صبح ساحل ، اجتماعی -  تمدن 7 هزار ساله ای که مردم محلی جیرفت دقیانوسش می خوانند و افسانه های مختلف برایش ساخته اند پس از سالها سر از خاک برآورد اما هم اکنون به دلیل کمبود اعتبار در معرض فرسایش باد و خاک قرار دارد و بسیاری آرزو می کنند که ای کاش این تمدن از دل خاک بیرون نمی آمد.به گزارش خبرنگار مهر در کرمان، ایران زمین از دیر باز مورد توجه بشر برای سکونت بوده است وجود دهها محوطه تاریخی پیش از میلاد مسیح در ایران نمایه ای از این گفته است در استان کرمان نیز چندین محوطه تاریخی قرار دارد که می توان به محوطه های تاریخی ارت، خبیص و بم و میمند اشاره کرد وجود آثار منحصر به فردی مانند قلعه دختر و قلعه اردشیر، ارگ بم، ارگ راین، روستای صخره ای میمند و صدها قلعه دیگر و به خصوص تپه های کنار صندل شمالی و جنوبی در استان کرمان نمادی از وجود تمدنهای بسیار کهن در کرمان است.

وجود این تمدنها و ساخته ها و ابنیه به جای مانده در استان کرمان این استان را به یکی از سه قطب تاریخی کشور تبدیل کرده است و هویت کهن به نام کرمان داده است اما متاسفانه با وجود تمام داشته های که شامل طیفی گسترده از داده ها از 7 هزار سال گذشته تا کنون در ادوار مختلف است اما در حال حاضر نتوانسته ایم از وجود آنها برای تبدیل کردن کرمان به قطب گردشگری استفاده کنیم و حتی به دلیل کم توجهی و البته عدم اختصاص بودجه مناسب برخی از این بناها و آثار به جای مانده از گذشتگان در معرض تخریب و فرسایش شدید قرار گرفته اند.این در حالی است که می توان با فعال کردن صنعت گردشگری در استان کرمان این استان را برپایه گردشگری ساخت و زمینه توسعه استان را فراهم کرد.در واقع تا کنون اقدام قابل توجهی در زمینه توسعه گردشگری در کرمان انجام نشده است و حتی بخش قابل توجهی از گردشگران طی سالهای اخیر به دلیل اکوتوریسم به کرمان آمده اند که در این میان کلوتهای شهداد نقش قابل توجهی دارد.یکی از بی نظیر ترین تمدنهای بشری که در کرمان کشف شده است تمدن ارت است تمدنی که رازها و رمزهای بزرگی پشت سرخود دارد اما این رازها سالهاست سر به مهر مانده است.چند سال قبل سیلی بزرگ در جیرفت آغاز شد که خسارتهای زیادی برجای گذاشت هلیل روز خروشید و بسیاری از آبرفتهای بستر رودخانه و اطراف آن را با خود برد و به این ترتیب آثار به جای مانده از تمدنی بزرگ سر از خاک برآورد.در ابتدا مردم محلی که در هنگام شخم زدن زمینهای کشاورزی و سایر فعالیتهای خود اشای مختلف را کشف می کردند توجهشان به این مسئله جلب شد و در زمانی کوتاه مردم شهر جیرفت نیز وارد این گود شدند حفاریهای گسترده غیر مجاز در مطوط آباد آغاز شد و خبر به مسئولان رسید و پیگیری در راستای جلوگیری از این حفاریها آغاز شد اما در این زمان دشت مطوط آباد سوراخ سوراخ شده بود.پس از حفاظت از منطقه و هشدار در خصوص جلوگیری از حفاریهای غیر مجاز توجه میراث فرهنگی به سمت کاووش در منطقه جلب شد و پرفسور مجیدزاده این مسئولیت را برعهده گرفت. وی در واقع یکی از انگشت شمار باستانشناسان زبده معاصر است که البته کاووشهای وی دستاوردهای قابل توجهی به دنبال داشت.

کاوشهایی که آغازی شد بر خودنمایی تمدنی رمز گون

تپه های کنار صندل شمالی و جنوبی کشف شدند مرکز جمعیتی مربوط به 7 هزار سال قبل که داشته های قابل توجهی را به همراه داشت در این منطقه قدیمی ترین لوح دست نوشته جهان کشف شد اما متاسفانه پس از سالها هنوز رمز گشایی نشده است.گفته می شود در صورت رزم گشایی این لوح تاریخ تمدن جهان تغییر می کند و مبدا خط جهان دچار دگردیسی خواهد شد امری که با وجود تمام شگفتیش تاکنون به صورت جدی پیگیری نشده است.پرفسور یوسف مجید زاده نخستین مسئول گروه باستانشناسی منطقه کنار صندل در گفتگو با مهر اظهارداشت: منطقه باستانی جیرفت یکی از مناطق غنی تاریخی ایران به خصوص در حوزه شرق است.

وی تصریح کرد: این تمدن در صورت ادامه کاوششها و پیگیریهای علمی یکی از مهمترین منشاءهای تمدن مشرق زمین خواهد بود.وی این منطقه را افتخاری بزرگ برای ایران می داند و می گوید: تمدن جیرفت قدیمیتر و غنی تر و حتی وسیع تر از تمدن بین النهرین است و بسیاری از کالاهای تمدنهای هم زمان در مناطق مختلف جهان از این طریق تامین می شده است.یوسف زاده افزود: تمدن جیرفت در واقع در زمان خود به دلیل وجود زیر ساختهای مناسب و شرایط خاص آن زمان یکی از مقتدرترین تمدنها بوده است که این مسئله را به خوبی از کشفیات این تمدن می توان تشخیص داد.

ادامه کارهای مطالعاتی در خصوص تمدن جیرفت ضروری است

وی کارهای انجام شده در کاوشهای صورت گرفته را مفید دانست و گفت: اما کارهایی که تا کنون صورت گرفته است تنها گوشه ای از عظمت این تمدن کهن را نمایان کرده است و باید کاووشها و اقدامات علمی و مطالعاتی بر روی این تمدن ادامه یابد.مجیدزاده خاطرنشان کرد: پیش از کشف این تمدن حلقه هایی مفقود شده ای در تمدن بشری وجود داشت و در حقیقت تمدن جیرفت این حلقه ها را تکمیل کرده و زنجیره تمدن بشری به هم وصل شده است.وی ادامه داد: این تمدن غنی تر از بین النهرین است و در واقع می توان گفت: مقتدر و داشته های قابل توجهی داشته اما این تمدن کهن امتداد نداشته است.وی یکی از تفاوتهای تمدن بین النهرین و جیرفت را در همین مسئله دانست و گفت: تمدن بین النهرین امتداد داشته است و داشته هایش نمایان شده اما تمدن جیرفت به دلایلی امتداد نیافته است و چندی قبل بار دیگر سر از خاک برداشته است که نیاز به مطالعه و کاووشهای بیشتری دارد.وی ادامه داد: آثار بی نظیری در منطقه کشف شده که نشان از پیشرفت قابل توجه تمدن جیرفت داشته است در واقع نقوش و وسایلی که در این تمدن ساخته شده و نوع معماری و داشته هایش نشان می دهد که حداقل 500 سال سابقه باید پشت سر این تمدن باشد.وی خواستار توسعه کاوششها و مطالعات در تمدن جیرفت شد و گفت: این تمدن می تواند موجب تحولی بزرگ در تاریخ شود و نقش قابل توجهی در گردشگری نیز داشته باشد.

توجه منابع بین المللی باستان شناسی به تمدن "ارت"

داشته های این تمدن برکسی پوشیده نیست و هر چند این روزها مانند روزهای ابتدای کشف این تمدن عکسهای تمدن جیرفت بر روی جلد مجله های معتبر باستانشناسی به دلیل بی توجهی به طرحهای مطالعاتی و متوقف شدن کاووشهای باستانی در این منطقه انجام نمی شود اما همچنان مقالات مختلفی در رفرنس های معتبر جهانی در خصوص تمدن "ارت" منتشر می شود.اما هم اکنون این تپه ها روزگار مناسبی ندارد و به حال خود رها شده اند و در معرض تند بادهای این روزهای جنوب کرمان و  بعضا بارندگیهای سیل آسا قرار دارد و به همین دلیل می توان گفت که خاک امانت دار بهتری برای این تمدن بوده است.از سوی دیگر برخی از آثار به یغما رفته از حفاریهای غیر مجاز در این مناطق در موزه های کشورهای غربی به نمایش گذاشته شده است هر چند تلاشهایی نیز برای باز گرداندن این آثار صورت گرفته است اما آنچه که مسلم است هنوز این تمدن با روزهای اوجش بسیار فاصله دارد و ارت زیر سایه بین النهرین است.

حفاریهای غیرمجاز در جنوب کرمان و کشف اشیاء تاریخی

هر چند گفته می شود جلوی حفاریهای غیر مجاز در محوطه های باستانی جنوب کرمان گرفته شده است اما در واقع امار چیز دیگری را می گوید.امروز محسن موحدی سرپرست میراث فرهنگی استان کرمان از کشف 614 شی باستانی شامل سفال، طلا، سنگ، مفرغ، شیشه، مس و برنج کشف شده است که بیشترین تعداد این شیاء مربوط به محوطه های تاریخی جنوب کرمان می شود.

لزوم بررسی نقش همایشها در طلوع تمدنی فراموش شده

اما در این میان برگزاری همایشهای تاریخی و باستان شناسی در جنوب کرمان هیچ گاه تعطیل نشده است همایشهایی که خروجی آنها هنوز برای توسعه گردشگری و کاووشها در جنوب کرمان مشخص نشده است.سرپرست فرمانداری جیرفت روز گذشته در جلسه برنامه‌ریزی دومین کنگره ملی تاریخدانان ایران در این خصوص گفت: از 16 بهمن ماه سال جاری به مدت دو روز دومین کنگره ملی تاریخ دانان ایران در جیرفت برگزار می شود.احمد امینی‌روش افزود: یکی از هدفهای برگزاری این همایشها معرفی بیشتر تمدن جیرفت است که می تواند تمدن کهن جیرفت را به دیگران بشناساند.

وی تصریح کرد: شهرستان جیرفت از پتانسیلهای بالای گردشگری و تاریخی برخوردار است و باید با ایجاد زیر ساختهای لازم ضمن معرفی این داشته اقدامی انجام داد که زمینه حضور گردشگر در جنوب کرمان نیز فراهم شود.امینی روش خاطرنشان کرد: تا کنون برای برگزاری مناسب کنگره تاریخدانان چندین جلسه برگزار شده است و کمیته های متعددی نیز در همین زمینه تشکیل شده است و کارهای کارشناسی نیز در حال انجام است.

وی ادامه داد: نخستین دوره این همایش سال قبل در همدان برگزار شد و امسال جیرفت میزبان است که با توجه به وجود محوطه های تاریخی می تواند بسیار موفق باشد.وی گفت: کمیته های فرهنگی، صنایع دستی و پشتیبانی در همین راستا تشکیل شده است.در صورت توجه به محوطه های تاریخی استان کرمان می توان از داشته های تاریخی استان کرمان در راستای توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال با تکیه بر ظرفیتهای بالقوه استان کرمان گام نهاد و همچنین باید با اختصاص اعتبارهای مناسب از تخریب بیشتر و بی توجهی به داشته های تاریخی کرمان جلوگیری کرد.