها بر رویکرد وفاق ملی درتعیین کاندیداهای اصلح و شایسته‌تر می‌تواند گام جدیدی در وفاق ملی باشد.
نقش بازیگران و گروه‌های مرجع در تامین وفاق ملی
وفاق ملی هم یک پروسه است و هم یک پروژه. نیل به وفاق ملی به عنوان یک پروسه نیازمند سعه صدر و تحمل و بردباری است، لیکن این پروسه باید به پروژه‌هایی چند تقویت و تسریع گردد و نخبگان و مراجع مختلف اجتماعی وسیاسی وقانونی باید نقش‌های خود را ایفا کنند.
نقش رسانه‌ها به عنوان یکی از ارکان حکومت مردم سالار در انعکاس نظرات مردم به هیئت حاکمه و گسترش آموزش‌های سیاسی و اجتماعی مهم تلقی می‌شود.
رسانه‌ها به عنوان ارگان‌های تبلیغی و اعلامی احزاب و گروه‌های سیاسی و مراکز تولید فکر و اندیشه همانگونه که می توانند منشاء اختلاف ودوگانگی گردند، می‌توانند ضمن آگاه‌سازی مردم از روندهای وفاق ملی ، یکی از راه‌های انتقال نقدها ونظرات مردم باشند.
نتیجه اینکه وفاق ملی نیازمندی امروز و هر روز یک جامعه فعال وپویا است. جمهوری اسلامی ایران در طی چهار دهه گذشته با تمسک به قدرت عظیم برخاسته از وفاق ملی، توانسته مشکلات عظیمی را از سر راه خود بردارد و در مسیر رسیدن به قله حرکت کند. در طی سال‌های اخیر دلایل عدیده‌ای از جمله فشارهای خارجی به ویژه تحریم و انزوای تحمیل شده برمردم، درکنار تغییرات نسلی ودرونی کشور، این منبع عظیم قدرت را تضعیف کرده است، به گونه‌ای که امروز تقویت انسجام، وحدت، همدلی و وفاق به یک ضرورت ملی تبدیل شده است.