کتابخانه‌ها و کتاب‌های بی‌مخاطب

 آخرین‌بار برای شرکت در یک جلسه فرهنگی به کتابخانه عمومی شهرمان سر زدم. پس از جلسه، نگاهی به قفسه‌های کتاب انداختم. با اینکه کتابخانه شهر پس از زلزله سال 1392 ترمیم و کتاب‌های جدید به کتابخانه اضافه شده بود اما غیر از چند رمان قدیمی، کتابی پیدا نکردم که نظرم را جلب کند. 41 کتابخانه عمومی از سوی نهاد کتابخانه‌‌ای کشور در استان هرمزگان معرفی شده است. کتابخانه «پیامبراعظم» بستک، قدیمی‌ترین نهاد این لیست است که در سال 1350 تاسیس شده است.

این مکان مانند سایر کتابخانه‌های استان، مملو از کتاب‌هایی است که با سلیقه روز مخاطبان هم‌خوانی چندانی ندارد. کمتر کسی در استان را می‌توان یافت که تاکنون به کتابخانه شهرش سری زده باشد تا کتابی قرض بگیرد. با تعطیلی مکرر اصناف و اماکن مختلف در همه‌گیری کرونا، کتابخانه‌ها هم به تعطیل شدند. هفتم تیرماه 1400، با ابلاغیه ستاد ملی کرونا مبنی بر تغییر دسته خدماتی کتابخانه‌های عمومی، فعالیت این نهادها در دوران کرونا مجدد تغییر کرد. طبق این ابلاغیه، کتابخانه‌های عمومی از گروه سه به دو تغییر کردند. کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه آن‌ها در مناطق قرمز کرونا، مجدد تعطیل شدند.گفته شده که ارائه خدمات در این کتابخانه‌‌ها به‌صورت مجازی و غیرحضوری است. تعطیلی کتابخانه‌ها شامل بیشتر شهرستان‌های استان می‌شود  که مدت‌هاست در وضعیت قرمز کرونا قرار دارند.

امکان امانت یا رزرو کتاب از طریق سایت و به‌‌صورت مجازی هم ممکن نیست. بحران کرونا فرصت خوبی برای ارائه خدمت‌رسانی کتابخانه‌های عمومی و سرگرم کردن شهروندانی است که بیشتر وقت خود را به اجبار در خانه ماندگارند و زمان زیادی برای مطالعه دارند. کتابخانه‌ها اما تاکنون ازین فرصت استفاده چندانی نکرده‌اند. تا امروز بیشتر خدمات‌رسانی کتابخانه‌های مختلف شهرستان‌ها، در اختیار قراردادن فضایی برای مطالعه دانش‌آموزان و دانشجویان بوده است. آمارهای متفاوتی از سرانه مطالعه ایرانیان براساس نظرسنجی‌های مختلف منتشر می‌شود. طبق آخرین آمار رسمی از سوی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی که در سال 98 اعلام شد، ایرانی‌ها ماهی نزدیک به 8 ساعت کتاب می‌خوانند. برخلاف تصور همگان، غربی‌ها بیشترین سرانه مطالعه را در هفته ندارند. کشور هند، با بیش از 10 ساعت مطالعه در هفته بالاتر از کشورهای توسعه یافته‌‌ی غربی قرار دارد. پس از هند، به ترتیب تایلند، چین و فیلیپین بیشترین زمان را به مطالعه در طول هفته اختصاص می‌دهند.

براساس گزارش نشریه «تهرآن تایمز» که در سال 2018 منتشر شد، ایرانی‌ها به طور متوسط 13 دقیقه در طول روز مطالعه می‌کنند. مدت زمان کم مطالعه در ایران، سال‌هاست که مورد توجه قرار گرفته است. با اینکه انتشارات بسیاری در کشور فعال هستند و روزانه بیش از صد هزار نسخه کتاب چاپ می‌شود اما سرانه مطالعه تغییر چندانی نمی‌کند. تصور می‌شد در بحران کرونا و قرنطینه‌های اجباری، مردم به مطالعه بیشتر روی‌ بیاورند. انتشارات و کتابفروشی‌ها اما مانند سایر اصناف، در بحران اقتصادی کرونا کمرشان خم شد. بیکاری و زیان اقتصادی ناشی از مدیریت ضعیف بحران، کتاب را از سبد خرید بسیاری از خانواده‌ها حذف کرده است. کشور درحالی به استقبال پیک پنجم همه‌گیری کرونا می‌رود که مانند گذشته هیچ برنامه‌ای برای سرگرمی مردم خانه‌نشین از سوی دولت و نهادهای فرهنگی ارائه نشده است. دوسال بعد از بحران، تجهیز کتابخانه‌های عمومی با کتاب‌های مخاطب‌پسند و متنوع در حوزه‌های مختلف، می‌تواند انتشارات‌های مختلف را از ورشکستی نجات دهد. مردم خسته از خانه‌نشینی اجباری را نیز با کتابخوانی سرگرم کند. مهم‌تر اینکه ساختار کتابخانه‌های استان را از ساختمانی با قفسه‌های پر از کتاب‌ نخوانده و گَرد زمان‌خورده به مکانی برای مطالعه شهروندان تغییر دهد.

روزنامه صبح ساحل