عبرت‌های زلزله و جایگاه مهندسی

جفت زلزله ی شدید 23 آبان فین که یکی به بزرگای 6.4 ودیگری 6.3 ریشتر وبه فاصله ی زمانی 1 دقیقه و34 ثانیه از هم رخ داد علاوه بر رعب و وحشت سنگینی که در گستره ی جغرافیایی پیرامون کانون اصلی آن ایجاد کرد، گمان آن می رفت با این شدت و بزرگی، خسارات فراوانی هم به بار بیاورد که خوشبختانه چنین نشد و خطر بسیار بزرگی از پیش روی اهالی این مناطق گذشت.

توجیهات کارشناسان که به درستی با بیان عواملی چون: دوری کانون زلزله ازمراکز بزرگ جمعیتی و به طور مشخص شهر بندرعباس، ساختار زمین شناسی رسوبی ونقش مهم آن درکاستن ازقدرت تخریبی زلزله به همراه تقسیم شدن قدرت زمین لرزه در زلزله ای دو قلو و دلایلی از این دست ، نباید مارا از ویژگی های ذاتی جغرافیای محل سکونت مان غافل کند، چه آنکه استان هرمزگان و حتی بخش عمده ی کشور ما بسیار زلزله خیز بوده وناگزیرباید خود را بااین ویژگی طبیعی سکونت گاه مان تطبیق دهیم.اقداماتی چون ایجاد ظرفیت آمادگی دستگاههای مسئول برای امداد رسانی ها و ارائه ی خدمات ضروری به آسیب دیدگان احتمالی، ضمن اهمیت بالایشان مربوط به زمان پس از زلزله هستند، اما آنچه اهمیتش بیشتر است استحکام بناها و تقویت زیر ساخت های لازم در افزایش تاب آوری شهرها و حتی روستاها ست که در جلوگیری از خسارت های سنگین و جبران ناپذیر نمود پیدا می کند وبی شک بازیگر اصلی این فرایند، نظام مهندسی ساختمان است که تعریفی گسترده تر از سازمان نطام مهندسی ساختمان دارد. بنابراین مهندسی سازتر شدن ساخت وسازها نقش حیاتی در مستحکم تر شدن بنا و کاهش خسارات و تلفات انسانی خواهدداشت. اما متاسفانه نظام ساخت وساز کشور درگیر مشکلات فراوانیست که مارا متوجه این حقیت تلخ می کند که سیاست گذاران عرصه ی ساخت وسازکشورازآن غافلند وبیش از اهمیت به مولفه های مهم ایمنی،رفاه و آسایش درساخت مسکن، به همراهی وهمکاری با سوداگری در این حیطه پرداخته اند،این اراده باعث شده هم بسترهای لازم برای ارائه ی خدمات مهندسی مطلوب محیا نشود و هم جامعه تقاضای موثری برای این خدمات نداشته باشد.

در شرایطی که بسیاری از سرمایه گذاران و سازندگان درقید وبند استفاده از تکنولوژی های منسوخ و تاریخ گذشته هستند واز مصالح سنگین و حجیم و قدیمی وفن آوری هایی که دهه هاست در کشورهای صنعتی کنار گذاشته شده اند، استفاده می کنند، شوربختانه بهره‌ برداران و مصرف کنندگان اصلی مسکن هم به جای جست‌وجوی پارامترهای کیفی چون استحکام و دوام و میزان مصرف انرژی و درخواست تضمین های آنها از سازندگان ،موارد ظاهری و بسیار کم اهمیت تر شکل وطراحی نما و کاشی و کابینت را ملکه ی ذهن خود قرار می‌دهند و به جای پای بست در فکر طرح و نقش ایوانند.از این رو مهندسی که می تواند با ایجاد نوآوری به افزایش بهره‌وری و بهینه سازی بپردازد، در جامعه خریداری ندارد چه آنکه مهندسی دهه هاست درگیر نبرد نابرابربا سوداگریست و سوگمندانه ازآن شکست خورده است که خود دلیلی برای کاهش انگیزه ی مهندسان واقعی شده است. پرداختن به مقوله ی مهم کنترل ساختمان هم متاسفانه در قوانین جاری دارای ابهامات فراوان است. درحالی که براساس تفسیراشتباه ماده ی 33 قانون نظام مهندسی ساختمان، سازمان نظام مهندسی با دور شدن از وظایف ذاتی اش درگیر ارجاع و توزیع کار وسهمیه بندی بین مهندسان شده ، حال آنکه هیچگاه تشکل های نظیرش چون نظام پزشکی برای پزشکان توانمند کار توزیع نمی کنند، متاسفانه وظیفه ی مهم و حیاتی کنترل بر ساختمان ها هم بین شهرداری به عنوان مرجع صدور پروانه ،کنترل ونظارت و سازمان نظام مهندسی گم شده است.

به باور اهل فن، ساختمان به عنوان سرمایه ای ملی و موضوعی که با جان و مال مردم سرکاردارد باید کنترل و نظارت آن از چنان ضمانت اجرایی و حقوقی بالایی برخوردار باشد که توسط نهادی حاکمیتی انجام پذیرد و نبایداین موضوع حیاتی را صرفا و محدود به توان یک مهندس با این اختیارات محدود وبستر نامناسب ارائه ی خدمت نمود. به نظر می‌رسد منفعت طلبی ،قصور و حتی در مواردی بی اطلاعی وعدم اشراف مسئولان و سیاستگذاران کشور، وقتی در مقام تدوین و تصویب قوانین و مقررات صنعت ساختمان قرار دارند، موجب عدم پیشبرد اصلاحات در این عرصه ی حیاتیست که با ژست اصلاحات وبا صدور ابلاغیه های گاه و بیگاه ضمن حل نکردن مشکل به گسترش این کلاف سر درگم اقدام می کنند و تاوان این رفتار خسارت بار را جامعه می پردازد که صنف مهندسان هم جزئی از این تاوان دهندگان هستند. امیدوارم با توجه به اتفاقات اخیر و عبرت آموزی از حوادث تلخ گذشته، هر چه زودتر در این عرصه اقدامات لازم صورت گیرد چه آنکه حادثه هیچگاه خبرنمی دهد و به قول یکی از شعرای مشهور، ناگهان چقدر زود دیر می شود.

روزنامه صبح ساحل