در سطح کشور بیش از 150 محصول بیمهای وجود دارد که برخی از محصولات سردسیری در هرمزگان وجود خارجی ندارند اما بهطورکلی تقریباً بیشتر محصولات زراعی و همه محصولات باغی که دارای صرفه اقتصادی در هرمزگان هستند تحت پوشش بیمه می باشند.
داوود تونشتی؛ معاون خدمات بیمه کشاورزی هرمزگان با بیان این مطالب گفت: بهطورکلی 12 محصول زیر بخش زراعی مانند گندم، جو، ذرت، کلزا، ذرت بذری و علوفهای، گوجهفرنگی، پیاز، کنجد، سیبزمینی و هندوانه و برخی از محصولات باغی هرمزگان ازجمله انبه، خرما و مرکباتی چون گریپفروت، لیمو، نارنگی، زیتون، انار، پسته نیز از پوشش بیمهای برخوردارند. همچنین اگرچه موز در بخشهایی از شرق استان بهصورت ناچیزی کشت میشود اما بااینوجود تحت پوشش بیمه قرار دارد. بهطورکلی تقریباً بیشتر محصولات زراعی و همه محصولات باغی دارای صرفه اقتصادی هرمزگان بیمه هستند. در مورد محصولات باغی و انبه علاوه بر بیمه شدن محصول، تنه درخت نیز بیمه میشود.
معاون خدمات بیمه کشاورزی هرمزگان عنوان کرد: در زیر بخش دام نیز اعم از دام سبک و سنگین، گوسفند، گاو (گاو شیری، گاو دو رگ و اصلاحشده)، زنبورعسل و مرغداریها (اعم از نیمچه گوشتی، گوشتی، تخمگذار) شتر، آبزیان (اعم از ماهیان سردابی، گرمابی و بهویژه میگو و حتی پرورش ماهی در قفس) و بسیاری از فعالیتهای دیگر دارای پوشش بیمهای هستند.
وی درباره بیمه نبودن برخی محصولات در هرمزگان گفت: محصولاتی مانند فلفل، بادنجان و محصولات جالیزی همچون خیار و خربزه از پوشش بیمهای برخوردار نیستند اما با تلاشهای صورت گرفته امید میرود با شروع سال زراعی جدید در مهرماه این محصولات نیز تحت پوشش بیمه قرار گیرند. همچنین به دنبال بیمه کردن برخی محصولات تازهوارد شده در بازار مانند کنار پیوندی هستیم که در بعضی مناطق هرمزگان حال گسترش است.
بیمه شدن سازه گلخانه و پرورش ماهی در قفس
تونشتی به بیمه بودن گلهای زینتی و گلخانهها اشاره کرد و گفت: در مورد گلخانهها علاوه بر محصول، سازه و تأسیسات داخلی (شامل سیستم گرمایی، سرمایی و آبیاری قطرهای و پوشش شیشهای یا پلاستیک) نیز بیمه میشود اما در مورد مرغداریها در حال حاضر صرفاً مرغ مشمول بیمه است و به سازه مرغداری بیمه تعلق نمیگیرد. ذکر این نکته لازم است که برای پرورش ماهی در قفس نیز علاوه بر ماهی، سازههای مربوط شامل قفسها، ساختمان و تأسیسات نیز بیمه میشود.
بیمه محصولات بر اساس اهمیت و بار مالی محصول
وی درباره معیار بیمه محصولات کشاورزی گفت: اولویت وزارتخانه کشاورزی محصولات اصلی و استراتژیک کشور است و بر اساس اهمیت و اولویت محصولات کشاورزی را بیمه میکند. نکته دیگر بار مالی هر محصول است. تفاوت بیمه صندوق بیمه کشاورزی با بیمههای تجاری در حق بیمه است. بیمه صندوق کشاورزی دوقسمتی است یعنی حدود 50 الی 70 درصد بیمه را دولت و بخش دیگر را بیمهگذار پرداخت میکند. یعنی هر چه محصولات بیمهای افزایش پیدا کند میزان بار مالی دولت برای منابعی که بهعنوان حق بیمه پرداخت میکند، بیشتر میشود. بنابراین محدود بودن منابع دولت در سالهای اخیر باعث شده است که دولت بهمنظور جلوگیری از بار بیمهای، چندان به دنبال گسترش محصولات بیمهای نباشد. از طرفی ممکن است اهمیت برخی محصولات در سطح کشور، کم اما به دلیل وابسته بودن اقتصاد کشاورزان به این محصولات در سطح استان اهمیت زیادی داشته باشد.
گسترش بیمه در استان؛ سهم بیمهای بیشتر
معاون خدمات بیمه محصولات کشاورزی هرمزگان درباره اعتبارات این صندوق گفت: دولت پولی را در اختیار صندوق قرار میدهد که بخشی از آن سهم بیمهگذار در حق بیمه است و بخش دیگر مربوط به مازاد غرامت پرداختی است یعنی دولت بر طبق اساسنامه تعهد کرده است بخشی از حق بیمه را پرداخت کند و اگر غرامت صندوق بیمه بیش از میزان موردنظر باشد این منابع را نیز تأمین میکند بنابراین منابعی بنام اعتبارات استانی نداریم اما اگر بتوانیم بیمه را در سطح استان گسترش دهیم درنتیجه آن میتوانیم از سهم بیمه بیشتری بهره ببریم.
دلایل عدم استقبال از بیمه کشاورزی
به نظر میرسد بیمه برخی محصولات با استقبال کشاورزان هرمزگانی روبرو شده است اما بیمه برخی محصولات کمتر مورد استقبال قرار گرفته است. تونشتی ضمن تأیید این موضوع عواملی چون اجباری نبودن بیمه محصولات کشاورزی، تأخیر در پرداخت بیمه و تفاوت معنادار مبلغ غرامت پرداختی و قیمت محصولات کشاورزی و همچنین سایر حمایتهای دولتی را ازجمله دلایل عدم استقبال از بیمه کشاورزی عنوان کرد. وی درباره اجباری نبودن بیمه محصولات کشاورزی گفت: فقط بیمه طیور اجباری است. حمایت کشاورز توسط سایر دستگاهها این تصور را در ذهن وی ایجاد میکند که نیازی به بیمه کردن محصولات خود ندارد. از طرفی افزایش قیمت محصولات کشاورزی در 2 سال اخیر و پایین بودن مبلغ غرامت پرداختی در مقایسه با سود این محصولات، باعث کاهش جذابیت بیمه برای کشاورزان شده است درحالیکه افزایش قیمت کشاورزی مستلزم این است که ما تعهداتمان را افزایش دهیم که این افزایش تعهد در توان دولت نیست.
تونشتی افزود: در طول 3 سال اخیر غرامت کشاورزان با تأخیر پرداختشده است زیرا تنها دستگاه بودجه بگیر در سطح کشور هستیم که ردیف بودجهای مستقل ندارد و بودجه نیز بهصورت غیرمستقیم یعنی از محل اعتبار مدیریت بحرانی که دولت سالانه تخصیص میدهد به صندوق بیمه کشاورزی تعلق میگیرد و حتی این تخصیص نیز بهموقع صورت نمیگیرد که همین امر موجب تأخیر در پرداخت غرامت کشاورزان شده است.
این مقام مسئول درباره دوره زمانی پرداخت غرامت بیمه گفت: این دوره زمانی از یک تا هفت ماه متغیر و در زیر بخش دام، طیور، آبزیان یا محصولات کشاورزی متفاوت است اما بهطورکلی بیمه دام زودتر پرداخت میشود. پرداخت غرامت نیز بهصورت متمرکز در تهران انجام میشود و از طریق ستاد به حساب افراد واریز میشود.
رد ارزیابی کمتر از واقع خسارت محصولات
یکی از گلایههای کشاورزان ارزیابی کمتر از واقع خسارت محصولات کشاورزی برای دریافت بیمه است. تونشتی با رد این موضوع گفت: عدم آشنایی کشاورزان به قوانین و مقررات بیمه باعث ایجاد چنین شبههای شده است. کشاورز بر اساس خسارت موجود انتظار دریافت بیمه دارد درحالیکه صندوق بیمه کشاورزی بر اساس میزان تعهد خود بیمه را پرداخت میکند بهطور مثال خسارت ناشی از عوامل مدیریتی اشتباه مانند عدم آبیاری مناسب یا عدم کود دهی بهموقع مشمول تعهد صندوق نمیشود بنابراین یکی از دلایل اختلافنظرها بحث تعهدات است هرچند در قرارداد بیمه مبلغ تعهد نیز ذکر میشود.
ریسک بالای بیمه کشاورزی برای بخش خصوصی
یکی دیگر از انتقادات کشاورزان بیمه نشدن تنه درخت است. معاون خدمات بیمه کشاورزی هرمزگان در پاسخ به این انتقاد گفت: بیمه این صندوق یارانهای است و عمدتاً در مواردی که بخش خصوصی به دلیل ریسک بالا تمایلی به ورود به این بخش ندارد این صندوق وارد عمل میشود اما بیمه تأسیسات، ساختمان و غیره از ریسک کمتری برخوردار هستند و بخش خصوصی در این بخشها وارد میشود. بیمه کشاورزی را نمیتوان با بیمههای تجاری مقایسه کرد زیرا کشاورزی بخشی آسیبپذیر و خسارت در این بخش بهصورت گسترده است؛ بنابراین بیمههای بخش خصوصی به دلیل بالا بودن ضریب خطر محصولات کشاورزی حاضر نیستند در این بخش ورود کنند و معمولاً سعی میکنند در مواردی که ضریب خطر بالایی ندارد وارد عمل شوند تا مجبور به پرداخت خسارت هنگفت نشوند.
کمبود منابع؛ مشکل صندوق بیمه کشاورزی
موضوع دیگر کمبود منابع است اما صندوق بیمه کشاورزی به دنبال این است که علاوه بر محصولات کشاورزی، عوامل تولید ازجمله واحدها و تأسیسات مرغداری، واحدهای دامداری و حتی تنه درخت را نیز بیمه کند اما در حال حاضر این صندوق گلخانهها، تأسیسات پرورش ماهی در قفس و تنه برخی از محصولات باغی را تحت پوشش قرار میدهد و بهاحتمالزیاد در آینده ممکن است موارد دیگری نیز تحت پوشش قرار گیرد؛ بنابراین این صندوق با توجه به اهمیت محصول و عدم ورود بیمه بخش خصوصی، محصولات را بیمه میکند.
تونشتی با اشارهای به آلودگی کشند قرمز در دریا بیان کرد: این آلودگی باعث تلفات در ماهیهای دریا شده بود که این موضوع در استان پیگیری شده و جزء عوامل خطر بیمه لحاظ شد. اگر در استان چنین مواردی رخ دهد پیگیری خواهد شد.
لزوم گسترش بیمه در هرمزگان
وی در پایان تأکید کرد: گسترش بیمه در استان باعث تزریق بیشتر منابع دولتی خواهد شد که درنتیجه میتوان غرامت بیشتری را به خسارت دیدگان پرداخت کرد. از طرفی بر طبق قانون اعداد بزرگ هر چه سطوح بیمهای افزایش پیدا کند حق بیمه کاهش مییابد زیرا تعداد افراد خسارتدیده کمتر میشود. بین حق بیمه و ضریب خطر رابطهای مستقیم وجود دارد. بهطورکلی در حق بیمه دو عامل ضریب خطر و میزان تعهد یا غرامت پرداختی مؤثر هستند یعنی با افزایش تعهد و ضریب خطر، غرامت افزایش پیدا میکند و از طرفی با افزایش بیمه ضریب خطر کاهش مییابد. درنهایت اینکه بیمه یک نوع مشارکت و کمک به دیگران است و باید در مورد بیمه محصولات کشاورزی آموزش و اطلاعرسانی لازم صورت گیرد.