مراسم علم‌ گردانی در بعد از ظهر روز پنجم ماه محرم شروع می ‌شود و علَمی که به نام پیامبر (ص) نام دارد از منبر مولا (حسینیه ماتم قلعه) به همراه سایر علم ها منتصب به ائمه اطهار به طرف بلوار ساحلی و میدان ولایت میناب حرکت می کند. این علم در بین مسیر در حوالی حسینیه صاحب الزمان (عج) {منبر کنار رودخانه}، علم منتصب به صاحب الزمان (عج) نیز به پیشواز آن می‌آید و در این مکان مردم با ارادت خاص به امام حسین (ع) به عزاداری و مدیحه‌ سرایی می‌ پردازند، گوسفند قربانی می‌ کنند، شربت و شیرینی توزیع می کنند. 

مردم ابتدا پس از حضور در حسینیه ماتم قلعه و برپایی مراسم نوحه خوانی و سینه زنی سنتی، راس ساعت ۱۵ از این حسینیه به سمت حسینیه لب رودخانه و برای ادای احترام به روح بنیانگذار این آیین (حاج عبدالصمد عبدالصمدی و شیخ حسن شیخ میرزا) حرکت و پس از توقف کوتاه و قرائت فاتحه و نیز بیرون آمدن علم صاحب الزمان (عج) و ملحق شدن به سایر علم‌ها، علم پیغمبر (ص) در جلو جمعیت و مابقی علم‌ها پشت سر آن به حرکت خود از میدان استقلال به سمت میدان شهدا و از آنجا به میدان ولایت و در نهایت به سمت بلوار ساحلی (حسینیه لب رودخانه) ادامه می‌دهند. شرکت کنندگان با طی کردن مسیر خیابان‌ های شهید جهانگیر امینی و آموزش و پرورش، روبروی مسجد صاحب الزمان (عج) چند لحظه متوقف می ‌شوند و برای دیگر دست اندرکاران آیین، علم پیغمبر (ص) که قبرهای آنان در همین مکان قرار گرفته و مدفون هستند، فاتحه می‌دهند. مردم و بزرگان منطقه میناب بر این عقیده‌اند که چون حضرت مهدی (عج) از دیگر امامان و معصومان از لحاظ سن و سال کوچک ‌تر است، برای سلام کردن به آنان و پیامبر(ص) پیش ‌قدم شود و به همین شیوه علم هر امامی را که از منظر آن‌ها سن کمتری دارد به استقبال علم دیگر امامان و پیامبر(ص) می ‌برند و سلام می‌ دهند و سپس عزاداری در مقابل حسینیه میانی، تا غروب آفتاب ادامه پیدا می‌کند. باور مردم این دیار بر این است که در آخرالزمان، حوادثی بدین گونه اتفاق خواهد افتاد و مردم از نقاط مختلف برای حمایت و یاری امام خود بسیج خواهند شد. 

علم صاحب الزمان (عج) و علم پیامبر(ص) تنها علم هایی هستند که از حسینیه خارج نمی شود و در سطح شهر گردش نمی کنند و تنها علم پیامبر (ص) روز پنجم محرم و عاشورا در محل حسینیه به دیدار علم صاحب الزمان (عج) حرکت داده می شود. روز عاشورا نیز به مانند روز پنجم محرم همین مراسم انجام می شود و پس از مراسم ظهر عاشورا پوشش و رخت رنگی علم ها عوض می شود و علم ها مشکی پوش می شوند و تا روز اربعین حسینی با همین پوشش در حسینیه نگهداری می شوند و بعد از آن غسل داده و تا سال بعد نگهداری می شوند. 

علم پیغمبر (ص) و علم صاحب الزمان (عج)، بسیار مورد توجه مردم میناب است به گونه‌ ای که عصر روز پنجم محرم بیشتر مردم این شهر در این مراسم شرکت می ‌کنند و در پیشاپیش علم‌ ها گوسفند قربانی کرده و شکلات، نقل، گل، سکه و گلاب بر آنها می ‌پاشند.

یکی از جلوه‌ هایی که در این روز برای بیشتر مردم حائز اهمیت بوده، حضور بیماران و افراد معلول است که برای گرفتن حاجت و شفا از سیدالشهدا (ع) در حالتی که حضور آن ‌ها در این جمعیت سخت است‌، حاضر می ‌شوند و علاوه بر شرکت در مراسم سینه ‌زنی، طلب حاجت می‌کنند. طبق اعتقادهای دیرینه مردم میناب، در این روز حاجت های زیادی برآورده می شود.

مردم دیگر شهرهای هرمزگان و حتی استان‌ های همجوار و مناطق حاشیه خلیج ‌فارس از جمله قطر، بحرین و امارات نیز برای شرکت در مراسم علم کشی و عزاداری سالار شهیدان در این روز به شهرستان میناب می ‌آیند.

 

 

 

علم دیگر را علم شمشیری قشم می توان نام برد که در روز خاصی از حسینیه بیرون آورده به روستای های اطراف قشم برده می‌شود. با مراسم خاص و با پای پیاده از راه بیابان به شهر برگردانده می شود که در این روز بسیاری از شهرهای مختلف برای عزاداری همراه این علم به قشم رفته و این مراسم با شوری خاص برگزار می‌کنند.

 

این مراسم همراه با علم گردانی است، دسته ی سینه زن دایره وار علم حضرت عباس (جریده) را درمیان می گیرد و همراه با نوحه خوانی به جای سینه زدن دو قطعه سنگ کوچک را همراه با چرخش موزون به هم می زنند. سنگ زنی امروزه به فراموشی سپرده شده ولی گاهی در بعضی از حسینیه های هرمزگان اجرا می شود.

 

 

از روز هفتم محرم بعضی از حسینیه ها تابوت را با پارچه های رنگین نذری و آیینه کاری و گاه شمشیر تزئین می کنند و همراه با علم در محله ها می گردانند و به جمع کردن نذورات مردمی می پردازند،حرکت تابوت بسیار دیدنی است. علاوه بر دسته سینه زن، نوازندگانی با سرنا و دهل نیز تابوت را همراهی می کنند.

 

 

 

«رقص حجله»، یکی دیگر از آئین‌های هرمزگان در ماه محرم است که دارای ارزش‌های نمادین، مردم شناسانه است. حجله گردانی که به حجله قاسم معروف است از نظر ظاهر شبیه به تابوت است با اندکی اختلاف در سقف آنها، اتاقکی چوبی با ابعادی در حدود یک ونیم در 2 متر که با آیینه های بزرگ، قالیچه، پارچه های رنگین و انواع وسایل تزئینی آراسته می شود. مراسم حجله گردانی در شب نهم محرم برگزار می شود ، روز عاشورا این حجله زیبا به خون حضرت قاسم آغشته می شود. تابوت و حجله درهمه مناطق هرمزگان با تفاوت های کمی دیده می شود. از مرحله ساخت و غسل دادن، آماده ساختن و حتی چه کسانی باید برای آماده سازی حضور داشته باشند، از کجا و چه زمانی به حرکت در آمده و نذوراتی که داده می شود، همه این موارد با آئین ها و شیوه خاصی انجام می شود.

 

مراسم حنابندان حضرت قاسم(ع) اگر چه گوشه ای از مجلس تعزیه حضرت قاسم است اما گاه حنابندان جداگانه و در مجلس روضه خوانی شب نهم محرم اجرا می شود. اشعاری که به شکل همسرایی خوانده می شود همراه با سینی های حنا، شیرینی و شمع مراسم را بسیار حزن انگیز می‌کند.

 

 

در شب دوازدهم ماه محرم در میناب گروهی که خود را بنی اسد می نامند، با بیل و کلنگ در حالی که به سر و سینه می زنند در حسینیه ها می گردند و با ناله و زاری می گویند که برای دفن شهدا آمده اند. این مراسم امروزه کمرنگ شده و کمتر برگزار می گردد.

 عزاداری حضرت سیدالشهدا در هرمزگان با گرامیداشت اربعین حسینی آرام آرام به پایان می رسد، اگرچه در طول سال و در مناسبت های مختلف همچنین شب های دوشنبه و جمعه مراسم روضه خوانی همواره برپا می شود.