دولت منتخب در اقدامی شایسته و نوآورانه بهمنظور معرفی کابینه و انتصاب مدیران ارشد دولتی، شورای راهبری و کمیتههای تخصصی راهاندازی کرده که اعضای آن از گروهها و نگرش های مختلفی تشکیل شده است. حالا که رئیس این شورا با حضور در رسانهی ملی از گشایش مسیر رسیدن به کرسیهای مدیریتی برای خدمت به مردم سخن گفت، بد نیست در چالشی همکاری جویانه فعالان صنفی و دانشجویی هر یک در رشتهی تحصیلی مرتبط، خود را در جایگاه یکی از اعضای کابینه دولت دکتر پزشکیان قرار داده و محورهای برنامه ی پیشنهادی خود را در جهت توسعه، پیشرفت و آبادانی کشور ارائه دهند. از این رو من بهعنوان دانشجوی روابط بین الملل اگر وزیرامورخارجه دولت پزشکیان بودم ضمن تداوم انجام ماموریتها و سیاستهای کلان قبلی در این وزارتخانه که بر اساس عزت، حکمت و مصلحت بنا نهاده شده است، اقدامات زیر را بعنوان بخش مهمی از برنامه هایم در راستای تقویت سیاست خارجی و افزایش پرستیژ بین المللی جمهوری اسلامی ایران بهمنظور تامین منافع ملی کشور در دستور کار خود قرار میدادم:
1-دیپلماسی اندیشگاهی: ایجاد شبکهی نخبگانی با بکارگیری جامعه ی علمی و دانشگاهی در ایران و سایر ملل که با اعطای کرسی اندیشهورزی به اساتید، صاحب نظران، دانشجویان و پژوهشگران در حوزه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و گردشگری بستری فراهم آورد تا این جامعه نخبگانی از این طریق بتواند برای موضوعات سیاستگذاری کشورهای خود و کشور هدف، تعاملات و تبادلات علمی و عملی در حوزه دیپلماسی داشته باشند.
2-همه جانبه گرایی خردمندانه در مناسبات منطقه ای و بین المللی: برای پیشبرد اهداف کشور، صلح و امنیت بین المللی و بهره گیری از ایدههای نوین، اجماع سازی می تواند منتج به قدرت و نیز افزودن ابزاری مقاوم در سبد
سیاست خارجی کشور شود. بنابراین با توجه به تحولات بین المللی و وجود و بروز بازیگران دولتی و غیردولتی در نظام بین الملل، بنظر میرسد همه جانبهگرایی خردمندانه که همواره منافع ملی را در اولویت خود قرار میدهد، پرستیژ بین المللی و حوزه نفوذ ج.ا.ا را تعمیق خواهد بخشید.
3-تقویت ابزار کلیدی در سیاست خارجی: دست یابی به اهداف سیاست خارجی بدون در نظر گرفتن ابزار لازم و سنجش آن ها تقریبا ممکن نیست. لذا تقویت ابزار کلیدی همچون؛ چانه زنی، تبلیغات، قدرت ملی، قدرت نظامی و امنیتی، بهره مندی از ائتلاف ها و اتحادها، دیپلماسی نوین، اعطا و یا ممنوعیت اعطای امتیاز به سایر بازیگران در دستور کار سیاست خارجی قرار گیرد.
4-ایجاد پیوند منطقی و علمی میان دو مولفه دیپلماسی و میدان: در سیاست خارجی سال های اخیر ما، نظریه های مختلفی در خصوص دو مولفه دیپلماسی و میدان به میان آمده است. اول از همه اعتبار و جایگاه این دو را به نقطه ی واقعی و براساس ظرفیت های موجود باید رساند(از توهم و یا آرمان نگری در شرایط کنونی می بایست پرهیز کرد) و حدود هم افزا و یا تقابل گرایانه آن ها را در سیاست های منطقه ای و بین المللی ج.ا.ا تعریف باید کرد. در این شرایط است که این دو در امنیت ملی و پیشبرد سیاست خارجی می توانند تواما در خدمت منافع کشور باشند و دو گانه سازی آن ها و یا ساز مستقل هر یک از دیگری، تعریف نادرستی در سیاست های کلان خارجی به ارمغان خواهد آورد.
5-همزیستی مسالمت آمیز همسو با روابط خارجی پیامبر اسلام(ص): پیامبر اسلام(ص) متناسب با شرایط زمانی و خصوصیات طرف مقابل روابط خارجی و خطوط کلی را براساس منافع مردم و اسلام برقرار می کردند و دیپلماسی پیامبر(ص) در روابط خارجی بر صلح استوار بود. ایشان از فرصت های مختلف نظیر ماههای حرام و یا زمینهای مقدس و متبرک بهره می جستند تا میزان خون ریزی و تلفات به کمترین حد ممکن کاهش یابد. لذا ایشان در شرایط استثنا و بنا به ضرورت تصمیم به تجویز دستورات سخت همچون جنگ می کردند. بنابراین صلح و همزیستی مسالمت آمیز که یک واژه دلنشین برای جامعه بشری است و ریشه در استراتژی دیپلماسی پیامبر(ص) و آیات شریفه قرآن را دارد، یکی از اقدامات اثرگذار در دوره ی وزارت خواهد بود.
6-احیای سازمان های بین المللی و منطقهای: در نظام بین الملل امروز حتی اگر کشوری بخواهد تجمع دولت ها را در قالب یک سازمان نادیده بگیرد و یا تمایلی بهمنظور تعامل با آنها نداشته باشد، لاجرم تصمیمات و توافقات ناشی از اجماع آن دولت ها، بر سرنوشت سایر ملل و بویژه ملل بی طرف یا مخالف اثرگذار خواهد بود. از این رو ج.ا.ا در عضویت و یا راهاندازی سازمان های منطقه ای و بین المللی همواره پیشتاز بوده و منافع خود را در این بستر دنبال کرده است.
بنظر می رسد احیای عضویت و یا پویایی فعالیت ج.ا.ا بعنوان بازیگری فعال در سازمانهای منطقهای و بین المللی، تسهیلگر مناسبات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... خواهد بود.
7-جهت گیری خردمندانه در دیپلماسی انرژی، غذا، بهداشت و فرهنگ در دستگاههای ذیربط: دیپلماسی انرژی و سایر مولفههای اشاره شده در این بخش، بعنوان عناصر بنبادین
سیاست کلان خارجی در ج.ا.ا بشمار می آید. امروزه کشورها با بهره گیری از ظرفیت ها و منابع خود، راهبرد نوین رشد و توسعه اقتصادی و به تبع آن تامین منافع ملی را در پیش گرفته اند. جهت گیری خردمندانه در دیپلماسی انرژی، غذا، بهداشت و فرهنگ می تواند آثار مثبتی در سیاست خارجی و نفوذ قدرت ایران در منطقه و نظام بین الملل بوجود آورد.
لذا با این ملاحظات و با عنایت به ذخایر، منابع و ظرفیت های عظیم ایران در حوزه های مذکور، نگاه ویژه به دیپلماسی انرژی، غذا، بهداشت و فرهنگ در دستگاه های ذی ربط اثر عمیق و قابل لمسی در خروجی سیاست خارجی خواهد داشت.
8-احیای انجمنهای دوستی ایران با سایر ملل: انجمن های دوستی بعنوان تشکلی غیرانتفاعی، حضور رسمی و سازمان یافته مردم را در روابط خارجی و دیپلماسی عمومی و تعامل با جهان متبلور می سازد. این انجن ها بازیگران اثرگذار در روابط میان ملت ها بوده و یکی از نیازمندی های دیپلماسی نوین در سیاست خارجی کشور بشمار می روند. احیای انجمنهای دوستی میتواند در چارچوب منافع ملی با بهره گیری از ظرفیت اندیشه، گفتگو، درک متقابل و نیز قلم نافذ، کشور را در مقاصد سیاست خارجی خود یاری دهد.
9-احیای بهرهگیری از نقشآفرینی ایرانیان خارج از کشور: اگر بدون تعارف بخواهم سخن بگویم؛ در سال های اخیر نفوذ و نقش آفرینی ایرانیان خارج از کشور در
رویدادهای بین المللی چشم گیر بوده و اثرات آن بر کسی پوشیده نیست. این بازیگران در حوزه تبادلات فرهنگی و توسعه روابط میان ایران و سایر ملت ها تاثیر بسزایی دارند و میتوانند در زمینه های مختلف همچون، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در خدمت حل مشکلات کشور قرار بگیرند و نقش موثری را در ارتباطات میان ایران و سایر ملل عهده دار شوند. بنابراین احیای بهره گیری از نقش آفرینی ایرانیان خارج از کشور در دستور کار وزارت خواهد بود.
10-سیاست خارجی راهبردی از وزارت تا سفارت: اگر وزارت امورخارجه را مسئول اجرای اهداف تعیین شده ی نظام بدانیم، سفارتخانهها و نمایندگی های دائمی نزد سازمان ملل و سایر سازمان های منطقه ای و بین المللی بعنوان بازوی اجرایی دستگاه دیپلماسی کشور محسوب میشوند. این نمایندگیها که مسئول مستقیم روابط با دولتهای خارجی بشمار می روند نقش مهمی در سیاست خارجی راهبردی جمهوری اسلامی ایران خواهند داشت. لذا من از وزارت تا سفارت، با تلفیقی از بهکارگیری اندیشه نو و تجربه، سفرا و نمایندگان خوش فکر و جوانی را بهعنوان فرستادگان کشور به سایر ملل برگزیده خواهم کرد تا ماهیت و کیفیت روابط خارجی را در شان والای ج.ا.ا در منطقه و نظام بین الملل برسانم.
نویسنده/سیدمحمود کمال آرا
روزنامه صبح ساحل